آیا موبایل‌ها با استفاده از برچسب باتری استراق‌سمع می‌شوند؟

این گزارش به درخواست مخاطبان فکت‌نامه نوشته شده است. بارها از ما خواسته‌اند صحت و سقم ویدئوهایی را بررسی کنیم که درباره شنود گوشی‌های همراه از طریق برچسب باتری منتشر می‌شوند. 

ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که ادعا می‌کند، امکان شنود تلفن همراه با استفاده از لیبل چسبانده‌شده روی باتری تلفن وجود دارد. در این فیلم، فرد مدعی یک تلفن همراه را باز کرده، باتری آن را بیرون می‌آورد و یک برچسب و تراشه که پشت باتری چسبیده شده را از روی باتری جدا می‌کند. بنا به ادعای این ویدیو، همین تراشه امکان شنود صاحبش را فراهم می‌کند.

اولین بار نیست که ادعاهایی درباره جاسوسی گوشی‌های همراه توسط چنین لیبل‌هایی مطرح می‌شود. پیش‌تر در ویدیو‌های مشابه دیگری در فضای غیرفارسی‌زبان به این موضوع اشاره شده‌بود. 

این ویدیو اطلاعات بیشتری ارایه نمی‌دهد. برای مثال معلوم نیست این اتفاق چطور رخ می‌دهد یا برای تایید ادعای خود مبنی بر امکان شنود توسط آنچه او تراشه سیاه می‌نامد منبعی ارائه نمی کند. 

آما آیا چنین ادعایی واقعیت دارد؟ آیا اصولا چنین لیبلی در باتری گوشی‌های تلفن همراه وجود دارد؟ اگر وجود دارد آیا کاربرد جاسوسی و شنود و یا به عبارتی توانایی دریافت و یا ارسال اطلاعات دارد؟ و در نهایت آیا کسی تا امروز به واسطه چنین روشی قربانی جاسوسی و شنود شده؟ این‌ها سوالاتی است که در این فکت چک بدان پاسخ خواهیم داد. 

آیا این لیبل در باتری گوشی‌های تلفن همراه وجود دارد؟

فرد مدعی در ویدیو مورد اشاره می‌گوید خودش هم کلیپی را پیش‌تر دیده و حالا در حال راستی‌آزمایی این ادعا، باتریش را بیرون آورده و متوجه شده این ادعا حقیقت دارد. براین اساس، ادعا می‌شود که، یک تراشه مثل جعبه سیاه به باتری وصل شده و اطلاعات را به اینترنت می‌فرستد. جست‌وجو برای پیدا کردن منبع این ادعا نشان می دهد که، چنین موضوعی پیش‌تر در سایت‌های غیرفارسی‌زبان منتشر شده‌است. 

مثل ویدیوی منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان، ویدیوهای خارجی نیز به این موضوع اشاره دارند که یک قطعه الکترونیکی چسبیده به باتری می‌تواند اطلاعات تلفن همراه کاربر را شنود کند.

این ویدیو مدعی است که عکس‌های ذخیره شده در گالری گوشی همراه به وسیله این چیپ به باتری منتقل شده و برای مقامات حکومتی ارسال می‌شود. ضمنا به برند موبایل یعنی سامسونگ (به طور مشخص مدل Galaxy S4) اشاره می‌شود. مثل نمونه مشابه ایرانی،‌ در این مورد نیز اشاره‌ای به منبعی نمی‌شود یا کارکرد گوشی مورد بررسی قرار نمی‌گیرد.

سایت‌ Android Central که در زمینه اطلاعات و اخبار فناوری فعالیت می‌کند، این ادعا را بررسی کرده‌‌است. آنها تاکید می‌کنند که آن‌چه در این ویدیو مورد بحث قرار گرفته «آنتن ان‌اف‌سی» موبایل است. آنتن NFC یا Near Field Communication بخشی از یک سیستم است که موبایل با کمک آن می‌تواند بخشی از سرویس‌های غیر لمسی را ارائه کند و در خواندن بلیت‌های مغناطیسی، پرداخت موبایلی و … کاربرد دارد. کاربرد این آنتن با آن‌چه ادعا شده کاملا متفاوت است. اینجا می‌توانید فهرستی از موبایل‌هایی که مجهز به اان‌اف‌سی هستند را ببینید.

در فروم اینترنتی Dangerous Things که درباره هک و اخبار فناوری است، «شما»ی یک موبایل کشیده شده و در آن مشخص است که آنتن ان‌اف‌سی دقیقا در همان محل قرار گرفته‌است. بررسی کاتالوگ موبایل سامسونگ هم نشان می‌دهد که، آن‌چیزی که در تصاویر دیده می‌شود،  انتن‌ ان‌اف‌سی است.

در ویدیوهایی که پیش‌تر بحث شد، صرفا به یک برند خاص اشاره شده‌بود. اما این فناوری همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد، در بسیاری از گوشی‌های تلفن همراه دنیا وجود دارد. (لیست تلفن همراه‌های دارای ان‌اف‌سی را اینجا ببینید.)

آیا لیبل NFC کاربرد جاسوسی و شنود دارد؟

تگ‌های ان‌اف‌سی برای ثبت اطلاعاتی مثل عکس و ویدیو حافظه کافی ندارند. سایت بلوبایت که در زمینه فعالیت‌های ارتباطی کار می‌کند، درباره توانایی ذخیره داده در تگ‌های ان‌اف‌سی تاکید می‌کند که میزان حافظه این لیبل‌ها به مدل‌شان بستگی دارد. اما عمده ظرفیت آنها بین ۴۸ بایت تا یک مگابایت است. برای مثال حافظه‌ تگ ان‌اف‌سی Mifare DESFire EV1 که یکی از مدل‌های معروف این برچسب در دنیاست،‌ فقط ۸ کیلوبایت است.

پس امکان ذخیره‌سازی فایل‌های حجیم مثل عکس و ویدیو در این سیستم وجود ندارد. این سیستم‌ها به عنوان ابزاری برای انتقال داده بین دو دستگاه (مشابه کار سیستم‌های بلوتوث) هستند. باید توجه کنید که امکان ذخیره داده با انتقال و دریافت داده تفاوت دارد.

از طرف دیگر، برد این سیستم کوتاه و حدود ۴ سانتی‌متر (یا بیشتر) است. یعنی اگر بخواهیم داده‌های موجود در یک گوشی را دریافت کنیم باید دستگاه گیرنده را در فاصله بسیار نزدیکی از تلفن قرار دهیم. همچین امکان ارسال و دریافت داده با اینترنت در این سیستم پیش‌بینی نشده است. 

به جز ادعاهایی که در مورد شنود تلفن همراه با تگ ان‌اف‌سی شده،‌ هیچ اشاره‌‌ای به اینکه کسی قربانی این موضوع شده،‌ وجود ندارد. همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد هیچ داده‌ای درباره اینکه مشخصا این سیستم جاسوسی (بر فرض وجود داشتن) چطور و با چه فرایندی کار می‌کند،‌ وجود ندارد.

باید به این نکته توجه داشته باشید که آنتن‌های ان‌اف‌سی ممکن است به دلیلی آنکه با نزدیک شدن به یک دیگر ارتباط برقرار می‌شود مورد سو استفاده قرار بگیرند و برای استفاده از این ابزار باید نکات مربوط به امنیت تلفن همراه را همیشه مد نظر داشته‌باشید:

• همیشه از برنامه‌های دارای گواهی ان‌اف‌سی برای موبایل و سایر دستگاه‌های مربوط به پرداخت یا رزرو استفاده کنید.
• نرم‌افزارهایی که از ان‌اف‌سی استفاده می‌کنند را همواره به‌روز نگه دارید. اگر از کیف پول اپل، گوگل یا سامسونگ در گوشی خود استفاده می‌کنید، حتما از آخرین نسخه سیستم‌عامل استفاده کنید.
• اگر از امکانات ان‌اف‌سی استفاده نمی‌کنید (به‌خصوص برای کاربران ایرانی) حتما ان‌اف‌سی را خاموش نگه‌دارید.

جمع‌بندی 

ویدیویی که با ادعای «شنود اطلاعات موبایل با چیپ کنار باتری»‌ منتشر می‌شود، پیش‌تر در شبکه‌های اجتماعی انگلیسی‌زبان وجود داشته‌است. بررسی که توسط سایت‌های تخصصی انجام شده، نشان می‌دهد آن‌چه ادعا شده یک ابزار جاسوسی و شنود است، در واقع آنتن ان‌اف‌سی است که برای انجام خدمات غیر لمسی کاربرد دارد.

بررسی مستقل همین ادعا توسط فکت‌نامه و مراجعه به سایت‌های تخصصی حوزه موبایل و بررسی کاتالوگ استفاده موبایل‌های سامسونگ نشان می‌دهد که اولا این موبایل‌ها مجهز به فناوری ان‌اف‌سی هستند، دوما آنچه دیده شده، یک چیپ ان‌اف‌سی است.

با این حساب، ما در فکت‌نامه به ادعای «شنود اطلاعات کاربران با استفاده از یک چیپ چسبیده به باتری موبایل»‌ نشان «نادرست» می‌دهیم.