آیا یک میلیاردر هندی زرتشتی به وزیر بهداشت قول ۲۰ میلیون دوز واکسن کرونا داده؟

سعید نمکی، وزیر بهداشت ایران روز شنبه ۲۹ شهریور ۱۳۹۹ در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام کرد که :«یک شرکت هندی صد میلیون دوز واکسن کرونا به آمریکایی ها پیش فروش کرده است، مدیرعامل این شرکت فردی ایرانی‌تبار زرتشتی است که به ما قول داده ۲۰ میلیون دوز واکسن را با قیمت پایین‌تر به ایران بفروشد.» او همچنین گفت: «تلاش می کنیم ۲۰ میلیون دوز واکسن کرونا را از یک شرکت هندی پیش خرید کنیم.»

این خبر واکنش‌هایی را در رسانه‌های فارسی‌زبان به دنبال داشت. مثلا روزنامه شرق به بهانه اعلام این خبر، در گزارشی به معرفی مدیرعامل این شرکت هندی پرداخت. صفحه اینستاگرامی آخرین خبر هم اطلاعات این گزارش را به صورت یک ویدئوی کوتاه منتشر کرد.

View this post on Instagram

. . @akharinkhabar

A post shared by آخرین خبر (@akharinkhabar) on Sep 29, 2020 at 5:57am PDT

میلیاردر هندی کیست؟

هر چند سعید نمکی در صحبت‌های خود از «مدیرعامل» این شرکت نام نبرد اما به نظر می‌رسد منظور او، سایروس پوناوالا بنیان‌گذار و رئیس هیئت مدیره شرکت «سرم» و میلیاردر هندی است. البته اگر بخواهیم کمی دقیق‌تر باشیم، در حال حاضر «آدر پوناوالا» پسر او سمت رسمی مدیرعاملی این شرکت را برعهده دارد.

آقای پوناوالا یک میلیاردر هندی است که جزو پارسیان هند به شمار می‌رود. او شرکت سرم را در سال ۱۹۶۶ راه‌اندازی کرده است و بر اساس جدیدترین رده‌بندی مجله فوربس، ثروتی برابر با ۱۱/۴ میلیارد دلار دارد. او ششمین ثروتمند هند و یکی از ۲۰۰ فرد ثروتمند دنیا است. کمپانی او سالانه یک و نیم میلیارد دوز واکسن تولید می‌کند و از این نظر، بزرگ‌ترین شرکتی است که در دنیا، واکسن تولید می‌کند.

پارسیان چه کسانی‌اند؟ 

پارسیان، گروهی از زرتشتیان ایرانی‌تبارند که حدود ۱۴۰۰ سال پیش، بعد از ورود اسلام به ایران و انقراض ساسانیان، به تدریج از ایران به کشورهای دیگر به ویژه به هند مهاجرت کرده‌اند. 

آیا گفته وزیر بهداشت درباره قول واکسن کرونا درست است؟ 

اشاره وزیر بهداشت ایران، به فرد و موسسه‌ای است که واقعا وجود خارجی دارد؛ فکت‌نامه اما نمی‌تواند به طور مستقل تایید کند که توافقی میان ایران و آقای پوناوالا درباره واکسن کرونا حاصل شده است. 

دقیقا معلوم نیست صحبت از قول و وعده ضمنی است یا یک توافق رسمی میان دولت ایران و شرکت معتبر واکسن‌سازی سرم در هند؟ آیا برای این کار مذاکراتی انجام شده؟ مذاکرات کجا و توسط چه کسانی انجام شده؟‌ آیا برنامه اجرایی و زمانی برای ارسال واکسن تدارک دیده شده ...؟ 

بیش از یک ماه از گفته وزیر بهداشت می‌گذرد. تا آنجایی که ما گشتیم، هیچ خبر جدید یا گزارش تکمیلی در این باره منتشر نشده است. گزارش دیگری هم نیست که نشان دهد دولت ایران به طور رسمی با شرکت سرم یا شخص آقای پوناوالا برای خرید واکسن به توافق رسیده است. 

ما تلاش کردیم از طریق راه ارتباطی رسمی شرکت سرم درباره توافق احتمالی سوال کنیم که تا این لحظه به پرسش ما پاسخی داده نشده است.

آیا آقای پوناوالا پیش از این با ایران همکاری داشته است؟

بله. اوایل فروردین ماه امسال، سپنتا نیکنام، رییس انجمن زرتشتیان یزد و عضو شورای شهر یزد در گفت‌وگو با رسانه‌های ایران از ارسال کمک پارسیان کشور هند به یزد جهت مقابله و مبارزه با کرونا خبر داده بود. این کمک‌ها که شامل اقلام دارویی و تجهیزات پزشکی است بود. 

به گفته آقای نیکنام، پشتوانه‌ی مالی این کمک‌ها شامل «سایرس (کوروش) پوناوالا» رییس انجمن پوناوالا، «یوسف حمید» از شرکت سیپلا در هند، «هومی گاندی» رییس انجمن فزانا، دکتر «شرناز کاما» رییس انجمن بنیاد پارزور وابسته به یونسکو، «گیو ایرانی» رییس انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی و «دوراب میستری» و «مالکوم دبو» از انگلستان است.

جمع‌بندی

واکسن کرونا هنوز به صورت نهایی تایید نشده و واکسیناسیون عمومی در هیچ کشوری آغاز نشده است. اما موسسه سرم هند یکی از امیدهای اصلی تولید واکسن کرونا برای هند و سایر کشورهای جهان است. 

صاحب این موسسه فردی به نام سایروس پوناوالا است که از پارسیان زرتشتی است. پارسیان، گروهی از زرتشتیان ایرانی‌تبارند که حدود ۱۴۰۰ سال پیش، بعد از ورود اسلام به ایران به تدریج به هند و برخی کشورهای دیگر هند مهاجرت کرده‌اند. پیش از این نیز آقای پوناوالا سابقه همکاری بشردوستانه با انجمن زرتشتیان یزد، در ایران داشته است.

سعید نمکی، وزیر بهداشت ایران،  چندی پیش بدون اشاره به نام آقای پوناوالا اعلام کرده « یک میلیاردر هندی ایرانی‌تبار قول داده ۲۰ میلیون دوز واکسن را با قیمت پایین‌تر به ما بفروشد.» آقای نمکی توضیحات دیگری نداده و روشن نکرده آیا صحبت از یک توافق رسمی یا یک قول ضمنی همکاری است. 

از زمان انتشار این خبر تا زمان انتشار این گزارش  ۴۰ روز می‌گذرد. تا آنجا که ما گشتیم، به جز اظهارات آقای نمکی سند یا گزارش دیگری درباره توافق رسمی دولت ایران با شرکت سرم هند یا شخص سایروس پوناوالا پیدا نکردیم، به همین دلیل به ادعای وزیر بهداشت و آنچه در رسانه‌ها درباره «وعده میلیاردر هندی ایرانی‌تبار برای ارسال واکسن کرونا به ایران» نشان «غیر قابل اثبات» می‌دهیم.