آیا دانشمندان دانمارکی گفته‌اند استفاده از ماسک در انتقال کرونا بی‌اثر است؟

برخی از کاربران در شبکه‌های اجتماعی ادعا می‌کنند مطالعه و پژوهش‌های دانشمندان دانمارکی نشان می‌دهد استفاده از ماسک برای جلوگیری از گسترش و ابتلا به کووید ۱۹، «موثر نیست». به عنوان مثال این توییت می‌نویسد: «جدیدترین و کامل‌ترین مطالعه درباره اثر ماسک در پیشگیری از کرونا که در دانمارک انجام شده نشون میده ماسک زدن موثر نیست!» رد پای این ادعا را می‌توانیم در توییت‌های دیگری نیز پیدا کنیم. مثلا اینجا این کاربر توییتر با اشاره به بی‌تاثیر بودن ماسک می‌نویسد: «اما پیامدهای اجتماعی ماسک رو کِی باید سنجش کرد؟ حتما اینم باید وایسیم تا WHO دستورش رو بده!»

اما جدای از این ادعا، خبر این پژوهش هم در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی بین‌المللی و هم در سایت‌های فارسی‌زبان، بازتاب داشته است.

اما آیا چنین ادعایی درست است؟ آیا پژوهشگران دانمارکی، بر روی تاثیر ماسک، مطالعه کرده‌اند؟ آیا آنها می‌گویند «ماسک زدن موثر نیست؟» این ادعا را بررسی می‌کنیم.

آیا در دانمارک پژوهشی درباره تاثیر ماسک انجام شده است؟

بله. پژوهشگران دانمارکی در آزمایشی، تاثیر ماسک بر ابتلا به ویروس کرونا را بررسی کرده‌اند. نتایج این پژوهش که به طور عمومی در دسترس است در تاریخ ۱۸ نوامبر ۲۰۲۰ (۲۸ آیان ۱۳۹۹) در نشریه Annals of Internal Medicine منتشر شده است.

درباره پژوهش دانمارکی‌ها چه می‌دانیم؟

نتایج اولیه این آزمایش، که با نام DANMASK-19 نیز شناخته می‌شود، بر اساس مطالعه بر روی ۶هزار شهروند دانمارکی است؛ افرادی که روزانه حداقل بیش از سه ساعت را بیرون از خانه سپری می‌کنند. پژوهشگران به نیمی از آنها ماسک‌های پزشکی داده‌اند و از آنها خواسته‌اند هنگامی که بیرون از خانه هستند، از ماسک استفاده کنند. نیم دیگر این افراد، ماسک ندارند و به آنها توصیه نشده که ماسک بزنند.

اما نکته مهم این است که «به هر دو گروه گفته شده است که دستورالعمل‌های بهداشتی را رعایت کنند؛ همه این شش هزار نفر فاصله اجتماعی را رعایت کرده‌اند، از حضور در مکان‌های پرجمعیت اجتناب کرده‌اند و دست‌های خود را شسته‌اند.»

بعد از یک ماه، مشاهده شده که ۴۲ نفر از گروهی که ماسک داشته‌اند، به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند. در گروه بدون ماسک هم ۵۳ نفر، آلوده شده‌اند. با وجود اینکه تعداد مبتلایان، در گروهی که ماسک استفاده کرده بودند کمتر بوده، اما این تفاوت، به لحاظ آماری، فرق «بزرگی» را ایجاد نمی‌کند. همان‌طور که اشاره شد، نویسندگان در پایان این پژوهش تاکید می‌کنند این نتایج به این معنا نیست که نباید از ماسک استفاده کنیم یا استفاده از ماسک به طور کلی، بی‌اثر است. آنها می‌گویند ماسک تاثیر «قابل توجهی» بر ابتلا ندارد.

موضوعی که باید به آن توجه کنیم این است که آنها تنها «تاثیر ابتلا» را بررسی کرده‌اند. این در حالی است که استفاده از ماسک، تاثیر «جلوگیری از انتشار» را نیز خواهد گذاشت؛ مساله‌ای که موضوع این تحقیق نبوده است.

به عنوان مثال می‌توان به گزارشی اشاره کرد که مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا CDC منتشر کرده‌ است. این گزارش به نقش استفاده از ماسک در جلوگیری از انتشار ویروس، اشاره می‌کند. 

پیش از پایان مطلب، باید به این نکته اشاره کنیم که این ادعا از سوی سایت‌های درستی‌سنجی دیگری مثل Factcheck.org و Polotifact نیز بررسی شده است و آنها نیز در بررسی‌های خود نشان داده‌اند این ادعا که استفاده از ماسک بی‌اثر است، ادعایی نادرست است. 

جمع‌بندی

شبکه‌های اجتماعی ادعا می‌کنند نتایج یک پژوهش در دانمارک نشان می‌دهد زدن ماسک هیچ تاثیری بر ابتلا ندارد و «بی‌اثر» است. این ادعای درستی نیست زیرا پژوهش نشان می‌دهد زدن ماسک تاثیر «بزرگی» بر ابتلا ندارد اما نمی‌گوید نباید ماسک زد یا اینکه ماسک به طور کلی بی‌اثر است. آنها در یک پژوهش میدانی بر روی ۶۰۰۰ نفر نشان داده‌اند «اگر افراد همه پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند، زدن ماسک تاثیر «زیادی» بر «ابتلا» ندارد. آنها در این پژوهش، تاثیر ماسک بر «جلوگیری از انتشار» را بررسی نکرده‌اند و تاکید می‌کنند این پژوهش به معنای «بی‌اثر» بودن ماسک نیست. بنابراین ما در فکت‌نامه به این ادعا که پژوهش‌های دانمارکی‌ها نشان می‌دهد زدن ماسک بی‌اثر است، نشان «گمراه‌کننده» می‌دهیم.