آیا دانشگاه جانز هاپکینز به اشتباهات محاسباتی دولت‌های آمریکا در قبال تهران اعتراف کرده‌است؟

خبرگزاری تسنیم ، روز شنبه ۲۴ مهر در خبری اعلام کرد که «گزارشی جالب از دانشگاه جانز هاپکینز» منتشر شده که بیان‌کننده «محاسبات غلط آمریکا در قبال ایران» است. تیتر این خبر در تسنیم این بود: «فروپاشی نظام ایران «به‌شدت بعید» است. ایران، شوروی نیست.»

تسنیم در گزارش خود می‌نویسد: «پروژه «بازتأملی درباره ایران» عنوان پروژه‌ای است که «دانشکده مطالعات پیشرفته بین‌الملل در دانشگاه جانز هاپکینز» (SAIS) با هدف تعامل پژوهشگران با سیاست‌گذاران جهت تولید ایده‌ها و راه‌حل‌های ابتکاری و نوین درخصوص ایران راه‌اندازی کرده‌است.»

تسنیم مدعی است: «این گروه به‌تازگی در گزارشی با عنوان «اصول بنیادین» مربوط به سیاست‌های ایران، به اشتباهات محاسباتی دولت‌های آمریکا در قبال تهران اعتراف کرده و نظام حکومتی ایران را سیستمی عقل‌گرا و دارای پشتوانه مردمی دانسته‌است که به‌خلاف دیگر نظام‌های انقلابی در برابر فشار و تحریم آسیب‌پذیر نیست.» تسنیم در ادامه این خبر به توصیف آنچه «۱۰ سیاست بنیادین که محور توصیه‌های این گروه به سیاستمداران آمریکایی درباره تحریم‌های ضدایرانی را تشکیل می‌دهد» پرداخته‌است.

پس از انتشار این مطلب، تعدادی از افراد نزدیک به دیدگاه‌های این سایت خبری به بازنشر آن در شبکه‌های اجتماعی پرداختند. به عنوان مثال می‌توان به رشته توییت فردی به نام غلامعلی اراکی که در توییتر خود را استاد و عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی معرفی می‌کند، اشاره کرد. 

ما به جز توییتر رد و نشانی از آقای اراکی، نه در سایت دانشگاه خوارزمی و نه در جای دیگری پیدا نکردیم. 

آیا دانشگاه جانز هاپکینز، به تازگی گزارشی  درباره جمهوری اسلامی را منتشر کرده‌است؟

منبع اینتسنیم بوده، صفحه ای در وب‌سایت https://www.rethinkingiran.com است. این وب‌سایت لوگو دانشکده SAIS را دارد و در بخش پایین آن هم اسم دانشگاه جانز هاپکینز درج شده‌است.

این گروه، توسط دو نفر اداره می‌شود که هر دو عضو هیات علمی دانشکده SAIS دانشگاه جانز هاپکینز هستند: ولی‌رضا نصر و نرگس باجغلی. «ولی نصر» از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۹ رییس دانشکده SAIS بود.

وقتی در وب‌سایت دانشگاه جانز هاپکینز (یا وب‌سایت دانشکده SAIS) عنوان «Rethinking Iran» را جستجو می‌کنیم، در نتایج تنها مواردی که مربوط به برگزاری رویدادهایی با این عنوان است، دیده می‌شود. در این نتایج لینک مستقیمی وجود ندارد که نشان دهد این یک گروه تحقیقاتی است که رابطه سازمانی با دانشکده SIAS دارد. فهرست مراکز تحقیقاتی و موسسات داخلی و ابتکار عمل‌های دانشکده SIAS، اسمی از Rethinking Iran دیده نمی‌شود.

در بعضی از اخبار داخلی دانشگاه، از «Rethinking Iran» با عنوان «ابتکاری یک ساله که شامل مجموعه‌ای از رویدادها به مناسبت چهلمین سالگرد انقلاب ایران و بررسی چشم‌اندازهای جدیدی از پیامدهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی انقلاب است» یاد شده‌است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که Rethinking Iran یا آن‌طور که سایت خبری نزدیک به سپاه از آن یاد کرده «بازتأملی درباره ایران» صرفا یک پویش موقت با تعدادی رویداد در محل پردیس واشنگتن دی‌سی دانشگاه جانز هاپکینز است که دو عضو هیات علمی دانشگاه آن را مدیریت می‌کنند. تازه‌ترین مورد از این رویدادها چند هفته پیش با حضور بیژن خواجه‌پور و اسفندیار باتمانقلیچ برگزار شده‌است و عنوانش «پتانسیل دیپلماتیک و اقتصادی رئیس جمهوری جدید ایران، رئیسی» است.

در سایت Rethinking Iran چهارده گزارش از چند نویسنده عمدتا درباره آثار تحریم بر ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه ایران منتشر شده‌است. 

سوابق مدیران Rethinking Iran چیست؟

ولی‌رضا نصر، فرزند سید حسین نصر، فیلسوف و موسس انجمن [پادشاهی] حکمت و فلسفه است که در دهه ۱۹۶۰ در هاروارد درس خوانده مدتی رئیس دانشگاه صنعتی آریامهر (شریف) و مدتی هم رئیس دفتر فرح پهلوی بوده‌است و هم‌آکنون استاد دانشگاه جرج واشنگتن است. ولی نصر در MIT روابط بین‌الملل خوانده و سابقه آکادمیک بسیار قوی در مهم‌ترین دانشگاه‌ها و اتاق فکرهای نزدیک به دموکرات‌ها دارد. او ماه‌های پایانی ریاست جمهوری روحانی که مصادف با نخستین ماه‌های ریاست جمهوری بایدن بود مقالاتی نوشته بود و این بازه زمانی را پنجره محدود بایدن برای بازگشت به برجام، پیش از انتخابات ۱۴۰۰ خوانده‌بود. او اخیرا  با انتشار مقاله‌ای جدید روی کار آمدن ابراهیم رئیسی را فرصت مناسبی برای بازگشت به برجام می‌داند چون رئیسی پشتوانه حمایت رهبر ایران را دارد، تندروهای مخالف برجام در مسیرش سنگ نمی‌اندازند. ولی نصر از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۹ در سمت هشتمین رییس دانشکده SAIS فعالیت می‌کرد. پس از او الیوت کوهن، ریاست SAIS را برعهده دارد و این پست از ابتدای نوامبر سال جاری به جیمز استینبرگ می‌رسد.

نرگس باجغلی، همکار ولی نصر در فعالیت‌های «Rethinking Iran» و عضو هیات علمی SAIS است. او دکترای خود در زمینه انسان‌شناسی را سال ۲۰۱۶ از دانشگاه نیویورک گرفته‌است. نرگس باجغلی، کتابی در مورد نقش نیروهای بسیج، سپاه و انصار حزب‌اله در تدوین استراتژی‌های محتوایی برای نسل جوان ایران نوشت که جوایزی برای او به همراه داشت. او سال ۲۰۲۰ مقاله‌ای در نیویورک تایمز منتشر کرد و از نقش تحریم در وضعیت پاندمی در ایران نوشت.

آیا گزارشی که خبرگزاری تسنیم به آن استناد کرده یک گزارش رسمی متعلق به دانشگاه جانز هاپکینز است؟

مطلبی که خبرگزاری تسنیم به آن استناد کرده تنها ۳ روز روی سایت Rethinking Iran قرار داشت.  این مطلب بعدازظهر سه‌شنبه ۲۷ مهر و متن فایل پی‌دی‌اف آن از روی سایت حذف شد. نسخه آرشیو شده این مطلب و نسخه پی‌دی‌اف آن  آن اما در دسترس است. 

حساب توییتری Rethinking Iran نیز رشته توییت مفصل این مطلب را بعد از ۳ روز، از توییتر حذف کرد.

این گزارش ساختار و چارچوب‌ مقالات علمی را ندارد، بنابراین یک طرح پژوهشی دانشگاهی نیست که در دانشگاه جانز هاپکینز تعریف شده باشد. بلکه مجموعه‌ای از گزاره‌های تحلیلی است که توسط یک (یا دو) عضو هیات علمی دانشگاه نوشته شده‌اند. 

ما برای اطمینان درباره این مطلب از کنت کالدر، رییس فعلی (موقت) دانشکده SAIS سوال کردیم.  او در پاسخ به فکت‌نامه گفت: «اعضای هیات علمی ما صرفا در مقام علمی شخصی خود می‌نویسند و تحقیق می‌کنند.»

آیا گزارش Rethinking Iran یک پژوهش، مقاله یا گزارش آکادمیک است؟ 

مطالعه این گزارش نشان می‌دهد که این یک گزارش آکادمیک فکت‌محور نیست. بلکه مجموعه‌ای از تحلیل‌ها و راه‌کارهای پیشنهادی نویسندگان بر اساس پیش‌فرض‌های آنها در جهت بهبود وضعیت مذاکرات هسته‌ای ایالات متحده با جمهوری اسلامی است. 

این متن در ۱۰ بند مختلف تلاش می‌کند هربار یک گزاره را در نفع ادامه مذاکرات هسته‌ای ایالات متحده با ایران را بر مبنای چند مقاله یا کتاب دیگر بیان کند. بعضی از بند‌های آن همدیگر را نقض می‌کنند.

به عنوان مثال یکی از پیش‌فرض‌های این گزاره‌ها پایگاه اجتماعی گسترده جمهوری اسلامی و گسترش آن در سال‌های اخیر است، در حالی که در حال حاضر ​​ابزار مستقل علمی برای سنجش وضعیت پایگاه اجتماعی - سیاسی حکومت جمهوری اسلامی وجود ندارد، اما شواهد و نشانه‌هایی از قبیل کاهش چشمگیر نرخ مشارکت در انتخابات و نسبت آرای پایین ابراهیم رئیسی در نتایج رسمی انتخابات اخیر ریاست جمهوری وجود دارند که این گمانه را تقویت می‌کنند که نظام جمهوری اسلامی ایران با چالش مشروعیت دست به گریبان است.  

جمع‌بندی

خبرگزاری تسنیم مدعی است دانشگاه جانز هاپکینز اخیرا گزارشی درباره «محاسبات غلط آمریکا در قبال ایران» منتشر کرده و در آن اعتراف کرده «نظام حکومتی ایران را سیستمی عقل‌گرا و دارای پشتوانه مردمی اداره می‌کند.»

این خبر در شبکه‌های اجتماعی نیز بازتاب زیادی داشته است. 

آنچه خبرگزاری تسنیم به آن استناد کرده گزارشی است که روز ۲۴ مهر ۱۴۰۰ در در وب‌سایت Rethinking Iran منتشر و پس از چند روز حذف شده است. در صفحه اول این گزارش لوگوی «دانشکده مطالعات پیشرفته بین‌الملل در دانشگاه جانز هاپکینز» (SAIS) درج شده است.

گروه Rethinking Iran پویشی در دانشگاه جانز هاپکینز است که «ابتکاری یک ساله که شامل مجموعه‌ای از رویدادها به مناسبت چهلمین سالگرد انقلاب ایران و بررسی چشم‌اندازهای جدیدی از پیامدهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی انقلاب است». دو عضو هیات علمی دانشگاه، ولی نصر و نرگس باجغلی این پویش را مدیریت می‌کنند.

مطلب «اصول محوری سیاست‌گذاری» به همراه توییت‌های مربوط به آن، ۳ روز پس از انتشار به‌طور کلی از سایت Rethinking Iran و توییتر حذف شدند. رییس دانشکده SAIS دانشگاه جانز هاپکینز هم در پاسخ به سوال فکت‌نامه که آیا این مطلب نتیجه تحقیقات دانشگاه جانز هاپکینز است؟ می‌گوید «اعضای هیات علمی ما صرفا در مقام علمی شخصی خود می‌نویسند و تحقیق می‌کنند.»

این مطلب یک پژوهش، مقاله یا گزارش آکادمیک نیست، بلکه مجموعه‌ای از تحلیل‌ها و راه‌کارهای پیشنهادی نویسندگان بر اساس پیش‌فرض‌های آنها در جهت بهبود وضعیت مذاکرات هسته‌ای بین ایالات متحده و جمهوری اسلامی است. 

با این اوصاف، فکت‌نامه به این ادعای خبرگزاری تسنیم که «گزارش دانشگاه جانز هاپکینز به اشتباهات محاسباتی دولت‌های آمریکا در قبال تهران اعتراف کرده و نظام حکومتی ایران را سیستمی عقل‌گرا و دارای پشتوانه مردمی می‌داند» نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد.