ادعای شاخ‌دار آهن‌ربا شدن بدن پس از دریافت واکسن کرونا

این روزها یکی از داغ‌ترین سوژه‌ها در شبکه‌های اجتماعی، سایت‌های خبری و حتی کنفرانس‌های خبری مسئولان بهداشتی ایران، ادعایی درباره آهن‌ربایی‌شدن بدن افرادی است که واکسن کرونا دریافت کرده‌اند. بر اساس این ادعا کل بدن یا قسمتی که واکسن کرونا در آن تزریق شده، پس از دریافت، قابلیتی شبیه به آهن‌ربا پیدا می‌کند. در این مطلب، این ادعا را بررسی می‌کنیم.

ادعا دقیقا چه می‌گوید؟

ویدیوهای زیادی درباره ادعای «مغناطیسی‌شدن» بدن افراد بعد از دریافت واکسن کرونا در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است. افراد در این ویدئوها می‌گویند بعد از دریافت یک یا دو دوز از واکسن کرونا، بدنشان به حالتی درآمده که می‌تواند اجسام فلزی را مانند آهن‌ربا به خود جذب کند. نمونه‌های فراوانی از این ادعا به زبان فارسی در شبکه‌های اجتماعی وجود دارد اما به عنوان مثال می‌توانید این پست تلگرامی را از کانال «رادار انقلاب» مشاهده کنید. در این ویدیو، مردی را می‌بینیم که ادعا می‌کند ۴۰ روز پیش از ضبط ویدئو در لندن دو دوز واکسن کرونا زده است. او سپس می‌گوید در قسمت قفسه سینه خود احساس سنگینی می‌کند و دریافته که این قسمت از بدنش خاصیت آهن‌ربایی پیدا کرده است. او در پایان ویدئو چند قاشق فلزی به قفسه سینه و همچنین بازوی خود می‌چسباند و می‌گوید از اینکه واکسن زده، پشیمان است. کانال تلگرامی نیز این ویدئو را با چنین توضیحی منتشر کرده است: « بعد از تزریق واکسن کرونا فایزر این کلا آهن ربا شده. مردم عزیز با سرپیچی از تزریق #واکسن_مرگ. =مافیای دارو را ورشکسته کنید. پشتیبان رهبری باشید مگه نگفت واکسن خارجی نزنید؟»

این پست و ویدئو تنها یکی از نمونه‌هایی است که می‌توانید با جستجوی عبارت آهن‌ربا و واکسن به آن دست‌ پیدا کنید. این ویدئوی اینستاگرامی نیز چنین ادعایی را مطرح می‌کند.

البته در این میان، اظهارات دکتر عاطفه عابدینی، دبیر کمیته علمی کشوری کرونا نیز در سایت‌های خبری مثل مشرق‌نیوز بازتاب داشت و یکی از دلایلی بود که به این ادعا بیش از گذشته، توجه شود. ویدئویی از او منتشر شده که در واکنش به این ادعا می‌گوید چنین مساله‌ای در همه جای دنیا اتفاق افتاده و مختص ایران نیست. او از مخاطبان خواسته برای دیدن ویدئوهایی که این عارضه را نشان می‌دهد به شبکه‌های اجتماعی در دنیا مراجعه کنند.

آیا واکسن کرونا خاصیت آهن‌ربایی ایجاد می‌کند؟

خیر. این ادعا بی‌اساس و نادرست است و هیچ پشتوانه علمی معتبری ندارد. تا زمان تهیه این گزارش حدود دو میلیارد دوز واکسن کرونا در سراسر جهان تزریق شده است. ضمن اینکه واکسیناسیون کرونا نیز در ایران ادامه دارد و در چنین شرایطی، هیچ نهاد نظارتی،‌ علمی، دانشگاهی و تحقیقاتی چنین عارضه‌ای را در افرادی که واکسن کرونا دریافت کرده‌اند مشاهده نکرده است.

متخصصان ایرانی در این زمینه چه می‌گویند؟

این ادعا واکنش‌هایی را از سوی کارشناسان به همراه داشته است. 

دکتر علیرضا زالی، رئیس ستاد مقابله با کرونای تهران این موضوع را تکذیب کرد و گفت: «این موضوع مبنای علمی ندارد. عارضه همیشه بعد از تزریق واکسن وجود دارد، حتی عوارض خیلی شدید ولی این اتفاق اصلا نشان دهنده عارضه کوتاه مدت یا بلند مدت نیست.»

حمید سوری، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و رئیس کمیته  اپیدمیولوژی ستاد ملی مقابله با کرونا در یادداشتی، این ادعا را رد می‌کند و می‌نویسد: «هیچکدام از واکسن‌های موجود تولید شده اصلا آهن در ترکیب خود ندارند.»

دکتر مسعود مردانی، متخصص بیماری‌های عفونی و عضو ستاد ملی مقابله با کرونا در گفت‌وگو با خبرگزاری ایرنا این شایعه را تکذیب کرد و گفت: «تصاویر و اخبار منتشر شده در فضای مجازی مبنی بر عوارض تخریب کننده تزریق واکسن کرونا بر سلامت بدن و ایجاد حالت آهن ربایی در قفسه سینه و بازو کذب است و مردم نباید به این شایعات توجه کنند.» او در این مصاحبه به مردم اطمینان خاطر داد که واکسن کرونا را تزریق کنند و اشاره کرد این واکسن عوارض خفیف و کوتاه مدتی دارد که قابل درمان و بهبودی بوده و جای نگرانی نیست.

واکنش‌های دیگری نیز از سوی مسئولان ایرانی به این ادعا وجود دارد. 

متخصصان و رسانه‌های بین‌المللی در این باره چه می‌گویند؟

ادعای مغناطیسی شدن بدن افراد بعد از دریافت واکسن کرونا، ریشه در شبکه‌های اجتماعی غیرفارسی مانند اینستاگرام، توییتر، یوتیوب و فیس‌بوک دارد. تا کنون متخصصان زیادی در گفتگو با سایت‌های فکت‌چکینگ در کشورهای مختلف، به این موضوع پرداخته‌اند و نشان داده‌اند چنین ادعاهایی بی‌اساس است.

سایت معتبر درستی‌سنجی Factcheck.org در گزارشی این موضوع را بررسی کرده و نشان داده که چرا چنین ادعایی نادرست است.

بی‌بی‌سی جهانی در این ویدئو به انتشار گسترده ویدئوهایی در شبکه‌های اجتماعی اشاره می‌کند که در آن افراد آهن‌ربا یا اجسام فلزی را به بازو و بدن خود می‌چسبانند. در این ویدئو می‌بینیم که در هیچ کدام از واکسن‌های کرونا، هیچ ماده فلزی وجود ندارد که بتواند چنین وضعیتی را به وجود آورد.

سرویس درستی‌سنجی Rappler در مقاله‌ای به سراغ این ادعا رفته و می‌گوید کارشناسان معتقدند حتی اگر واکسنی داشته باشیم که در آن ترکیب‌هایی وجود داشته باشد که خاصیت مغناطیسی داشته باشد، مقدار دوزی که وارد بدن افراد می‌شود به قدری محدود است که نمی‌تواند چنین قابلیتی را در بدن افراد ایجاد کند. این مقاله نشان می‌دهد چنین ادعایی به کلی نادرست و بی‌اساس است.

رویترز، USA TODAY، سایت درستی‌سنجی هندی Boom و همچنین سرویس درستی‌سنجی سایت Snopes نیز در گفتگو با کارشناسان، این ادعاها را رد کرده و به آن نشان نادرست داده‌اند.

ماجرای یک چالش تیک‌تاکی با آهن‌ربا

آهن‌ربا یکی از وسایل جذاب برای بسیاری از نوجوانانی است که در شبکه‌های اجتماعی مانند تیک‌تاک، ویدئوهای سرگرم‌کننده تولید می‌کنند. گزارش‌هایی از سراسر دنیا وجود دارد که خطرات برخی از این چالش‌ها را نشان می‌دهد. به عنوان مثال سال گذشته مسئولان در بریتانیا هشدار داده‌ بودند چند نوجوان، پس از بلعیدن اتفاقی گوی‌های آهن‌ربایی به بیمارستان مراجعه کرده‌اند.

چالش آهن‌ربا و واکسن کووید ۱۹ در این گزارش Forbes نیز بازتاب داشته است؛ چالشی که در آن افراد با چسباندن آهن‌رباهای روی یخچال، وانمود می‌کنند بعد از دریافت واکسن کرونا، چنین قابلیتی پیدا کرده‌اند.

جمع‌بندی

ادعای مغناطیسی شدن بدن افراد بعد از دریافت واکسن کرونا، در شبکه‌های اجتماعی فارسی و غیرفارسی در حال انتشار است.

افرادی با انتشار ویدئوهایی در فضای مجازی ادعا می‌کنند بدن آنها پس از دریافت واکسن کرونا در محل تزریق یا در نواحی دیگر، حالتی پیدا کرده که اجسام فلزی مانند قاشق یا سکه به آنها می‌چسبد.

این ادعا بی‌اساس و نادرست است. اظهارات کارشناسان و نهادهای معتبر علمی در ایران و خارج از ایران نشان می‌دهد هیچ کدام از واکسن‌های کرونا موادی ندارند که چنین خاصیتی در بدن ایجاد کنند.

بسیاری از سایت‌های درستی‌سنجی در دنیا در گفت‌وگو با پژوهشگران در نهادهای علمی، نشان داده‌اند چرا این ادعا نادرست است.

منشا به وجود آمدن چنین ادعاهایی، ویدئوهای تیک‌تاک و اینستاگرامی است که افراد برای سرگرمی تهیه می‌کنند.

از آنجایی که این ادعا هیچ پایه و اساس علمی ندارد و هیچ نهاد معتبری بروز چنین عارضه‌ای را گزارش نکرده است، فکت‌نامه به آن نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.