ماجرای مرگ شش نفر در مراحل آزمایش واکسن کرونای شرکت فایزر چیست؟

خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)، روز بیستم آذر ۱۳۹۹ در خبری به نقل از پایگاه خبری روسی ریانووستی نوشته: «۶ نفر پس از دریافت واکسن آزمایشی تولید شده توسط شرکت داروسازی آمریکایی "فایزر" و شرکت آلمانی "بایون تک" جان خود را از دست دادند.»

 

?s=20

 

این خبر در شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان و همچنین در شبکه‌های اجتماعی انگلیسی‌زبان بازتاب داشته است. 

در این میان برخی شایعات پراکنده نیز در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که می‌گویند افراد پس از دریافت این واکسن، با حساسیت و اثرات نامناسب آن مواجه شده‌اند. 

تلاش می‌کنیم در این مطلب، یافته‌هایی را که «تاکنون» به دست آمده است را بررسی کنیم و به این سوالات پاسخ دهیم که تعداد مرگ و میر افرادی که تا به حال واکسن زده‌اند چقدر بوده است؟ آیا شواهدی وجود دارد که نشان دهد مرگ افراد بر اثر تزریق واکسن بوده؟ مقامات بهداشتی و رسمی کشورها درباره این واکسن چه می‌گویند؟ چه گزارش‌هایی درباره عوارض این واکسن منتشر شده است؟ چه توصیه‌ای به افراد دارای آلرژی وجود دارد؟

مهم‌ترین ادعا که سر و صدای زیادی هم در شبکه‌های اجتماعی کرده، مربوط به مرگ شش نفر بعد از دریافت واکسن فایزر است. اما ماجرا چیست؟

آیا شش نفر بر اثر دریافت واکسن فایزر درگذشته‌اند؟

خیر. از میان ۴۴ هزار نفری که واکسن فایزر روی آنها آزمایش شده، دو نفر از دنیا رفته‌اند که مشخص نیست دلیل مرگ آنها، الزاما تزریق واکسن فایزر باشد. 

اما ماجرای شش نفر چیست؟ بر اساس گزارش‌ها تاکنون ۶ نفر که در مراحل آزمایشی حضور داشته‌اند به دلایل مختلف از دنیا رفته‌اند که تنها دو نفر از آنها واکسن آزمایشی زده و چهار نفر دیگر، دارونما (ترکیبی ایمن از آب مقطر و نمک) دریافت کرده بودند. دارونما یا پلاسیبو (Placebo) روش‌ درمانی صوری و تلقینی است گفته می‌شود که می‌تواند با فریب بیمار، اثر مثبتی در روند بهبودی وی داشته باشد. 

از سویی دیگر درباره دو نفری که واکسن دریافت کرده بودند نیز باید توجه کرد یافته‌های علمی نشان می‌دهد ارتباط مشخصی بین واکسن و این دو مرگ وجود ندارد. بر اساس گزارش سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) این نرخ (یعنی مرگ دو نفر از ۴۴ هزار نفر) مطابق با نرخ فوت طبیعی در میام افراد عموم جامعه است.

یکی از دریافت‌کنندگان این واکسن، ۶۲ روز بعد از دریافت دومین دوز ، دچار حمله قلبی شد و سه روز بعد از آن از دنیا رفت. شخص دیگر نیز بر اثر «آرتریواسکلروز» یا سفتی دیواره سرخ‌رگ، جان خود را از دست داد. این اتفاق سه روز پس از آن رخ داد که او دوز اول واکسن فایزر را دریافت کرده بود.

توضیح FDA درباره این موضوع این است: «محققان، دلیل هیچ کدام از این موارد مرگ و میر را تاثیر این آزمایش تشخیص نداده‌اند.»

آیا حال اولین کسی که واکسن کرونا دریافت کرده وخیم است؟

خیر. ادعاهایی دیگری هم در شبکه‌های اجتماعی مطرح شده مبنی بر اینکه حال اولین دریافت‌کننده واکسن کرونای فایزر، وخیم است. این ادعا نادرست است.

حال نخستین کسی که واکسن کرونا را در بریتانیا دریافت کرده، خوب است. مارگارت کینان، نخستین کسی بود که روز ۱۸ آذر ۱۳۹۹ واکسن کووید ۱۹ را دریافت کرد. ویدئوهایی که از او منتشر شده نشان می‌دهد حال او مساعد است. او در بیانیه‌ای اعلام کرد: «حالم خوب است.» هیچ گزارشی وجود ندارد که نشان دهد حال خانم کینان خوب نیست. 

آیا چهار نفر بر اثر دریافت کرونا فلج صورت شده‌اند؟

هنوز نمی‌دانیم. در گزارش FDA آمده است که چهار مورد ابتلا به «فلج بل» (عارضه‌ای که معمولا باعث از کار افتادن موقتی بخشی از صورت می‌شود) در میان ۴۴ هزار دریافت‌کننده واکسن فایزر مشاهده شده است، اما مشخص نیست این عارضه لزوما به دلیل واکسیناسیون رخ داده باشد.  این موضوع در حال تحقیق است و هنوز شواهدی برای اثبات ارتباط واکسن با عارضه فلج بل به دست نیامده است. آنچه می‌دانیم این است که در هنگام توزیع این واکسن، عوارض آن در حال بررسی و رصد از سوی مراکز درمانی است.

واکنش مقامات بهداشتی در کشورهای مختلف به واکسن فایزر چه بوده است؟

آنچه درباره مجوز استفاده از واکسن تولیدی شرکت فایزر-بیوان تک می‌دانیم این است که به غیر از بریتانیا، تا کنون مقامات رسمی بهداشت در بحرین، کانادا و ایالات متحده آمریکا نیز استفاده از آن را تایید کرده‌اند. FDA اعلام کرده بررسی مدارک، انتظارات کارشناسان این مرکز را درباره امنیت واکسن فایزر برآورده کرده و می‌توان آن را «برای موقعیت‌های اضطراری» استفاده کرد.

این در حالی است که نهاد قانون‌گذار دارو در بریتانیا اعلام کرده است هر شخص با پیشینه آنافیلاکسی (پیش‌دفاعی) در مواجهه با دارو و غذا، و همچنین افرادی که سابقه حساسیت‌های مشخصی دارند، «نباید» واکسن فایزر-بیوان تک را دریافت کنند. این توصیه پس از دریافت دو گزارش آنافیلاکسی و یک مورد واکنش حساسیت بعد از دریافت واکسن رخ داد.

جمع‌بندی

آنچه تا کنون می‌دانیم (‌و ممکن است مانند بسیاری از موارد مشابه، به دلیل یافته‌های جدید تغییر کند) این است که به افراد با داشتن سابقه حساسیت شدید توصیه می‌شود از دریافت واکسن فایزر خودداری کنند. این در حالی است که نشانه‌ای مبنی بر مرگ دو نفر و دریافت واکسن کرونا وجود ندارد. دلیل مرگ هر دو نفر، نارسایی قلبی بوده و این آمار فوت در این رده سنی در میان آزمایش‌شوندگان، نرمال است. همچنین هنوز مشخص نیست ارتباطی بین دریافت واکسن و فلج موقت صورت در افراد وجود داشته باشد. ادعا درباره نامناسب بودن حال اولین دریافت‌کننده واکسن در بریتانیا نیز نادرست است. اسناد منتشر شده نیز نشان می‌دهد دارونمایی که فایزر از آن استفاده کرده، ماده خطرناکی نبوده است.