آیا ناسا روحانیون را برای بررسی مواجهه با حیات بیگانه استخدام کرده‌است؟

وبسایت دیجیاتو که مرجع معتبر و به‌روز در زمینه پوشش اخبار حوزه فناوری اطلاعات است، مطلبی منتشر کرده و مدعی شده است: «ظاهرا ناسا در گذشته برای هنگام مواجه شدن انسان‌ها با موجودات بیگانه ۲۴ عالم دینی را استخدام کرده تا زمینه‌های لازم برای آماده کردن افراد با مسئله وجود حیات در سیاره دیگر را فراهم کند.»

دیجیاتو در ادامه این مطلب نوشته‌است: «هرچند به نظر می‌رسد در منظومه شمسی ما حیات دیگری وجود نداشته باشد، اما میلیاردها کهکشان دیگر وجود دارد که در آن‌ها سیاراتی به دور ستاره‌های خود می‌چرخند و وجود حیات در آن‌ها نیز محتمل به نظر می‌رسد. درحال حاضر آژانس‌هایی فضایی و کشورهای مختلف مشتاق هستند تا در این رابطه اطلاعات جدید کسب کنند و تلسکوپ فضایی «جیمز وب» که اخیرا به فضا پرتاب شد نیز می‌تواند در آینده سرنخ‌های جدیدی به اخترشناسان ارائه کند. هنگامی که دانشمندان در این زمینه به کشفیات جدیدی دست پیدا کنند، دو سوال اساسی پیش روی انسان‌ها خواهد بود. اول اینکه چگونه با این گونه زنده جدید در تماس باشیم؟ و مهمتر اینکه چگونه میلیاردها انسان روی زمین را آگاه کنیم که در این جهان تنها نیستیم؟ ناسا با برنامه خود تلاش داشته تا متوجه شود وجود حیات در سایر سیارات چه تاثیری بر اعتقادات افراد خواهد داشت و گروه‌های مذهبی نسبت به آن چه واکنشی نشان می‌دهند.»

آیا ناسا برای اعلام خبر کشف حیات فرازمینی، روحانی استخدام کرده‌است؟

منبع دیجیاتو برای این پست، خبری است که در روزنامه انگلیسی زبان تایمز منتشر شده و عنوانش این است: «بهشت بالای سرما: ناسا کشیشان را به‌خدمت می‌گیرد تا برای [اعلام] کشف حیات فرازمینی آماده شود.» همان‌طور که در اینجا می‌بینید تیتر این روزنامه از فعل Enlist استفاده شده نه Recruit یا Hire که به معنی استخدام است.
در این مقاله با اندرو دیویسون، کشیش و الهی‌دان دانشگاه کمبریج که دکترای بیوشیمی از آکسفورد دارد مصاحبه شده‌است. در آنجا ذکر شده که او از جمله ۲۴ الهی‌دانی است که در یک برنامه تحت حمایت ناسا در مرکز تحقیقات الهیات (CTI) در پرینستون شرکت کرده‌است.

مرکز تحقیقات الهیات براساس آنچه در وب‌سایتش نوشته‌شده یک موسسه تحقیقاتی مستقل است که به الهیات در عمیق‌ترین سطح و در ارتباط با سایر رشته‌های علوم انسانی و علوم‌طبیعی می‌پردازد. یکی از محققین مدعو این موسسه، ادوین ترنر، زیست‌اخترفیزیکدان دانشگاه پرینستون بوده‌است که پیش از این با استفاده از داده‌های رصدی تلسکوپ هابل پژوهش‌هایی در این زمینه انجام داده‌‌است. اما این موسسه هیچ نسبتی با دانشگاه پرینستون ندارد. همچنین نام کشیش اندرو دیویدسون در لیست محققان مقیم این مرکز دیده نمی‌شود.

در درستی‌سنجی که آسوشیتدپرس دراین‌باره منتشر کرد آمده: «ناسا از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ مقداری بودجه در اختیار مرکز تحقیقات الهیات قرار داد تا پژوهشی درباره تاثیر اجتماعی بالقوه خبر یافتن حیات فرازمینی انجام دهد اما در انتخاب پژوهشگران و نحوه صرف این بودجه هیچ دخالتی نداشته‌است.» همچنین ذکر شده که منابع مالی توسط بنیاد جان تمپلتون تامین شده‌است. سخنگوی ناسا در این خبر تایید می‌کند که این نوع پژوهش‌ها جدید نیست و از سال ۱۹۹۸ در ناسا انجام می‌شده. همچنین کشیش دکتر دیویسون به آسوشیتدپرس گفت: «توسط ناسا یا CTI مستقیماً استخدام نشده و حقوقی در این زمینه به او پرداخت نشده و در زمانی که در برنامه شرکت می‌کرده حقوقش را از دانشگاه کمبریج می‌گرفته‌است.»

علاقه‌مندان به نتایج این تحقیقات می‌توانند از طریق لینک‌های مجله Fresh Thinking ارگان مرکز تحقیقات الهیات، مقالات این پژوهش را مطالعه کنند:

شماره ۲۰۱۸، پرونده Cosmic Concerns، صفحات ۳۲ تا ۴۵ لینک

شماره ۲۰۱۹، پرونده Ideas with Impact، صفحات ۴ تا ۱۹ لینک

پادکست ناسا در مورد این تحقیق در CTI لینک

اما به غیر از این گزارش، در نگاهی کلی‌تر هم می‌توان به این سوال پاسخ داد که آیا ناسا و محققان، نگران تاثیری هستند که بعد از اعلام احتمالی چنین خبری در جهان به وجود می‌آید؟

آیا ناسا نگران تاثیر اعلام خبر کشف حیات فرازمینی در افکار عمومی است؟

بله، در روز ۵ آبان ۱۴۰۰، مجله نیچر مقاله‌ای را منتشر کرد که شش نویسنده آن، همگی مدیران ارشد بخش‌های علمی ناسا بودند و نویسنده اول آن هم دکتر جیمز گرین، مدیر علم (عنوانی معادل معاون پژوهشی) ناسا بود. در این مقاله نویسندگان متذکر شده‌بودند:

«نسل ما به طور واقع‌بینانه می‌تواند نسلی باشد که شواهدی از حیات فرازمینی را کشف می‌کند. با این پتانسیل ممتاز، مسئولیت نیز به وجود می‌آید. بزرگی این سؤال که آیا ما در کیهان تنها هستیم یا خیر و منافع عمومی آن، این امکان را ایجاد می‌کند که نتایج ممکن است بیشتر از پشتیبانی مشاهدات یا آنچه ناظران قصد دارند، [در افکار عمومی، جدی] درنظر گرفته شود. از آنجایی که اهداف تشخیص حیات به طور فزاینده‌ای در علوم فضایی برجسته است، بازکردن یک گفت‌وگوی اجتماعی در مورد نحوه انتقال اطلاعات در موضوعی که متنوع و پیچیده است و پتانسیل بالایی برای ایجاد هیجان دارد، ضروری است. ایجاد بهترین شیوه‌ها برای برقراری ارتباط در مورد تشخیص زندگی می‌تواند به ایجاد انتظارات معقول در مراحل اولیه یک تلاش بسیار چالش‌برانگیز کمک کند، به گام‌های موثر در این مسیر ارزش ببخشد و اعتماد عمومی ایجاد کند. در اینجا ما تلاش می‌کنیم تا بحث را با ملاحظات اساسی برجسته کرده و نمونه‌ای از این که چگونه چنین ملاحظاتی می‌توانند در چارچوبی در سطح اثبات مفهوم گنجانده و اعمال شوند، ارائه می‌کنیم. همه آنچه در اینجا ذکر شده است، نه به عنوان یک نسخه، بلکه صرفا به عنوان آغاز یک گفتگوی مهم در نظر گرفته شده‌است.»

نویسندگان مقاله در ادامه با توجه به مثال «هیجانات ناشی از اخبار برخورد سیارک‌ها با زمین» یک چارچوب برای گزارش کشف حیات فرازمینی پیشنهاد می‌دهند که می‌تواند بخش زیادی از این هیجان را کنترل کند.

ناسا هم مستقلا گزارشی درباره این مقاله منتشر کرد. در هیچ کدام از این دو متن که مهم‌ترین دغدغه‌های ناسا در مورد اعلام خبر حیات فرازمینی را لیست کرده‌اند، اثری از به‌کارگیری روحانیون در بررسی پیامدهای اعلام خبر حیات فرازمینی دیده نمی‌شود.

یکی دیگر از سوال‌هایی که می‌توانیم به آن اشاره کنیم این است که در واقعیت، بشر چه میزان با کشف گونه‌های ساده حیات فرازمینی فاصله دارد.

آیا ناسا در آستانه کشف حیات فرازمینی است؟

اخیرا یک شاخه جدید علمی از ترکیب دستاوردهای علمی در دوشاخه اخترفیزیک و زیست‌شناسی شکل گرفته که «اخترزیست‌شناسی» (Astrobiology) نام دارد. در این شاخه، ضمن بررسی عوامل و شرایط شکل‌گیری حیات روی زمین، نقاط دیگر در عالم که احتمال وجود حیات در آنها می‌رود، بررسی می‌شود.

این نقاط براساس نوع کاوش‌های فضایی در آنها برای کشف حیات، به دو دسته تقسیم می‌شوند:

۱. سیارات و قمرهای سیارات بزرگ در منظومه شمسی

۲. سیارات فراخورشیدی (در کهکشان راه شیری)

در مورد اول، مهم‌ترین ابزار ارسال کاوش‌گر و بررسی از نزدیک است. در این زمینه زیر خاک مریخ (دور از ذرات کیهانی تابیده شده از خورشید) و اقیانوس زیر سطح یخی اروپا (قمر سیاره مشتری) محتمل‌ترین گزینه‌ها برای کشف ساده‌ترین شکل حیات فرازمینی هستند. ناسا در حال بررسی هر دو گزینه است.

در مورد مریخ، همین الان مریخ‌نورد پرسویرنس (استقامت) درحال جمع‌آوری نمونه‌هایی است که در ماموریت‌های بعدی ناسا به زمین منتقل خواهد شد و بررسی‌های بیشتر در مورد فسیل حیات میکروبی فرازمینی در مریخ روی آنها انجام خواهد شد. همچنین ممکن است در نقاطی که آب مایع (گل‌آلود) باشد در آینده کاوشگرهایی فرستاده شود که مستقیما وجود یا عدم حیات ساده میکروبی در اعماق خاک آن مناطق را بررسی کند، یکی از این کاوشگرها، روزالین فرانکلین در برنامه اگزومارس اتحادیه اروپا است.

در مورد قمر اروپا هم ناسا در حال بررسی برای ارسال یک کاوشگر سطحی و در آینده دورتر زیردریایی است که می‌تواند این موضوع را بررسی کند.

اما در مورد دوم، سیارات فراخورشیدی، براساس کاوش‌های تلسکوپ‌های کپلر و تس (TESS)، تا اول ژانویه ۲۰۲۲ تعداد ۴۸۸۴ سیاره کشف شده و ۵۰۳۸ کاندید دیگر در دست بررسی است که بیش از ۲۰تای آنها مستعد حیات فرازمینی هستند. تلسکوپ جیمز وب می‌تواند با بررسی طیف جذبی از جو این سیارات مولکول‌های آلی را پیدا کند که ناشی از فعالیت‌های ارگانیک هستند و به‌این ترتیب احتمال وجود نوعی از حیات فرازمینی را در این سیارات بالا ببرد:

به این ترتیب می‌توان گفت که احتمال اینکه وجود حیات فرازمینی (به صورت اولیه و به شکل میکروبی) در کمتر از ۱۰ سال آینده، تایید شود، بسیار قابل توجه است.

جمع‌بندی

وبسایت دیجیاتو اخیرا خبری با این عنوان منتشر کرده است: «استخدام ۲۴ عالم دینی توسط ناسا برای بررسی مواجهه با حیات بیگانه». 

پژوهشگران حوزه اخترزیست‌شناسی با کمک کاوشگرهای ناسا یا سایر آژانس‌های فضایی به‌دنبال کشف شواهد حیات فرازمینی هستند و روزبه‌روز احتمال کشف آن پررنگ‌تر می‌شود. مریخ و قمر اروپا در منظومه شمسی و سیارات فراخورشیدی (با کمک تلسکوپ جیمز وب) گزینه‌های جدی این موضوع هستند.

پژوهشگران ناسا نگران تاثیرات اجتماعی خبر کشف حیات فرازمینی هستند. این خبر ضمن این که یکی از مهم‌ترین کشفیات در تمام تاریخ علم می‌تواند باشد، می‌تواند تاثیر مهمی در زندگی و نگرش انسان به مسایل مختلف اجتماعی و روانی داشته‌باشد.

ناسا برای این منظور از دهه‌ها پیش بودجه‌هایی را به پژوهش‌های گروه‌های تحقیقاتی حوزه الهیات اختصاص داده اما در انتخاب پژوهشگران این حوزه‌ها دخالتی نداشته و صرفا از آن پژوهش‌ها حمایت‌کرده ولی روحانیون را برای این مساله استخدام نکرده‌است. از جمله آنها پژوهشی است که در سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ در مرکز تحقیقات الهیات در پرینستون انجام شده‌است.

بنابراین فکت‌نامه به این تیتر خبری دیجیاتو «استخدام ۲۴ عالم دینی توسط ناسا برای بررسی مواجهه با حیات بیگانه» نشان «گمراه‌کننده»* می‌دهد.

اصلاح و توضیح: نشان این مطلب در تاریخ ۲۴ دی ۱۴۰۰ از «نیمه‌درست» به «گمراه‌کننده» تغییر کرده است. متن و فکت‌ها تغییری نکرده‌اند و صرفا نشان عوض شده.
با توجه به اینکه هیچ شخصیت روحانی در ناسا استخدام نشده، ناسا نقشی در پژوهش‌ها نداشته، این حمایت مالی، این تحقیقات صرفا بخشی از برنامه ناسا برای پژوهش روی تاثیرات اجتماعی مواجهه مردم با خبر احتمالی کشف حیات فرازمینی است و... به این نتیجه رسیدیم نشان «گمراه‌کننده» بیشتر مناسب عبارت «استخدام ۲۴ عالم دینی توسط ناسا» است.
نسخه قدیمی آرشیو شده این گزارش اینجا در دسترس است.