درستی‌سنجی مقایسه روحانی از تعداد تخت های بیمارستانی پیش و پس از انقلاب

حسن روحانی، مدعی است «افزایش تعداد تخت‌های بیمارستانی از ۵۶ هزار تخت پیش از انقلاب به ۱۵۰ هزار تخت یک انقلاب در بخش سلامت است.»

رئیس‌جمهوری ایران روز ۲۲ بهمن ۱۳۹۹ در سخنرانی تلویزیونی سالگرد پیروزی انقلاب گفته است:

«این دوران ما شاهد یک انقلاب در بخش سلامت بودیم. بخش سلامت ما در آغاز انقلاب ۵۶ هزار تخت داشت و در آغاز دولت ما ۱۱ هزار و امروز بیش از ۱۵۰ هزار تخت دارد.» 

 

تعداد تخت بیمارستانی پیش از انقلاب چقدر بوده است؟ 

تا آنجایی که ما گشتیم منابع دست اولی در این باره پیدا نکردیم. در سال‌های اخیر گزارش‌های زیادی که تحت عنوان دستاوردهای انقلاب اسلامی منتشر شده است که در آنها گفته شده تعداد تخت‌های بیمارستانی پیش از انقلاب ۵۶ هزار تخت بوده است. 

اما در گزارش دیگری که در سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده آمار دقیق‌تری وجود دارد: «در اواخر رژیم پهلوی حدود ۵۵۸ موسسه درمانی با ۵۷,۹۲۷ تخت در سطح كشور وجود داشت كه براساس جمعیت كشور آمار نامناسبی محسوب می‌شد.»

این آمار از کتاب «زیرساخت‌های اقتصادی ایران قبل و بعد از انقلاب» نوشته حمید رفیعی نقل شده است. ما دسترسی به اصل کتاب نداشتیم و دقیقا نمی‌دانیم منبع این آمار چیست، اما به نظر می‌رسد این عدد دقیق‌تر از عدد کلی «۵۶ هزار» است که معلوم نیست از کجا آمده. 

تعداد تخت بیمارستانی در حال حاضر چقدر است؟

آخرین آمار رسمی، آمار سال ۱۳۹۷ است. آن طور که در سالنامه آماری ۱۳۹۷ مرکز آمار ایران آمده تعداد کل تخت‌های فعال بیمارستانی کل کشور در این سال ۱۳۸,۱۱۷ بوده است. 

اگر سرعت رشد تعداد تخت‌های بیمارستانی در سال‌‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ حفظ شده باشد، این آمار در حال حاضر به ۱۵۰ هزار تخت رسیده باشد. 

میزان رشد سالانه تعداد تخت در سال‌های ۹۴ و ۹۵، حدود ۶ درصد و در سال ۱۳۹۶ حدود ۱۰ درصد بوده است. 

تعداد تخت بیمارستانی به نسبت پیش از انقلاب چقدر بیشتر شده است؟ 

فرض می‌کنیم عدد ۱۵۰ هزار تخت درست باشد، حالا اگر آمار ۵۷,۹۲۷ تخت، عدد مورد استناد در گزارش مرکز اسناد انقلاب اسلامی را مبنا قرار دهیم به این نتیجه می‌رسیم که تعداد تخت بیمارستانی در طول ۴۲ سال گذشته ۲/۶ برابر بیشتر شده است، اما آیا دسترسی به تخت هم به همین نسبت افزایش یافته است؟ 

خیر! به این دلیل که جمعیت ایران در حال حاضر ۴۸ میلیون نفر بیشتر از جمعیت ایران در آستانه انقلاب سال ۱۳۵۷ است. بنابراین برای اینکه بتوانیم درک درستی از وضعیت داشته باشیم باید ببینیم سرانه تخت بیمارستانی چقدر زیاد شده است؟ 

سرانه تخت بیمارستانی بعد از انقلاب چقدر تغییر کرده است؟

طبق آمار رسمی با احتساب ۱۳۸,۱۱۷ تخت برای جمعیت ۸۲ میلیون نفری ایران در سال ۱۳۹۷ (بر اساس برآوردهای جمعیتی مرکز آمار) سرانه تخت بیمارستانی ایران ۱/۶۸ تخت به ازای هر هزار نفر جمعیت محاسبه می‌شود. 

اگر فرض کنیم آمار ۱۵۰ هزار تخت روحانی درست باشد، با احتساب جمعیت ۸۴ میلیونی ایران در سال ۱۳۹۹ سرانه تخت بیمارستانی به ۱/۷۹ افزایش پیدا می‌کند. 

تا آنجاییی که ما در منابع رسمی گشتیم آمار تفصیلی از سال‌های پیش از ۱۳۹۳ پیدا نکردیم. آخرین آمار موجود در سایت مرکز آمار مربوط به سال ۱۳۹۳ است که تعداد تخت‌های فعال دقیقا ۱۱۰,۴۸۵ تخت عنوان شده است. اگر فرض کنیم همین عدد در سال ۱۳۹۲ هم برقرار بوده است سرانه تخت بیمارستانی با احتساب جمعیت ۷۷ میلیونی ایران در این سال حدود ۱/۵۲ به ازای هر هزار نفر برآورد می‌شود. 

اما قبل از انقلاب چگونه بوده است. اگر ۵۷,۹۲۷، عدد مورد استناد در گزارش مرکز اسناد انقلاب اسلامی را مبنا قرار دهیم و آن را به نسبت جمعیت ۳۶ میلیونی ایران در زمان انقلاب بسنجیم، سرانه تخت بیمارستانی در ۴۱ سال پیش ۱/۶۱ به دست می‌آید. 

با این حساب در بهترین حالت سرانه تخت بیمارستانی در ۴۲ سال گذشته تنها ۴درصد افزایش پیدا کرده است. 

سرانه تخت بیمارستانی به نسبت دولت احمدی‌نژاد چقدر تغییر کرده است؟ 

اگر فرض کنیم آمار روحانی درباره تعداد ۱۵۰ هزار تخت بیمارستانی درست باشد، در این صورت باید سرانه تخت از دومین سال ریاست جمهوری روحانی تاکنون بیش از ۱۰ درصد افزایش داشته است. 

اما داده‌های موجود در سایت سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد در مقاطعی پیش از ریاست جمهوری روحانی، سرانه تخت بیمارستانی از ۱/۷ تخت به ازای هر هزار نفر هم بیشتر بوده که بالاتر از رکورد فعلی است. 

جمع‌بندی

حسن روحانی مدعی است افزایش تعداد تخت بیمارستانی به نسبت پیش از انقلاب یک تحول بزرگ است. او می‌گوید در آغاز انقلاب ۵۶ هزار تخت بیمارستانی در ایران فعال بوده که حالا به بیش از ۱۵۰ هزار تخت رسیده است. 

اولا طبق گزارش‌های مرکز اسناد انقلاب اسلامی آمار تخت‌های فعال بیمارستانی در آستانه انقلاب حدود ۵۸ هزار تخت بوده، نه ۵۶ هزار. 

دوم، آمار رسمی از تعداد تخت‌های فعال امسال هنوز منتشر نشده است، اما با استناد به آمار رسمی سال‌های اخیر می‌توان گفت آمار ۱۵۰ هزار تخت چندان دور از ذهن نیست، اما آیا افزایش تعداد تخت بیمارستانی به نسبت پیش از انقلاب متناسب با افزایش جمعیت بوده است؟

از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۹ حدود ۴۸ میلیون نفر به جمعیت ایران اضافه شده است. اگر مبنای مقایسه را سرانه تخت بیمارستانی قرار دهیم، خواهیم دید وضعیت تغییر چندانی نکرده است. در واقع سرانه از ۱/۶۱ تخت به ۱/۶۸ تخت (۴درصد افزایش) رسیده است. 

رشد ۴ درصدی در طول یک دوره ۴۲ ساله به اندازه‌ای نیست که بتوان آن را یک «انقلاب» یا تحول اساسی در بخش سلامت توصیف کرد. 

با این حساب فکت‌نامه این ادعای روحانی را که «ما شاهد یک انقلاب در بخش سلامت بودیم. در آغاز انقلاب ۵۶ هزار تخت بیمارستانی داشتیم و حالا بیش از ۱۵۰ هزار تخت» را «گمراه‌کننده» ارزیابی می‌کند.