آیا ۸۵ درصد از واکسن جهان در هفت کشور مصرف شده؟

سعید نمکی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی روز دوشنبه ۶ اردیبهشت ۱۴۰۰، در آیین مرحله سوم آزمایش انسانی واکسن کرونای مشترک انستیتو پاستور ایران و انستیتو فینلای کوبا مدعی شد: «۸۵ درصد از واکسن جهان را ۷ کشور مصرف می‌کنند». او در این سخنرانی اظهار داشت: «سهمیه ما از کوواکس ۸ میلیون دوز بود اما با چانه‌زنی این سهمیه را به ۱۶ میلیون و ۸۰۰ دوز رساندیم ولی می‌دانستم که تعداد تولیدکننده‌ها و میزان تولید و تقاضای تولید چقدر خواهد بود ازاین‌رو متوجه شدیم برای واکسیناسیون این جمعیت کثیر به منبعی بیش از کوواکس نیاز داریم.»

آیا ۸۵ درصد واکسن‌های جهان در هفت کشور تزریق شده؟ 

خیر. این نسبت درست نیست. براساس آمارهای رسمی تا روز ۲۵ آوریل ۲۰۲۱ (۵ اردیبهشت ۱۴۰۰ و زمان سخنرانی سعید نمکی) هفت کشور آمریکا، چین، هند، انگلستان، برزیل، آلمان و ترکیه با تزریق بیش از ۷۲۳ میلیون دوز واکسن کرونا، در صدر کشورهایی قرار دارند که بیشترین دوز واکسن کرونا را مصرف کرده‌اند.

براساس همین گزارش تا روز ۲۵ آوریل ۲۰۲۱ در مجموع یک میلیارد و ۳۰ میلیون دوز واکسن کرونا در جهان تزریق شده است. 

برای اینکه بدانیم چند درصد واکسن‌های دنیا در این هفت کشور تزریق شده کافی است عدد ۷۲۳ میلیون را بر یک میلیارد و ۳۰ میلیون تقسیم کنیم. به این نتیجه می‌رسیم که عدد درست نه ۸۵درصد، بلکه ۷۰ درصد است. 

جمعیت این هفت کشور چقدر است؟ 

بر اساس برآوردهای معتبر جمعیتی جمعیت این هفت کشور در سال ۲۰۲۱ میلادی نزدیک به ۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون نفر خواهد شد. این رقم کمی بیش از ۴۶ درصد جمعیت کل جهان است که پیش‌بینی شده در سال جاری میلادی به مرز ۷ میلیارد و ۸۰۰ میلیون نفر برسد. 

چند درصد مردم جهان واکسن زده‌اند؟ 

بر اساس آمارهای رسمی تا روز سخنرانی آقای نمکی، نرخ واکسیناسیون کووید ۱۹ در کل جهان ۱۳/۲دوز به ازای هر ۱۰۰ نفر جمعیت بوده است. این در حالی است که نرخ واکسیناسیون در مجموع این هفت کشور حدود ۲۰ دوز به ازای هر ۱۰۰ نفر می‌رسد. 

نرخ واکسیناسیون در میان این هفت کشور یکسان نیست. بریتانیا و آمریکا با بیش از ۶۸ دوز به ازای هر ۱۰۰ نفر بالاترین نرخ واکسیناسیون را در این میان دارند. نرخ واکسیناسیون تا این تاریخ در آلمان ۳۰/۴۶ درصد، در ترکیه ۱۵/۶۳ درصد، در برزیل ۱۷/۸۹ درصد، در چین ۱۵/۶۳درصد و در هند ۱۰/۰۹ درصد بوده است. 

در همین روز طبق آمار رسمی نرخ واکسیناسیون در ایران ۱/۱۲ دوز به ازای هر ۱۰۰ نفر جمعیت گزارش شده است. 

سهمیه ایران از کوواکس چقدر است؟

وزیر بهداشت ایران در بخش دیگری از صحبت‌های خود به چانه‌زنی برای افزایش سهمیه ایران از کوواس اشاره می‌کند و می‌گوید ««سهمیه ما از کوواکس ۸ میلیون دوز بود اما با چانه‌زنی این سهمیه را به ۱۶ میلیون و ۸۰۰ دوز رساندیم».

کوواکس با هدف دسترسی عادلانه همه کشورهای جهان به واکسن کووید ۱۹ تشکیل شد و از همان آغاز سهمیه دوز واکسن دریافتی همه کشورهای عضو به میزان ۲۰ درصد جمعیت‌شان لحاظ شد.

طبق این قاعده از ابتدا سهمیه واکسن ایران براساس جمعیت ۸۲ میلیونی چیزی حدود ۱۶ میلیون دوز می‌شد. بنابراین برخلاف ادعای آقای نمکی «چانه‌زنی» در کار نبوده و سهم ایران مانند بقیه کشورها از اول ۱۶ میلیون دوز تعیین شده است. 

سهمیه سری اول ایران از واکسن کوواکس ۳ میلیون ۶۰۲ هزار ۴۰۰ دوز واکسن تعیین شد، که اولین محموله دریافتی در تاریخ ۵ آوریل ۲۰۲۱ به حجم ۷۰۰ هزار و ۸۰۰ دوز واکسن آسترازنکا تحویل ایران شد.

جمع‌بندی

سعید نمکی، وزیر بهداشت ایران روز دوشنبه ۶اردیبهشت ۱۴۰۰ گفته است: «۸۵ درصد از واکسن جهان را ۷ کشور مصرف می‌کنند». 

این گفته درست نیست. طبق آمارهای رسمی تا زمان سخنرانی آقای نمکی، هفت کشور آمریکا، چین، هند، انگلستان، برزیل، آلمان و ترکیه با تزریق بیش از ۷۲۳ میلیون دوز واکسن کرونا، کشورهایی‌اند که بیشترین تعداد واکسن کرونا در آنجا تزریق شده.

اگر این رقم را به آمار کل واکسیناسیون تا این تاریخ تقسیم کنیم به این نتیجه می‌رسیم که نسبت درست نه ۸۵ درصد، بلکه ۷۰ درصد است. 

با این حساب روشن است آمار گفته شده «نادرست» است، اما حتی اگر عدد همدرست بود، باز هم گویای همه واقعیت نبود. بیان چنین فکت‌هایی بدون اشاره به عوامل مهم و تعیین‌کننده‌، مانند جمعیت، ناقص و گمراه‌کننده است. 

چیزی حدود نیمی از جمعیت کره زمین در این هفت کشور زندگی می‌کنند. نرخ واکسیناسیون در این هفت کشور با هم یکسان نیست. طبق آمار رسمی نرخ واکسیناسیون در بریتانیا و آمریکا بسیار بالا است، اما در بقیه کشورها فاصله بسیار زیادی با میانگین جهانی ندارد. نرخ واکسیناسیون در هند کمتر و در چین تقریبا برابر میانگین جهانی است. 

با این حساب فکت‌نامه با رد آمار سعید نمکی به این گفته که «۸۵ درصد از واکسن جهان در هفت کشور مصرف می‌‌شود» نشان نادرست می‌دهد.