آیا بیشتر روسای جمهور آمریکا نظامی بوده‌اند؟

محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، در گفت‌وگویی در ۱۵ اسفند ۱۳۹۹ با خبرگزاری برنا، در دفاع از نامزد شدن نظامیان برای انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ گفت:

"کسانی که می گویند چرا نظامی ها می‌آیند در جریان نیستند که در اروپا و آمریکا بیش از ۵۰ درصد روسای جمهور و روسای دولت‌ها نظامی بودند و یا اطلاع دارند و ترسی از به خطر افتادن منافع و یا زد و بند خود دارند و نگرانند که نظامیان این ها را به هم بریزند و بیرون کنند."

البته بخشی از ادعای فوق که در خصوص اروپاست، مبهم‌تر از آن به نظر می‌رسد که قابل درستی‌سنجی باشد. چون به لحاظ مکانی معلوم نیست منظور از "اروپا" قدرت‌های اروپایی است یا کل کشورهای قاره اروپا؛ و به لحاظ زمانی نیز نمی‌دانیم که مثلا به تاریخ گسترده اروپا اشاره دارد یا اروپای معاصر. اما بخشی دیگر از ادعای دبیر مجمع تشخیص مصلحت را که راجع به آمریکاست، می‌توان به طور شفاف‌تر بررسی کرد. به ویژه چون در ماه‌های اخیر و همزمان با افزایش تبلیغات حامیان کاندیداتوری نظامیان در انتخابات ۱۴۰۰، سابقه نظامی روسای جمهوری آمریکا به صورت‌های مختلف مورد استناد این حامیان قرار گرفته است. 

در چنین پس‌زمینه‌ای، سوال مشخص این خواهد بود که آیا همان طور که از سخنان سرلشکر رضایی فرمانده پیشین سپاه پاسداران بر‌می‌آید، در آمریکا "بیش از ۵۰ درصد روسای جمهور و روسای دولت‌ها نظامی بوده‌اند"؟

 

نادیده گرفتن خدمت سربازی 

از میان ۴۶ نفری که تاکنون در آمریکا به ریاست جمهوری رسیده اند، ۳۱ نفر در زمانی از عمر خود در نیروهای مسلح خدمت کرده‌اند. این همان آماری است که اخیرا نیز، در برخی تبلیغات مدافعان حضور نظامیان در سیاست ایران، مورد اشاره قرار گرفته.

چنین اشاراتی اما بی‌‌توجه به این واقعیت انجام شده که حضور اغلب روسای جمهور آمریکا در نیروهای مسلح، در قالب خدمت سربازی بوده؛ به ویژه در زمان جنگ‌های بزرگ تاریخ ایالات متحده که خدمت، برای محدوده‌های سنی خاص حالت اجباری داشته است. "نظامی" دانستن چنان افرادی به خاطر پیشینه اعزام به خدمت نظام، مانند آن است که سابقه سربازی روسای جمهوری چون محمدعلی رجایی، محمد خاتمی یا علی خامنه‌ای در زمان جوانی، به "نظامی" بودن آنها تعبیر ‌‎شود.

لازم به ذکر است که دولت ایالات متحده تاکنون در ۶ جنگ اقدام به احضار اجباری شهروندان برای خدمت کرده که عبارتند از: انقلاب آمریکا یا جنگ استقلال (از بریتانیا)، جنگ داخلی ایالات متحده (میان شمال و جنوب)، جنگ جهانی اول، جنگ جهانی دوم، جنگ کره و جنگ ویتنام. حدود نیمی از روسای جمهور آمریکا که سابقه نظامی دارند، این سابقه را در دو مقطع مشخص یعنی جنگ داخلی و نیز جنگ جهانی دوم به دست آورده‌اند. 

قانون اساسی و قوانین فدرال ایالات متحده، اختیار سربازگیری اجباری از مردان بین ۱۷ تا ۴۵ سال را در مواقع لزوم می‌دهد؛ هرچند نحوه استفاده از این اختیار در مقاطع مختلف، بر اساس مصوبات کنگره صورت گرفته است. مثلا در مه ۱۹۱۷ و به دنبال ورود آمریکا به جنگ جهانی اول، تمام مردانی که بین ۲۱ تا ۳۰ سال داشتند موظف به ثبت نام برای خدمت شدند تا در صورت لزوم به جنگ بروند. همچنین به دنبال ورود رسمی ایالات متحده به جنگ جهانی دوم در دسامبر ۱۹۴۱، کنگره مردان ۱۸ تا ۳۷ سال را ملزم به ثبت نام برای خدمت کرد (این الزام در ابتدا فقط شامل مردان سفید می‌شد و از سال ۱۹۴۳، مردان سیاهپوست را هم در بر گرفت).

سیستم خدمت سربازی اجباری در آمریکا، تا سال ۱۹۷۳ با فراز و نشیب‌هایی ادامه یافت و از آن سال به بعد، اشتغال در نیروهای مسلح به صورت کاملا داوطلبانه در آمد. 

 

تعداد روسای جمهور "نظامی" آمریکا

از سال ۱۷۷۶ که ایالات متحده اعلام استقلال کرد تاکنون، این کشور تنها ‍۱۷ سال را بدون جنگ سپری کرده است. بر همین مبنا، غیرطبیعی نیست که بسیاری از روسای جمهور آمریکا، مدتی از دوران جوانی را در یونیفورم نظامی به سر برده باشند. اما از میان ۳۱ رئیس جمهور آمریکا که در مقطعی از زندگی در نیروهای مسلح خدمت کرده‌اند، تعدادی محدود به معنای حرفه‌ای نظامی بوده‌اند.

در سایت POTUS.com، روسای جمهور این کشور بر مبنای مشاغل خود پیش از ورود به کاخ سفید دسته بندی شده‌اند که تصویر واضح‌تری را از سوابق حرفه‌ای آنها به دست می‌دهد. مطابق این دسته‌بندی، تعداد روسای جمهور نظامی آمریکا مشخصا ۱۴ نفر –در مقابل ۲۷ رئیس جمهور حقوقدان– بوده است.

این در حالی است که از میان ۱۴ رئیس جمهور "نظامی" نیز، تنها ۳ نفر یعنی دوایت آیزنهاور، یولیسیز گرانت و زکری تیلور در آستانه رقابت‌های ریاست جمهوری همچنان به نظامی‌گری اشتغال داشته‌اند.  

۱۱ نفر دیگر یعنی هری ترومن، تئودور روزولت، ویلیلم مک‌کینلی، بنجامین هریسن، جیمز گارفیلد، راتفورد هیز، فرانکین پیرس، ویلیام هریسن، اندرو جکسن، جیمز مونرو و جورج واشنگتن، در زمان نامزد شدن نظامی محسوب نمی‌شدند و اغلب، برای سالیانی طولانی نظامی‎گری را ترک کرده بودند.

حتی جورج واشنگتن، فرمانده نیروهای آمریکایی در نبرد با استعمار بریتانیا، ۶ سال قبل از رئیس جمهور شدن در سال ۱۷۸۹ از شغل نظامی استعفا داده بود که در این مدت، ۴ سال آن را در زادگاهش در ویرجینیا به اداره زمین‌های کشاورزی خود اشتغال داشت. 

 

جمع‌بندی

اگرچه ۳۱ نفر از روسای جمهور آمریکا مدتی را در نیروهای مسلح سپری کرده‌اند، ولی اغلب آنها جوانانی بوده‌اند که -به ویژه در مقاطع اجباری بودن خدمت نظام- به سربازی رفته‌اند. این در حالی است که اعزام به خدمت نظام، حتی در صورتی که با میل و انگیزه شخصی صورت گرفته باشد، به معنی داشتن شغل نظامی نیست.

در حقیقت، با وجود آنکه ایالات متحده در بیش از ۹۳ درصد از تاریخ خود درگیر جنگ بوده، مطابق دسته‌بندی سایت ریاست جمهوری آمریکا، کمتر از ۳۰ درصد از روسای جمهور تاریخ ایالات متحده (۱۴ نفر از مجموع ۴۶ نفر) را می توان در بخشی از زندگی، به لحاظ حرفه‌ای نظامی محسوب کرد. 

با توجه به مجموعه واقعیت‌های موجود، فکت‌نامه این ادعا را که در آمریکا "بیش از ۵۰ درصد" روسای جمهور نظامی بوده‌اند، "‌نادرست" ارزیابی می‌کند.