آیا سالی ۱/۳ میلیون سقط جنین در ایران انجام می‌شود؟

محمد اسماعیل اکبری مشاور وزیر بهداشت، مدعی است: «سالانه ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار سقط جنین در کشور انجام می‌شود.» 

او در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایسنا که روز ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۰ منتشر شده، گفته است: 

«سالانه بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار سقط در کشور داریم که ۳۸ درصد آن‌ها یعنی قریب به ۵۳۰ هزار نفر عمدی و جنایی هستند. کدام حقوق‌دان یا واحد حقوقی تاکنون اطلاعیه و بیانیه داده و اعلام کرده من می‌خواهم جلوی این اتفاق عجیب را بگیرم؟ گروه‌های مذهبی ، علمی و تخصصی برای کاهش میزان سقط چه کار کردند؟» 

محمداسماعیل اکبری یکی از مدافعان افزایش جمعیت در ایران است که بر اساس بررسی‌های فکت‌نامه سابقه ارائه اطلاعات نادرست درباره جمعیت دارد. زمینه گفت‌وگوی او با خبرگزاری ایسنا نیز مساله جمعیت است. او در این گفت‌وگو  بعد از ارائه آمار درباره سقط جنین به طور ضمنی در مخالفت با طرح غربالگری می‌گوید: 

«گاهی اوقات تا ۲۶ درصد خلاف بررسی و ارزیابی غربالگری جنین داریم، چه کسی دردش آمد و پیشگیری کرد. برخی ارزیابی کردند که کشتن جنین سالم بهتر از این است که مبادا یک جنین معلول به دنیا آید. ما تحت فشار سازمان‌های بین‌المللی قرار گرفتیم،  آنقدر حاشیه‌ها را پررنگ کردیم که اصل موضوع و متن را فراموش کنیم».

آیا آمار رسمی درباره سقط جنین در ایران وجود دارد؟

خیر. گاهی رسانه‌ها به نقل از پزشکی قانونی آمارهای صدور مجوز سقط قانونی را صادر می‌کنند، اما برآورد رسمی درباره آمار کلی سقط جنین در ایران وجود ندارد. 

برخی رسانه‌ها و مقام‌های رسمی در ایران برآوردهایی درباره آمار سقط جنین ارائه می‌کنند. به عنوان نمونه رئیس سازمان پزشکی قانونی در تاریخ ۱۷ بهمن ۹۸ گفته بود: «براساس آمار غیر رسمی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حداقل حدود ۱۲۵ هزار سقط جنین غیرقانونی در کشور وجود دارد».

یا در گزارشی که در تاریخ ۳۱ تیر ۹۹ در خبرگزاری تسنیم منتشر شده آمارها و برآوردهای متنوعی به نقل از افراد مختلف بیان شده بود. ما همان موقع این گزارش را درستی‌سنجی کردیم و به آن نشان «گمراه‌کننده» دادیم. 

در این گزارش گفته شده بود روزانه هزار جنین در ایران سقط می‌شوند. به عبارتی ادعا شده بود آمار سقط جنین در ایران سالانه ۳۶۵ هزار مورد است. 

در این گزارش به چند براورد رسمی ارجاع شده بود که نشان روند سقط جنین روند صعودی داشته است و بر اساس «برآورد»های وزارت بهداشت از حدود ۸۰ هزار مورد در سال ۷۴ به ۲۵۰ مورد در سال ۹۲ رسیده است. در این گزارش همچنین به آمار ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار مورد سقط جنین در سال ۹۶ استناد شده بود که منبع باقر لاریجانی، معاون وقت وزارت بهداشت بود. 

چنانکه پیدا است آمار ۱/۳ میلیونی اعلام شده از سوی آقای اکبری، فاصله‌ای بسیار زیاد و سوال‌برانگیز با سایر اعداد و ارقامی دارد که پیش‌تر به عنوان برآورد رسمی آمار سقط جنین در ایران منتشر شده است. 

اما دلایل دیگری هم وجود دارد که اعتبار آمار ۱/۳ میلیونی مشاور وزیر بهداشت را زیر سوال می‌برد. بد نیست اول ببینیم یک میلیون و ۳۰۰ هزار سقط جنین یعنی چه؟ برای داشتن درک درست از بزرگی عددی که گفته شده آن را با آمار تولد، آمار جمعیت زنان و همین طور آمار کشورهایی که بالاترین نرخ سقط جنین در دنیا را دارند مقایسه می‌کنیم. 

آمار تولد در کشور چقدر است؟ 

براساس آخرین آمار موجود روی سایت سازمان ثبت احوال کشور در سال ۱۳۹۸ دقیقا ۱,۱۹۶,۱۳۳ واقعه تولد در ایران به ثبت رسیده است. عدد ارائه شده از سوی آقای اکبری تنها در صورتی می‌تواند درست باشد که بپذیریم آمار سقط جنین در کشور بیش از آمار تولد است. 

جمعیت زنانی که در سن باروری قرار دارند چقدر است؟ 

مرکز آمار ایران جمعیت کل زنان ۱۵ تا ۴۹ سال را که طبق تعریف رسمی در سن باروری قرار دارند، در سال ۱۳۹۸، برابر ۲۲,۲۸۱,۱۲۴ نفر تخمین زده است. این رقم در سرشماری سال ۹۵ کمی بیشتر و معادل ۲۲,۶۹۵,۶۷۴ نفر بوده است. 

آمار ادعایی آقای اکبری ( ۱/۳ میلیون سقط جنین در سال) تنها در صورتی می‌تواند درست باشد که قبول کنیم نرخ سقط جنین در ایران ۵۸ مورد به ازای هر هزار زن (۵/۸ درصد) است. به عبارت دیگر مشروط به این است که بپذیریم هر سال از هر ۱۷ زنی که در سن باروری قرار دارد، دست کم یکی سقط جنین می‌کند. این عدد نسبت بسیار بزرگی است. اگر درست باشد به این معنی است تجربه سقط جنین باید یک تجربه عمومی و روزمره برای همه ایرانیان است که بعید است چنین باشد. 

آمار سقط جنین در دنیا چقدر است؟

براساس آمار مندرج در فکت شیت سازمان بهداشت جهانی، میانگین سقط جنین در جهان ۳۹ مورد به ازای هر ۱۰۰۰ زن ۱۵ تا ۴۹ ساله است. آمارهای مشاور وزیر بهداشت تنها در صورتی درست خواهد بود که بپذیریم آمار سقط جنین در ایران ۱/۵ برابر میانگین جهانی است. 

ما برآوردی از آمار سقط جنین ایران در بانک‌ داده‌های معتبر بین‌المللی پیدا نکردیم، اما در میان کشورهایی که نرخ سقط جنین در آنها بررسی شده، روسیه با ۵۴ مورد سقط به ازای هر ۱۰۰۰ زن در سن باروری، بالاترین نرخ سقط جنین را در دنیا دارد. 

با این حساب ادعای آقای اکبری تنها در صورتی می‌تواند درست باشد که قبول کنیم ایران بالاترین نرخ سقط جنین را در سراسر دنیا دارد. این در حالی است که به نسبت برخی کشورهایی که آمار سقط جنین در آنها بالا است، در ایران هیچ‌وقت «سقط جنین» یک مساله عمومی نبوده و مورد توجه کارشناسان داخلی و بین‌المللی قرار نگرفته است. 

جمع‌بندی 

محمد اسماعیل اکبری مشاور وزیر بهداشت، مدعی است: «سالانه یک میلیون و ۳۰۰ هزار سقط جنین در کشور انجام می‌شود.» 

نمی‌دانیم این آمار از کجا آمده اما می‌دانیم این رقم بیش از سه برابر بیشتر از براوردهایی که پیش از این به عنوان آمار سقط جنین در ایران اعلام شده است. 

آخرین  برآورد رسمی وزارت بهداشت از نرخ سقط جنین در ایران به سال ۱۳۹۲ با ۲۲۰ هزار مورد سقط در کشور باز می‌گردد. 

برخی مقام‌ها و رسانه‌ها اعداد و ارقام بالاتری را هم اعلام کرده‌اند. با این همه تا قبل از آقای اکبری بالاترین رقمی که درباره سقط جنین اعلام شده بود، ادعای خبرگزاری تسنیم بود که مدعی شده بود روزانه حدود هزار مورد سقط جنین در کشور انجام می‌شود.

اما علاوه بر این دلایل و ابهام‌های دیگری وجود دارد که اعتبار آمار ۱/۳ میلیونی مشاور وزیر بهداشت را زیر سوال می‌برد.

ادعای آقای اکبری تنها در صورتی می‌تواند درست باشد که یک سلسله گزاره عجیب و غریب را به عنوان واقعیت بپذیریم. یعنی قبول کنیم آمار سقط جنین بیشتر از آمار تولد در کشور است. قبول کنیم از هر ۱۷ زن ۱۵ تا ۴۰ سال هر سال یکی سقط جنین تجربه می‌کند. و البته قبول کنیم نرخ سقط جنین در ایران ۱/۵ برابر میانگین جهانی است و ایران با رکورد ۵۸ سقط یه ازای هر هزار زن ۱۵ تا ۴۹ سال بالاترین نرخ سقط را در سراسر دنیا دارد. 

با این حساب روشن است آنچه محمداسماعیل اکبری گفته یک ادعاهای بزرگ و بی‌اساس است که نه‌تنها سندی برای تایید آن ارائه نشده، بلکه از نظر منطقی هم با واقعیت جور در نمی‌آیند. به همین دلیل فکت‌نامه به این گفته او که «سالانه ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار سقط جنین در کشور انجام می‌شود» نشان «شاخ‌دار» می‌دهد.