آیا در لایحه بودجه ۱۴۰۱، عوارض خروج بالای ۵ میلیون تومان تعیین شده است؟

شماری از رسانه‌ها روز دوشنبه ۲۲ آذرماه به استناد اعداد و ارقام لایحه بودجه ۱۴۰۱ از افزایش عوارض خروج از کشور خبر دادند، روزنامه شرق، تلویزیون ایران اینترنشنال، بی‌بی‌سی فارسی و رادیو فردا در خبرهای خود در این باره پیش‌بینی کرده بودند که عوارض خروج از کشور در سال آینده به بالای ۵ میلیون تومان افزایش خواهد یافت.

?s=20

/?utm_source=ig_web_copy_link

پس از تکذیب این خبر از سوی مسعود میرکاظمی، رئیس سازمان برنامه و بودجه و ابراز تردیدها درباره نحوه محاسبه عوارض خروج سال آینده، بی‌بی‌سی فارسی و رادیو فردا گزارش‌های خود را اصلاح کردند. 

اما ماجرا چیست؟

ظاهرا اصل این محاسبه را برای نخستین بار وب سایت اقتصادنیوز انجام داده و بقیه رسانه‌ها از گزارش این وب سایت استفاده کرده‌اند.

رقم پیش‌بینی شده برای ردیف درآمدی منابع حاصل از «عوارض خروج مسافر از مرزهای کشور» در لایحه بودجه سال آینده ۱۵۰۰ میلیارد تومان است. این درآمد در مقایسه با رقم مشابه در قانون بودجه امسال که ۱۱۰/۲ میلیارد تومان است، افزایشی ۱۲۶۱/۲ درصدی دارد یعنی دولت انتظار دارد سال آینده از این محل درآمدی ۱۳/۶ برابر بیشتر از امسال داشته باشد.

اقتصاد نیوز با مقایسه دو رقم مذکور به این جمع‌بندی رسیده که برای تامین این میزان درآمد باید عوارض خروج هر مسافر از کشور که امسال ۴۰۰ هزار تومان بوده به میزان رقم کل درآمد ناشی از عوارض خروج مسافر از مرزهای کشور افزایش یافته به بیش از ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان افزایش یابد.

چرا مقایسه ردیف درآمدی عوارض خروج لایحه ۱۴۰۱ با بودجه ۱۴۰۰ درست نیست؟ 

پیش فرض این محاسبه، ثابت ماندن تعداد مسافران خروجی از مرزها در سال جاری و سال آینده است، حال آنکه این پیش فرض با توجه به فراگیری بحران کرونا در سال جاری و بسته بودن مرزها و توقف سفرهای خارجی، پیش‌فرض اشتباهی است.

مهم‌ترین دلیل در جهش قابل توجه ۱۲۶۱ درصدی منابع ناشی از عوارض خروج در لایحه بودجه سال آینده، افت شدید منابع ناشی از این محل در بودجه سال جاری در مقایسه با بودجه سال ۹۹ است.

منابع ناشی از عوارض خروج مسافر از مرزهای کشور در بودجه سال ۱۴۰۰ در مقایسه با سال قبل از آن احتمالا تحت تاثیر شیوه بیماری کووید-۱۹ و تبعات آن بیشتر از ۹۳ درصد کاهش داشته است.

مقایسه منابع ناشی از عوارض خروجی در دوره سال ۱۳۹۶ تا لایحه سال آینده نشان می‌دهد که رقم پیش‌بینی شده از این محل درآمدی حتی از رقم آن در قانون بودجه سال ۹۹ کمتر است.

همین مقایسه نشان می‌دهد که منابع حاصل از این محل در بودجه سال ۹۷ در مقایسه با سال قبل از آن بیشتر از دو برابر شد که در پی آن عوارض خروج از ۷۵ هزار تومان به ۲۲۰ هزار تومان جهش کرد. 

​​

پیش‌فرض دوم در محاسبه و پیش‌بینی نرخ عوارض خروج در سال آینده نادیده گرفتن تفاوت رقم عوارض خروج برای نخستین خروج با رقم عوارض خروج در خروج‌های بعدی است که تعیین ترکیب‌های مختلفی از این ارقام می‌تواند رقم میانگین مفروض و یکسان گرفتن آن برای تمام خروج‌ها اعم از خروج اول یا بیشتر را زیر سوال ببرد.

واقعیت این است که ارقام عوارض خروجی به طور سنواتی افزایش‌هایی را تجربه کرده است و این سنت احتمالا در سال آتی نیز برقرار خواهد ماند.

گذشته از این موارد، مسعود میرکاظمی، رئیس سازمان برنامه و بودجه در نشست خبری خود در روز دوشنبه ۲۲ آذرماه که به تبیین و توضیح لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ می‌پرداخت، از بررسی شیوه‌ای متفاوت برای اخذ عوارض خروج مسافر از مرزهای کشور خبر داد که میزان عوارض خروج مسافرین با توجه به قیمت بلیت سفر آنها تعیین شده و مسافران خروجی از ایران باید نسبت و درصدی از قیمت بلیت سفر خود را به عنوان عوارض خروج از کشور بپردازند.

این تغییر شیوه نیز می‌تواند حساب و کتاب رسانه‌های در تعیین نرخ عوارض خروج از مرزهای کشور را دگرگون کند.

آیا در لایحه بودجه ۱۴۰۱ عوارض خروج تعیین شده است؟ 

خیر. به طور معمول مبلغ عوارض خروج از کشور در جدول شماره ۱۶ تحت عنوان «تعرفه‌های درآمدهای موضوع جدول شماره (۵)» مشخص می‌شود، اما در جدول ۱۶ لایحه بودجه ۱۴۰۱ هیچ اشاره‌ای به عوارض خروج نشده است، اما در پایین این جدول نوشته شده «تعرفه‌های مندرج در جدول ۱۶ قانون بودجه ۱۴۰۰ کل کشور که در این جدول نیامده به قوت خود باقی و با ساز و مار ماده ۶۸ قانون تنظیم‌بخشی از مقررات مالی دولت قابل اصلاح خواهد بود. 

در قانون بودجه ۱۴۰۰، ردیف اول جدول شماره ۱۶ به تعرفه عوارض خروج اختصاص دارد که بر اساس آن تعرفه خروج برای هر نفر ۴۰۰ هزار تومان برای هر نفر تعیین شده. عوارض خروج برای حج ۱۳۲ هزار تومان و برای «زائران عتبات عالیات» برای خروج هوایی ۴۵ هزار تومان و خروج زمینی و دریایی ۱۵ هزار تومان اعلام شده است. افرادی که برای مراسم اربعین به عراق می‌روند هم از پرداخت عوارض خروج معاف شده‌اند. همچنین در زیر این ردیف نوشته شده تعرفه عوارض خروج «برای سفر دوم به میزان ۵۰ درصد و برای سفر سوم و بیشتر به میزان ۱۰۰ درصد افزایش خواهد یافت.»

طبق ماده ۶۸ قانون بودجه ۱۴۰۰ کل کشور دولت می‌تواند با پیشنهاد سازمان برنامه و بودجه «هر سه سال یک بار نسبت به کاهش یا افزایش مبالغ ریالی مشخص مندرج در قوانین‌و مقررات در زمینه میزان جرائم، تعرفه‌ها و خدمات دولتی» اقدام کند. 

با این حساب مشخص است، در لایحه بودجه ۱۴۰۱ رقم مشخصی برای تعرفه عوارض مشخص نشده، اما ممکن است نرخ عوارض به نسبت سال ۱۴۰۰ تغییر کند.

جمع‌بندی 

شماری از رسانه‌ها در داخل و خارج ایران روز دوشنبه ۲۲ آذرماه به استناد اعداد و ارقام لایحه بودجه ۱۴۰۱ از افزایش عوارض خروج از کشور به بالای ۵ میلیون تومان خبر داده‌اند. 

مبنای این خبر مقایسه ردیف درآمدی منابع حاصل از «عوارض خروج مسافر از مرزهای کشور» در لایحه بودجه سال آینده به نسبت قانون بودجه ۱۴۰۰ است. ارزش کل این ردیف درآمدی در لایحه بودجه ۱۴۰۱ به نسبت قانون بودجه ۱۴۰۰ حدود ۱۳/۶ برابر افزایش پیدا کرده است. 

اما این مقایسه مقایسه دقیقی نیست. با اینکه درآمد پیش‌بینی شده از کل عوارض خروج در لایحه بودجه ۱۴۰۱ حدود ۱۴ برابر بیشتر از بودجه ۱۴۰۰ است، اما هنوز از رقم پیش‌بینی شده در قانون بودجه ۱۳۹۹ کمتر است. 

سال گذشته دولت به دلیل کاهش سفرهای خارجی به دلیل محدودیت‌های کرونا، منابع درآمدی عوارض خروج را تا حدود یک پانزدهم کاهش داده بود، اما به نظر می‌رسد امسال با رفع نسبی محدودیت سفرهای خارجی، درآمد پیش‌بینی شده برای عوارض خروج نیز افزایش پیدا کرده است. 

برخلاف معمول، در لایحه پیشنهادی دولت برای بودجه سال آینده تعرفه عوارض خروج مشخص نشده، بنابراین تعرفه‌های سال ۱۴۰۰ همچنان برقرار است. البته در متن لایحه پیشنهادی به دولت اجازه داده شده ارقام سال گذشته را اصلاح کند. 

هنوز معلوم نیست مبنای تغییر احتمالی تعرفه عوارض خروج چه خواهد بود، اما رئیس سازمان برنامه و بودجه گفته ممکن است عوارض خروج بر اساس درصدی از مبلغ بلیت مسافر محاسبه شود.

با این حساب فکت‌نامه ضمن رد این خبر که «در لایحه بودجه ۱۴۰۱ عوارض خروج از کشور در سال آینده بیش از ۵ میلیون تومان تعیین شده» به آن نشان «نادرست» می‌دهد.