آمار تجرد قطعی چقدر است؟

خبرگزاری رکنا روز ۱۸ آذر ۱۴۰۰، به نقل از اردشیر گراوند، کارشناس علوم اجتماعی نوشته: «تجرد قطعی در ۵ سال گذشته ۴۵ درصد رشد داشته است.» 

«آخرین آمار رسمی مربوط به تجرد قطعی در سطح کشور مربوط به سرشماری سال ۹۵ است که در آن ذکر شده بود که حدود ۱۰۵ هزار دختر و ۴۰ هزار پسر در ایران به تجرد قطعی رسیده‌اند... براساس روندهای جمعیتی می‌توان برآورد کرد که هم اکنون حدود ۱۶۰ هزار دختر و ۵۰ هزار پسر در ایران در شرایط تجرد قطعی قرار دارند و به این شکل، در حال حاضر مجموعا حدود ۲۱۰ هزار مجرد قطعی در ایران وجود دارد.»

مبنای تعریف تجرد قطعی در گزارش خبرگزاری رکنا جمعیت دختران بالای ۴۵ سال و پسران بالای ۵۰ سال است که هرگز ازدواج نکرده‌اند. 

پیگیری منبع خبر

برای اطمینان با آقای گراوند تماس گرفتیم و از او درباره این خبر سوال کردیم. آقای گراوند به ما گفت این آمار به اشتباه از قول او نوشته شده و او در مصاحبه به خبرنگار گفته بر اساس برآوردهای او نسبت تجرد قطعی به حدود ۴/۵ درصد رسیده است. 

درباره مبنای او برای تعریف تجرد قطعی سوال کردیم. او گفت:

«تجرد قطعی به وضعیت زنان ۴۵ سال به بالا و مردان ۵۰ سال به بالایی گفته می‌شود که هرگز ازدواج نکرده‌اند. در سرشماری سال ۱۳۹۵  تعداد افراد دارای تجرد قطعی ۱۴۵ هزار نفر اعلام شد که ۱۰۵ هزار نفر این افراد را زنان مجرد قطعی  و ۴۰ هزار نفر این آمار را مردان مجرد قطعی تشکیل می‌دادند.» 

همچنین درباره روش محاسبه و برآورد تجرد قطعی در حال حاضر از او پرسیدیم که چنین پاسخ داد:

«ثبت احوال یک داده‌ای دارد که می‌گوید این حجم ازدواج‌هاست. ما تعداد افراد  را با توجه به گروه سنی داریم یعنی (تعداد دخترانی که به ۴۵ سال و پسرانی که به ۵۵ سال رسیده‌اند)تفاضل این تعداد از تعداد ازدواج‌های ثبت شده این گروه در ثبت احوال ما را به تعداد تجرد قطعی می‌رساند. این برآورد ما است مثلا ممکن است تعداد زنان مجرد قطعی ۱۶۰ هزار نفر نباشد ۱۵۹ هزار نفر باشد اما تعداد مجرد قطعی زنان و مردان که در سرشماری سال ۱۳۹۵ اعلام شد قطعی است چون بر اساس اذعان افراد صورت گرفته است و دقیق است.» 

تجرد قطعی چیست و سن آن در دختران و پسران چند سال است؟

مرکز آمار ایران در شاخص‌های جمعیت و سلامت، «نسبت تجرد قطعی» را نسبت افراد ۵۰ ساله و بیشتر که تا به حال ازدواج نکرده‌اند به کل جمعیت ۵۰ سال به بالا تعریف می‌کند. افرادی که به دلیل طلاق یا فوت، مجرد زندگی می‌کنند جزو آمار تجرد قطعی به حساب نمی‌آیند. 

فرض این شاخص بر اين است كه اين افراد، ديگر ازدواج نخواهند كرد که البته فرض چندان محکمی نیست. چرا که محاسبه داده‌های سازمان ثبت احوال ایران (جداول سالنامه آماری سال ۱۳۹۹) نشان می‌دهد در سال ۱۳۹۹ در بیش از ۴ درصد ازدواج‌ها سن مرد بالای ۵۰ سال و در ۱/۴ درصد ازدواج‌ها سن زن بالای ۵۰ سال بوده است. در حدود ۳/۹ درصد ازدواج‌ها هم سن زن بالای ۴۵ سال ثبت شده است. 

گزارش مرکز آمار ایران از وضعیت اجتماعی فرهنگی ایران در بهار ۱۴۰۰ هم نشان می‌دهد در فصل اول سال جاری ۶۱۳۴ ازدواج به ثبت رسیده در آن سن مرد بالای ۵۰ سال بوده است. آمار ازدواج زنان بالای ۵۰ سال در گزارش مرکز آمار ذکر نشده اما تعداد ازدواج زنان بالای ۴۰ سال ۹۲۴۸ مورد ذکر شده است.

آمار رسمی تجرد قطعی در ایران چقدر است؟ 

براساس نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵ در مجموع ۲۱۹,۶۱۴ مرد و زن بالای ۵۰ سال در ایران هرگز ازدواج نکرده‌اند. 

اگر جمعیت زنان ازدواج نکرده  ۴۵ تا ۵۰ سال را نیز (۱۰۴,۸۶۶ نفر) به آمار اضافه کنیم جمعیت مردان بالای ۵۰ سال و زنان بالای ۴۵ سال که هرگز ازدواج نکرده‌اند در سال ۱۳۹۵ بیش از ۳۲۴ هزار نفر بوده است. 

این آمار با آمارهای منتشر شده در گزارش رکنا و همچنین آمارهایی که آقای گراوند در گفت‌وگو با فکت‌نامه ارائه کرده است، فاصله چشمگیری دارد. در این گزارش گفته شده: «در سرشماری سال ۹۵ «حدود ۱۰۵ هزار دختر و ۴۰ هزار پسر در ایران به تجرد قطعی رسیده‌اند.»

روند رشد آمار تجرد قطعی در پنج سال گذشته چگونه بوده است؟ 

اگر بنای تجرد قطعی را تعریف مرکز آمار ایران بگذاریم، یعنی تعداد زنان و مردان هرگز ازدواج نکرده مجرد بالای ۵۰ سال در نظر بگیریم، در سال ۱۳۹۵ وضعیت ۲۱۹,۶۱۴ مرد و زن بالای ۵۰ سال «تجرد قطعی» منظور شده است.  ۱۳۷,۹۷۶ زن مجرد قطعی و ۸۱,۸۱۸ اما آیا این آمار در سال‌های بعد افزایش داشته است؟ 

برای داشتن پاسخ قطعی این سوال باید تا سرشماری سال ۱۴۰۰ صبر کنیم. اما در یکی از نمودارهای سالنامه آماری سال ۱۳۹۸ سازمان ثبت احوال (نمودار ۲۲ ب، صفحه ۱۴۳) جمعیت مردان و زنان ازدواج نکرده بالای ۵۰ سال گفته شده است.

حاصل جمع اعداد این نمودار به ما می‌گوید جمعیت مردان و زنان هرگز ازدواج نکرده بالای ۵۰ در سال ۱۳۹۸ به ترتیب به  ۸۴.۸۹۲ و ۱۴۴.۸۷۳ نفر برآورد شده است. یعنی طی سال ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸ مجموع تجرد قطعی از ۲۱۹,۷۹۴ نفر به ۲۲۹,۷۶۵ نفر، معادل ۴/۵ درصد افزایش یافته است. 

در ویرایش اول سالنامه آماری سال ۱۳۹۹ که در وب سایت سازمان ثبت احوال کشور قرار گرفته، هنوز بخش مربوط به آمار ازدواج کامل نیست، بنابراین میزان رشد دقیق در سال ۱۳۹۹ را نمی‌دانیم.

اگر از رشد سه ساله ۴/۵ درصدی میانگین هندسی بگیریم، متوسط نرخ رشد سالانه جمعیت هرگز ازدواج نکرده بالای ۵۰ سال چیزی حدود ۱/۶۵ درصد محاسبه می‌شود. اگر این نرخ رشد در فاصله سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ برقرار بوده باشد، در این صورت آمار تجرد قطعی طی پنج سال باید حدود ۱۲درصد افزایش پیدا کرده باشد. 

جمع‌بندی

خبرگزاری رکنا در گزارشی به نقل از اردشیر گراوند، کارشناس علوم اجتماعی نوشته: «آمار تجرد قطعی در ۵ سال گذشته ۴۵ درصد رشد داشته  و از حدود ۱۴۵ هزار نفر به بیش از ۲۱۰ هزار نفر رسیده است.» 

هیچ کدام از این اعداد درست نیستند.  آقای گراوند نیز در گفت‌وگو با فکت‌نامه  گفت این آمار به اشتباه از قول او نوشته شده و او در مصاحبه به خبرنگار گفته بر اساس برآوردهای او نسبت تجرد قطعی به حدود ۴/۵ درصد رسیده است. 

در سرشماری سال ۱۳۹۵ آمار تجرد قطعی مردان و زنان بالای ۵۰ سال  حدود ۲۲۰ هزار نفر (۱۳۸ هزار زن و ۸۲ هزار مرد) اعلام شده است. برای داشتن آمار به روز باید منتظر سرشماری جدید باشیم، اما شواهد و قرائن نشان می‌دهند در پنج سال گذشته رشد جمعیت زنان و مردان ازدواج نکرده باید حدود ۱۲ درصد باشد. 

آخرین برآوردهای موجود مربوط به سال ۱۳۹۸ است که نشان می‌دهد  جمعیت مردان و زنان هرگز ازدواج نکرده بالای ۵۰ در سال ۱۳۹۸ به حدود ۲۳۰ هزار نفر (۱۴۳ هزار زن و ۸۵ هزار مرد) رسیده و به طور متوسط سالانه ۱/۶۵ درصد رشد داشته است. 

مرکز آمار ایران «نسبت تجرد قطعی» را نسبت افراد ۵۰ ساله و بیشتر که تا به حال ازدواج نکرده‌اند به کل جمعیت ۵۰ سال به بالا تعریف می‌کند. افرادی که به دلیل طلاق یا فوت، مجرد زندگی می‌کنند جزو آمار تجرد قطعی به حساب نمی‌آیند. 

با این اوصاف فکت‌نامه به این ادعای منتشر شده در خبرگزاری رکنا که «تجرد قطعی در ۵ سال گذشته ۴۵ درصد رشد داشته  و از حدود ۱۴۵ هزار نفر به بیش از ۲۱۰ هزار نفر رسیده است»، نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.