پیش‌بینی اکونومیست درباره کاهش قیمت دلار در ایران؟

«پیش‌بینی اکونومیست از کاهش نرخ دلار در ایران به ۱۸ هزار و ۵۰۰ تومان تا ۲ سال آینده».

این عنوان خبری است که خبرگزاری تسنیم روز دوشنبه ۱۵ آذر ۱۴۰۰ منتشر کرده است. منبع خبر تسنیم گزارش وب سایت ایبنا معرفی شده که وابسته به بانک مرکزی ایران است. 

علاوه بر تسنیم بسیاری از خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری دیگر نیز این خبر را منتشر کرده‌اند. در شبکه‌های اجتماعی نیز  این خبر مورد توجه کاربران قرار گرفته و در روزهای اخیر دست به دست شده است. 

/?utm_source=ig_web_copy_link

این پیش‌بینی اکونومیست آن هم در روزهایی که بازار آزاد ارز ایران از افزایش قیمت‌ها ملتهب است، کمی عجیب به نظر می‌رسد، اما واقعیت ماجرا چیست؟

آیا چنین چیزی در اکونومیست منتشر شده است؟ 

جست‌وجو در وب سایت مجله اکونومیست برای یافتن این گزارش بی‌فایده است، چرا که منبع این گزارش نه مجله اکونومیست که واحد اطلاعات اکونومیست (EIU) از شرکت‌های زیر مجموعه گروه اکونومیست و در واقع بخش تحقیق، تجزیه و تحلیل گروه اکونومیست است که خدمات پیش‌بینی و مشاوره را از طریق تحقیق و تحلیل ارائه می‌کند.

تدوین و انتشار گزارش‌های ماهانه از وضعیت کشورهای مختلف در حوزه‌های گوناگون، پیش‌بینی‌های اقتصادی در بازه زمانی پنج ساله کشورها، گزارش‌های مربوط به ریسک در کشور‌ها و گزارش‌های صنعتی از جمله وظایف این بخش از گروه اکونومیست است. به طور معمول محتوا و گزارش‌های تولید شده از سوی واحد اطلاعات اکونومیست به سرمایه‌گذاران و تحلیلگران فروخته می‌شود و دسترسی رایگان به آنها ممکن نیست.

اما ترجمه فارسی این گزارش پیش از این در سوم آذرماه امسال در روزنامه دنیای اقتصاد منتشر شده و حتی با عنوان «تصویر اقتصاد منهای تحریم» به تیتر نخست این روزنامه بدل شده بود.

احتمالا تحولات قیمتی در بازار آزاد ارز در روزهای اخیر باعث شده تا گزارشی که پیش از این حدود ۱۲ روز قبل منتشر شده بود این چنین مورد توجه قرار گیرد.

بر اساس گزارش منتشر شده در روزنامه دنیای اقتصاد، واحد اطلاعات اکونومیست چشم‌انداز متغیرهای اقتصادی را تا سه سال آینده به‌روز کرده است و از جمله متغیرهای کلیدی اقتصاد ایران را با پیش فرض‌های بسیار مهم «برداشته شدن تحریم‌های نفتی و حصول توافق هسته‌ای» بازبینی کرده است.

در این ارزیابی و با در نظر گرفتن فرض‌های مهم آن قیمت دلار در سال ۲۰۲۱ میلادی ۲۵,۱۲۹ تومان در نظر گرفته شده و پیش بینی شده است که در چنان شرایط مفروضی در سال ۲۰۲۳ میلادی قیمت دلار به ۱۸,۵۴۹ تومان برسد.

بر اساس این تخمین، روند کاهشی قیمت دلار تا سال ۲۰۲۳ متوقف شده و از آن پس با افزایش تا سال ۲۰۲۶ میلادی به ۲۸,۷۱۴ تومان خواهد رسید.

مبنای پیش‌بینی اکونومیست چیست؟ 

چنانکه گفته شد پیش‌فرض این برآورد لغو تحریم‌های ایران است، اما دقیقا مشخص نیست روش محاسبه نویسندگان چه بوده است. آنچه مسلم است قیمت دلار در ایران بستگی به متغیرهای زیادی دارد که سنجش بسیاری از آنها به سادگی امکان‌پذیر نیست. 

علاوه بر این یکی از مشکلات اساسی در گزارش‌هایی که رسانه‌ها یا نهادهای بین‌المللی درباره اقتصاد ایران منتشر می‌کنند، برابری قیمت دلار و دیگر ارزهای خارجی با ریال است که از چند نرخ بودن قیمت ارز در اقتصاد ایران ناشی می‌شود.

اینکه کدام نرخ برابری ریال با دیگر ارزها مدنظر این رسانه‌ها یا نهادها و سازمان‌ها قرار می‌گیرد در نتیجه نهایی بسیار متفاوت خواهد بود.

بر اساس ترجمه‌ای که روزنامه دنیای اقتصاد از این گزارش واحد اطلاعات اکونومیست منتشر کرده، تصریح نشده است که این پیش بینی از نرخ دلار، نرخ بازار آزاد بوده است، این حدس تقویت می‌شود که شاید نرخ دیگری همچون نرخ دلار در سامانه نیما مبنای تحلیل بوده است، هرچند که میانگین قیمت دلار در بازار آزاد در یک سال اخیر نیز رقمی در همین حدودی است که در گزارش اصلی واحد اطلاعات اکونومیست برای سال ۲۰۲۱ میلادی لحاظ شده است.

البته چه قیمت دلار در سامانه نیما و چه میانگین قیمت دلار در بازار آزاد مبنای این گزارش باشد در اصل پیش‌بینی کاهشی بودن روند قیمت تا سال ۲۰۲۳ میلادی تفاوتی ایجاد نمی‌کند. 

جمع‌بندی 

روز دوشنبه بسیاری از رسانه‌های ایران خبری به این مضمون منتشر کردند که نشریه معتبر اکونومیست پیش‌بینی کرده نرخ دلار در ایران تا دو سال دیگر به ۱۸ هزار و ۵۰۰ تومان کاهش پیدا می‌کند. 

اول، چنین خبری در هفته‌نامه اکونومیست منتشر نشده، اما برگرفته از گزارش سالانه واحد اطلاعات اکونومیست (EIU) است که بخش تحقیق و تجزیه و تحلیلی گروه اکونومیست است.

دوم، این گزارش حدود دو هفته پیش‌تر در رسانه‌های معتبر اقتصادی در ایران منتشر شده است. تیتر اول روزنامه دنیای اقتصاد روز سوم آذرماه ۱۴۰۰، «تصویر اقتصاد منهای تحریم» بود که به همین گزارش اختصاص داشت. 

سوم، پیش‌فرض این گزارش لغو تحریم‌های نفتی و حصول توافق هسته‌ای ایران با ۱+۵ است که هنوز چشم‌انداز روشنی از آن در دست نیست. 

چهارم، قیمت دلار در ایران بستگی به متغیرهای زیادی دارد که سنجش بسیاری از آنها به سادگی امکان‌پذیر نیست. نظام چند نرخی ارز در ایران نیز فرایند پیچیده پیش‌بینی نرخ ارز را پیچیده‌تر می‌کند. 

با این اوصاف فکت‌نامه به این گزاره که «اکونومیست پیش‌بینی کرده نرخ دلار در ایران تا دو سال دیگر به ۱۸,۵۰۰ تومان کاهش پیدا می‌کند» نشان «نیمه‌درست» می‌دهد.