شبکه افق
صدا و سیما
اسنادی وجود دارد که نشان می‌هد فیسبوک و اینستاگرام در دولت روحانی رسما خواستار حضور و فعالیت در ایران شده‌اند.
نادرست
آیا فیسبوک و اینستاگرام از دولت ایران درخواست مجوز فعالیت رسمی کرده‌اند؟
به تازگی «کارشناس فضای مجازی» روز دهم آذر ۱۴۰۰ در یک برنامه تلویزیونی مدعی شده که شرکت‌های فیسبوک و اینستاگرام در دولت روحانی به دنبال فعالیت رسمی در ایران بوده‌اند اما دولت روحانی تمایلی به این ماجرا نداشته است.
حسین صارمی که به عنوان کارشناس در برنامه فرامتن شبکه افق حاضر شده بود در این گفت‌وگوی تلویزیونی با نمایش تصاویری (که می‌گوید برای اولین بار منتشر شده) از آگهی ثبت رسمی علائم تجاری مربوط به شرکت‌های فیسبوک و اینستاگرام مدعی می‌شود که «حتی شرکت‌های خارجی نامه زدند و اقدام حقوقی کردند، شما نگاه کنید شماره پیگیری و آدرس‌ها و … همه چیز موجود است و خودشون پاپیش گذاشتند برای حضور در ایران به خاطر منافع خودشان.»
او در ادامه با نمایش آگهی ثبت رسمی علامت تجاری فیسبوک مدعی می‌شود:
«فیسبوک در ۲۲ مهر ۱۳۹۴ آمده و درخواست داده و خودش تمایل داشته که بیاد و در ایران فعالیت کنه، ۶ سال پیش در دولت آقای روحانی آمدند و درخواست دادند که بیایند به صورت قانونی و رسمی در ایران فعالیت کنند و حقوق کاربران ایرانی را فراهم کنند ولی این کار انجام نشده.»
در ادامه این گفت‌وگو صارمی با نمایش آگهی ثبت رسمی علامت تجاری IGTV می‌گوید:
«[اینستاگرام] در ایران حتی رابط ایرانی معرفی کرده و خواسته حتی بابت سرویس‌هاشون‌هم نماینده داشته باشند و خدمات ارائه بکنند و متاسفانه ...»
اما آیا اسنادی که با عنوان «برای اولین بار» در این برنامه منتشر شدند صحت دارند؟ آیا فیسبوک، اینستاگرام، IGTV و دیگر کمپانی‌های بین‌المللی حوزه سایبری امکان فعالیت رسمی در ایران داشته و دارند؟ آیا تا امروز در خواستی برای فعالیت صادر کرده‌اند؟
آیا اسنادی که در این برنامه ارائه شده برای اولین بار منتشر می‌شوند؟
خیر. اسنادی که حسین صارمی در این برنامه تلویزیونی به آنها استناد می‌کند تصاویری از سایت روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران وابسته به قوه قضاییه است و از زمان انتشار تاکنون دسترسی به تمام آنها برای عموم مردم آزاد است.
آیا آگهی ثبت رسمی علائم تجاری به معنی درخواست مجوز فعالیت رسمی است؟
خیر. ثبت علامت رسمی در ایران پروسه‌ای است که اشخاص حقیقی و یا حقوقی و یا نمایندگانی از سوی آنها می‌توانند با ارائه مدارک و مستندات لازم در مدتی کوتاه آن را طی کرده و برند و علامت اختصاصی خود را ثبت کنند و اصولا ثبت یک علامت تجاری لزوما به معنای درخواست اجازه فعالیت رسمی نیست. در واقع شرکت‌ها با ثبت علائم تجاری خود تلاش می‌کنند تا از حقوق مادی خود محافظت کنند.
آیا ثبت نشان تجاری اولین گام حضور و فعالیت یک شرکت در ایران است؟
خود آقای صارمی معتقد است:
«ثبت برند اولین گام فعالیت رسمی در هر کشوره، اگر قرار به عدم فعالیت رسمی باشد دیگه ثبت برند برای چه؟!»
ثبت برند اولین گام فعالیت رسمی در هر کشوره، اگر قرار به عدم فعالیت رسمی باشد دیگه ثبت برند برای چه؟!
— حسین صارمی (@hsaremii) December 3, 2021
اما لزوما این طور نیست. به جز فیسبوک و اینستاگرام بسیاری از شرکت‌های خارجی علامت تجاری خود را در ایران ثبت کرده‌اند. جستجو‌های فکت‌نامه در سایت روزنامه رسمی حاکی است که از سال ۱۳۹۵ تا امروز ۱۱ آگهی ثبت علامت تجاری (لوگو) مرتبط با اینستاگرام در ایران به ثبت رسیده است. به عنوان مثال می‌توان به آگهی ثبت شده در تاریخ ۱۴ تیر ۱۳۹۵ اشاره کرد که در این برنامه تلویزیونی هم مورد اشاره قرار گرفته بود:
فیسبوک نیز از سال ۱۳۹۴ تا امروز ۲۲ علامت تجاری را در ایران به ثبت رسانده است. جستجو در مورد دیگر کمپانی‌های بین المللی در حوزه آی تی همچون اپل یا مایکروسافت نشان می‌دهد که این شرکت‌ها هم، هر کدام بیش از چند ده علامت تجاری (لوگوهای مربوط به محصولات خود ) را در ایران به ثبت رسانده‌اند.
آیا فیسبوک، اینستاگرام و ... امکان فعالیت رسمی در ایران را دارند؟
شرکت‌های آمریکایی طبق تحریم‌های ایالات متحده اجازه فعالیت در ایران ندارند. در فهرست راهنمای تحریم‌های آمریکا علیه ایران به طور مشخص اشاره‌ای به منع ثبت نشان‌های تجاری نشده، اما به جز موارد محدودی مثل غذا، دارو، کمک‌های بشردوستانه و … که نیازمند اخذ مجوز دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی آمریکا (اوفک) است، بقیه شرکت‌ها از فعالیت تجاری در ایران یا با ایران منع شده‌اند.
همکاری فیسبوک، اپل، مایکروسافت، گوگل و … با دولت ایران، یا فعالیت رسمی در خاک ایران می‌تواند پیامد‌های سنگینی برای این شرکت‌ها داشته باشد.
آیا فیسبوک یا اینستاگرام تا امروز در خواستی برای اجازه فعالیت در ایران صادر کرده‌اند؟
تا آنجایی که ما گشته‌ایم تا الان سندی دال بر درخواست فیسبوک و اینستاگرام از دولت روحانی برای فعالیت در ایران پیدا نکرده‌ایم. اسناد و مدارکی که مورد استناد صدا و سیما قرار گرفته نیز مشخصا ارتباطی به درخواست اجازه فعالیت این شرکت‌ها در ایران ندارد.
جمع‌بندی
حسین صارمی که در یک برنامه تلویزیونی به عنوان «کارشناس فضای مجازی» معرفی شده، مدعی است اسنادی وجود دارد که نشان می‌هد شرکت‌های فیسبوک و اینستاگرام در دوران ریاست جمهوری حسن روحانی خواستار حضور و فعالیت در ایران شده‌اند.
او در این برنامه تلویزیونی با اشاره به تصاویر آگهی رسمی ثبت لوگوی اینستاگرام و فیسبوک، این آگهی‌های رسمی را اسنادی از تقاضای حضور این شرکت‌ها در ایران معرفی کرده که برای اولین بار پخش می‌شود و ثابت می‌کند این شرکت‌ها رسما درخواست حضور در ایران داشته‌اند.
نشان ثبت رسمی علائم تجاری این شرکت‌ها، لزوما ارتباطی با درخواست اجازه فعالیت و یا امکان فعالیت در ایران ندارد. شرکت‌های بزرگ آمریکایی، از جمله فیسبوک، گوگل، اپل، مایکروسافت و دیگر کمپانی‌های معتبر با اینکه به دلیل تحریم‌ها، اجازه حضور در ایران را ندارند، اما ده‌ها آگهی ثبت علائم تجاری به نام آنها در روزنامه رسمی منتشر شده است.
با این اوصاف فکت‌نامه ادعای حسین صارمی مبنی بر ارائه اسناد درخواست فیسبوک و اینستاگرام به دولت را معتبر نمی‌داند و به آن نشان «نادرست» می‌دهد.
