آیا عکس زنی که در خوزستان از روی زمین آب می‌خورد، فتوشاپ شده است؟

این روزها بحران کم‌آبی در خوزستان باعث بروز اعتراض‌ها در شهرهای مختلف این استان شده است. ویدئوهایی منتشر شده که نشان می‌دهد مردم در جواب اعتراض خود در خیابان، با برخوردهای نظامی روبرو می‌شوند.

اما در میان تعداد زیادی تصویر و عکس از درگیری‌های مردم با نیروهای نظامی و انتظامی در خوزستان، انتشار یک عکس از زنی با چادر عربی در حال آب خوردن از روی زمین، بازتاب گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی داشته است.

چه ادعاهایی درباره این عکس مطرح شده است؟
برخی ادعا کرده‌اند که این عکس قدیمی است، ۳۰ سال پیش گرفته شده است و علت دیده شدن خودرویی با پلاک جدید را فتوشاپ می‌دانند و می‌گویند گروهی با اضافه کردن پژو با پلاک جدید، تلاش کرده‌اند این عکس قدیمی را جدید و مربوط به این روزها جلوه دهند.

عکس دیگری با نمای بازتر از همان صحنه و همان سوژه نیز منتشر شد که این افراد به استناد آن می‌گویند که بفرما! این همان عکس اصلی است و ببینید که پژویی با پلاک جدید در عکس نیست و حتی یک تاکسی با پلاک قدیمی در پس‌زمینه دیده می‌شود.

عده‌ای هم مدعی شده‌اند که این عکس اساسا در ایران گرفته نشده است و مربوط به کویت است. استناد این افراد به چاپ این عکس در مقاله‌ای درباره فقر در کشور کویت در سایت المنار است. برخی نیز آن را متعلق به تبریز می‌دانند.بسیاری نیز بدون اشاره به زمان عکس، آن را در این روزها و با توضیحاتی درباره مشکلات این روزهای آب در خوزستان منتشر کرده‌اند.

این سه ادعا (قدیمی بودن عکس، فتوشاپی بودن و مربوط به ایران نبودنش) را می‌توان اصلی‌ترین مواردی دانست که تاکنون در شبکه‌های اجتماعی درباره این عکس مطرح شده است.

درباره این عکس چه می‌دانیم؟
بررسی‌های فکت‌نامه نشان می‌دهد این عکس در سال ۱۳۸۵ در شهر خرمشهر گرفته شده است. با جست‌و‌جو در سرویس آرشیو اینترنت archive.org متوجه شدیم که این عکس در سال ۱۳۸۵ توسط بابک کاظمی در خرمشهر گرفته شده است. می‌توان اصل عکس را در سایت خبرگزاری فارس دید که در اسفند سال ۱۳۸۵ منتشر شده است. در ضمن می‌توان نشانه‌های دیگری از وجود آن را در میان عکس‌های برگزیده سال ۱۳۸۵ پیدا کرد.

آژانس عکس میدل ایست ایمجز هم این دو عکس را در حساب‌های کاربری خود منتشر کرده و درباره آن توضیح داده است.

عکس دوم با نمای بازتر هم در واقع یک عکس مجزا است از همان صحنه. اگر به شاخه جلوی صورت سوژه دقت کنیم متوجه می‌شویم که در یک عکس عکاس نشسته و در عکس با نمای باز ایستاده است. ضمن اینکه از انعکاس نور در آب و تفاوت آن در دو عکس می‌توان متوجه شد که دو عکس با هم تفاوت دارند و از زوایای مختلفی گرفته شده‌اند.

بنابراین:

۱- عکس زنی که با چادر عربی روی زمین آب می‌خورد، مربوط به ۱۵ سال پیش (۱۳۸۵) است.
۲- هیچ‌کدام از دو عکس دست‌کاری و فتوشاپ نشده است و ماشین پژو به عکس اضافه نشده است.
۳- عکس مربوط به ایران است. عکس کویت یا کشورهای دیگر نیست.
۴- عکسی که منتشر شده، بخشی از عکس دوم نیست بلکه اینها دو عکس مجزا هستند.

این برداشت‌ها از کجا به وجود آمده است؟
برخی از روزنامه‌نگاران و کاربران در شبکه‌های اجتماعی ادعا کردند این عکس دست‌کاری شده است. آنها پس از پیدا کردن یک فریم دیگر که نمای بازتری از همان صحنه است ادعا می‌کنند که عکس نمای بسته، دست‌کاری شده و در واقع خودروی پژو به عکس اصلی اضافه شده است. در عکسی که نمای بازتر دارد، یک تاکسی دیده می‌شود که پلاکی قدیمی دارد و استنادها نیز به همان است.

به عنوان مثال فرشته صادقی، خبرنگار الجزیره در ایران در توییتر خود می‌نویسد که این عکس جعلی است و عکسی با پلاک محلی در آن فتوشاپ شده است. او ادعا می‌کند عکس با نمای بازتر، عکس اصلی است.

فاطمه کریم‌خان، خبرنگار ایسنا ابتدا در توییتی نوشت این عکس متعلق به ۳۰ سال پیش است و کمی بعد توضیح داد که این عکس متعلق به ده سال پیش است. او در جواب به کاربران گفت که عکس فتوشاپ شده است.

مسعود بهنود، دیگر روزنامه‌نگاری است که درباره این عکس توییت کرده است. او ابتدا می‌گوید: «این عکس را سی و چند سال قبل چاپ کرده ام در مجله بهکام. تازه نیست.» 

بهنود بعد از اینکه کاربران به پلاک جدید خودروی در عکس اشاره می‌کنند می‌نویسد: «برخی عجله دارند در فحاشی . برخی عادت دارند . این عکس اصلی است و گیرنده آن آقای محسن بهاری عکاس آماتور هست، و عکس دوم که ماشینی در کنار است به گمانم - البته متخصص نیستم - فتوشاپ شده. برای اثبات چی نمیدانم. طفلک مردم خوزستان که چنین مدافعانی یافته اند.»

بر اساس آنچه در سایت مجلات ایران منتشر شده، نخستین شماره مجله بهکام در سال ۱۳۷۷ یعنی ۲۳ سال پیش منتشر شده و مسعود بهنود نمی‌توانسته به قول خودش «سی و چند سال» پیش این عکس را در آن منتشر کرده باشد. ضمن اینکه عکس در سال ۱۳۸۵ توسط بابک کاظمی گرفته شده است.

حامد صراف‌پور هم در توییتر خود می‌نویسد:

«هموطنان

مراقب تصاویر و کلیپهای فیک #خوزستان_آب_ندارد باشید. این عکس بسیار قدیمی از کویت است. سازمان مجاهدین آنرا دستکاری کرد و منتشر نمود. بعد از چند سال الان جریانات مشابه دارند همان را به اسم خوزستان امروز پخش میکنند. هوشیاری ما دسیسه ها را خنثی میکند.

توضیح کامل نبود. عکس قدیمی «المنار در مورد کویت» است. مجاهدین دستکاری کرده اند و امروز هم دارند به اسم خوزستان «امروز» پخش میکنند.»

سینا ولی‌الله، برنامه‌ساز تلویزیون ام‌بی‌سی پرشیا هم در توییتر خود می‌نویسد: «البته عکس قدیمیه و اون پژو هم فتوشاپ شده ولی این نشون میده بی آبی دهه هاست که بیداد می‌کنه و حالا کارد به استخوان رسیده.»

در این میان، حساب‌های توییتری ناشناس نیز که اغلب مواضعی نزدیک به مواضع مسئولان جمهوری اسلامی ایران منتشر می‌کنند نیز در این باره اظهارنظر کرده‌اند.

مثلا اکانت توییتری «آدم» می‌نویسد: «سردار آزمون عکس دست‌کاری شده‌ای که ۱۰ سال پیش منتشر شده و اصلا معلوم نیست داستانش چیه رو بعنوان عکس از خوزستان استوری کرده نوشته بی‌غیرت‌ترین نسلیم!بی‌غیرت بودن شما سلبریتیا که محرز بود، ولی بارها ثابت کردید بیسواد‌ترین هم هستید!»
این توییت در زمان نوشته شدن این گزارش بیش از ۱۵۰۰ لایک گرفته است.

این جریان را می‌توان در توییت‌های زیادی مانند توییت‌های ROho، پریا و صدرا مشاهده کرد.

بنابراین:

۱- عکس زنی که با چادر عربی روی زمین آب می‌خورد، مربوط به ۱۵ سال پیش (۱۳۸۵) است.
۲- هیچ‌کدام از دو عکس دست‌کاری و فتوشاپ نشده است و ماشین پژو به عکس اضافه نشده است.
۳- عکس مربوط به ایران است. عکس کویت یا کشورهای دیگر نیست.
۴- عکسی که منتشر شده، بخشی از عکس دوم نیست بلکه اینها دو عکس مجزا هستند.

با این توضیحات، فکت‌نامه به این ادعا که عکس زن در خوزستان فتوشاپ شده است، نشان «نادرست» می‌دهد.