ایرج حریرچی
معاون وزارت بهداشت
در دنیا[سالانه] ۸۰۰میلیون واکسن آنفلوآنزا تولید می‌شود که به اندازه ۱۰ درصد کل جمعیت جهان است.
غیر‌قابل اثبات
آیا ظرفیت تولید واکسن آنفلوآنزا ۱۰ درصد جمعیت جهان است؟
ایرج حریرچی، معاون وزیر بهداشت، مدعی است تنها ۸۰۰ میلیون واکسن آنفلوآنزا در دنیا تولید می‌شود که این رقم معادل ۱۰ درصد جمعیت کل دنیا است.
آقای حریرچی روز دوشنبه هفتم مهر در برنامه تهران کلینیک رادیو تهران، گفته:
«کل جمعیت دنیا ۷ میلیارد و ۸۰۰ میلیون نفر است. این در حالی است که میزان واکسن تولیدی در جهان تنها ۸۰۰ میلیون است. یعنی اگر پیش‌بینی‌ها درست باشد در کل دنیا ۱۰ درصد واکسن را تزریق خواهند کرد و ۹۰ درصد نمی‌کنند. برخی تصور می‌کنند در کشورهای دیگر ۷۰ یا ۸۰ یا ۱۰۰ درصد مردم واکسن می‌زنند. این اتفاق در هیچ کشوری رخ نخواهد داد.»
زمینه صحبت او هنگام طرح این مساله این است که در هیچ جای دنیا به اندازه همه جمعیت واکسن توزیع نمی‌شود و در همه جا اولویت‌بندی وجود دارد. اما ببینم اعداد و ارقام او چقدر با واقعیت همخوانی دارد؟
آمار سازمان بهداشت جهانی درباره تولید واکسن آنفلوآنزا چیست؟
ما در میان منابع و آمارهای سازمان بهداشت جهانی آمار دقیقی از تولید واکسن آنفلوآنزا در حال حاضر پیدا نکردیم. اما در یک گزارش قدیمی که تاریخ آن ۱۵ جولای ۲۰۱۱ (۲۴ تیر ۱۳۹۰) است به این جمله برخوردیم:
«ظرفیت تولید واکسن آنفلوآنزا از ۳۵۰ میلیون دوز در سال ۲۰۰۶ به بیش از ۸۰۰ میلیون* دوز رسیده است که این به دلیل سرمایه‌گذاری دولت‌ها و تولیدکنندگان واکسن در این زمینه است.»
در گزارش دیگری که در سایت سازمان بهداشت جهانی منتشر شده آمده است که تا فوریه سال ۲۰۱۸ شش کشور جهان موفق به دریافت گواهینامه تولید واکسن آنفلوآنزا شده‌اند. ضمن اینکه این سازمان در حال انتقال تکنولوژی و دانش تولید واکسن به ۱۴ کشور کم درآمد یا با درآمد متوسط است.
آیا ظرفیت سالانه تولید واکسن آنفلوآنزا در دنیا بیش از ۸۰۰ میلیون دوز است؟
احتمالا بله. حدس می‌زنیم با توجه به روند افزایش ظرفیت تولید واکسن و همین‌طور همه‌گیری کرونا و افزایش حساسیت عمومی، میزان تولید افزایش پیدا کرده است. آن طور که گزارش قدیمی سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد ظرفیت تولید واکسن آنفلوآنزا در فاصله چهار سال بیش از دو برابر افزایش یافته است. با این اوصاف می‌توان به گفت به احتمال زیاد که ظرفیت تولید واکسن در حال حاضر بیشتر از ۹ سال پیش است.
آیا در منبع دیگری آماری درباره تولید واکسن آنفلوآنزا ارائه شده است؟
ما در یک منبع فرعی آماری در این باره پیدا کردیم که متناقض به نظر می‌رسد. در گزارشی که در سایت کمیسیون دانش و سلامت آمریکا (American Council on Science and Health) به تاریخ ۲۶ اکتبر ۲۰۱۸ (۴ آبان ۱۳۹۷) منتشر شده آمده است:
«ظرفیت تولید سالانه ۱۶ کارخانه تولید واکسن آنفلوآنزا از ۱/۵ میلیارد دوز در سال ۲۰۰۶ به ۶/۴ میلیارد دوز رسیده است.»
نویسنده این گزارش در ادامه می‌نویسد: «۹۵ درصد واکسن تولیدی در منطقه آمریکا، اروپا و شرق آسیا و اقیانوسیه مصرف می‌شود و تنها ۵ درصد واکسن تولیدی به آسیای میانه، خاورمیانه و آفریقا می‌رسد.
ما نمی‌دانیم مبنای این آمار چیست، اما به نظر می‌رسد اعداد و ارقام گفته شده در این گزارش در تناقض با آماری است که در سایت سازمان بهداشت جهانی ذکر شده است، در این گزارش گفته شده ظرفیت تولید واکسن آنفلوآنزا در سال ۲۰۰۶، ۱/۵ میلیارد دوز بوده در حالی که در گزارش سازمان بهداشت جهانی ظرفیت تولید در سال ۲۰۰۶ برابر ۳۵۰ میلیون دوز است.
ظرفیت تولید واکسن در ایالات متحده آمریکا چقدر است؟
گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آمریکا (CDC) حاکی از آن است که در سال ۲۰۲۰-۲۰۲۱ برای تولید ۱۹۴ تا ۱۹۸ میلیون دوز واکسن آنفلوآنزا در این کشور برنامه‌ریزی شده است. این رقم حدود ۵۸ درصد جمعیت کل ایالات متحده است.
چند درصد مردم سالانه واکسن آنفلوآنزا تزریق می‌کنند؟
پاسخ دقیق این سوال برای ما مشخص نیست. آمار دقیقی از نرخ مصرف واکسن به نسبت کل جمعیت جهان وجود ندارد. تنها آمار میزان مصرف جمعیت سالخورده در برخی کشورها در دسترس است.
مرکز داده‌های سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) نرخ واکسن در جمعیت بالای ۶۵ سال را در ۳۱ کشور عضو این سازمان منتشر کرده است. به طور میانگین نزدیک ۴۶ درصد جمعیت بالای ۶۵ سال در این کشورها سالانه واکسن آنفلوآنزا می‌زنند. کره جنوبی، بریتانیا و ایالات متحده آمریکا با رکورد ۸۵، ۷۲ و ۶۷ درصد بیشترین آمار را دارند و ترکیه با ۷ درصد در رتبه سی و یکم (۳۱) قرار دارد.
واکسن آنفلوآنزا به چه افرادی توصیه می‌شود؟
سازمان بهداشت جهانی تزریق واکسن آنفلوآنزا را برای پنج گروه با دو اولویت توصیه می‌کند. گروه اول اولویت اول برای کادر درمانی و سالخوردگان است. اولویت دوم زنان باردار، افراد دارای بیماری خاص و کودکان زیر ۵ سال است.
اما در برخی نقاط دنیا همچون آمریکا تزریق واکسن برای همه سنین (بالای ۶ ماه) توصیه می‌شود. با این حال طبق آنچه اعلام شده امسال برنامه‌ریزی تولید واکسن برای کمتر از ۶۰ درصد جمعیت آمریکا بوده است. براساس گزارش نشریه انجمن بهداشت عمومی آمریکا به نقل از مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها، در سال ۲۰۱۷ بالغ بر ۴۶/۸ درصد آمریکایی‌ها واکسن آنفلوآنزا دریافت کرده‌اند. ۵۹ درصد کودکان زیر ۱۸ سال و ۴۳ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال واکسن را تزریق کرده‌اند حال آنکه این واکسن در دسترس همه آمریکایی‌ها قرار داشته است.
جمع‌بندی
ایرج حریرچی، معاون وزیر بهداشت در یک برنامه رادیویی گفته در دنیا ۸۰۰ میلیون واکسن آنفلوآنزا تولید می‌شود که به اندازه ۱۰ درصد کل جمعیت جهان است.
تا آنجا که ما گشتیم در سایت سازمان بهداشت جهانی و سایر منابع معتبر آماری، برآورد به روزی از میزان تولید واکسن در حال حاضر پیدا نکردیم. آنچه آقای حریرچی گفته با اعداد و ارقامی که در یک گزارش قدیمی مربوط به ۱۰ سال پیش همخوانی دارد. احتمالا میزان تولید و مصرف واکسن آنفلوآنزا در سال‌های گذشته افزایش یافته، اما ما اطلاع رقیقی نداریم که میزان تولید و مصرف واکسن در حال حاضر چقدر است یا در سال‌های اخیر چقدر بوده است؟
به طور مثال آمریکا برای فصل پاییز و زمستان پیش رو برای تولید و توزیع ۱۹۴ تا ۱۹۸ میلیون دوز واکسن برنامه‌ریزی کرده است. این رقم معادل ۵۸ درصد جمعیت این کشور است.
در هیچ کشوری کل جمعیت از واکسن آنفلوآنزا استفاده نمی‌کند، آمارها نشان می‌دهد که میانگین مصرف واکسن در جمعیت سالخورده (بالای ۶۵ سال) کشورهای نسبتا پیشرفته عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، کمتر از ۵۰ درصد است.
آنچه می‌دانیم این است که آمار تولید تنها ۸۰۰ میلیون واکسن آنفلوآنزا، قدیمی است، حدس می‌زنیم با توجه به روند افزایش ظرفیت تولید واکسن و همین‌طور همه‌گیری کرونا و افزایش حساسیت عمومی، میزان تولید افزایش پیدا کرده. اما نمی‌دانیم آمار دقیق در حال حاضر یا در سال‌های اخیر چقدر است.
می‌دانیم میزان تولید واکسن، در هیچ کشوری به اندازه همه جمعیت یا به قول آقای حریرچی ۷۰ یا ۸۰ درصد جمعیت این کشورها نیست، همچنین می‌دانیم کشورهای نسبتا پیشرفته حدود نیمی از جمعیت سالخورده (بالای ۶۵ سال) واکسن می‌زنند، اما تا زمانی که آمار دقیقی از میزان تولید واکسن و توزیع آن در کشورهای مختلف نداشته باشیم نمی‌دانیم نرخ استفاده از واکسن آنفلوآنزا در کشورهای مختلف جهان چقدر است.
با این حساب فکت‌نامه به این گفته آقای حریرچی که «در دنیا[سالانه] ۸۰۰ میلیون واکسن آنفلوآنزا تولید می‌شود که به اندازه ۱۰ درصد کل جمعیت جهان است.» نشان غیر قابل اثبات می‌دهد.
* در متن به اشتباه ۸۰۰ هزار نوشته شده بود که با تذکر یکی از خوانندگان اصلاح شد.
غیر‌قابل اثبات
گفته یا آمار را نمی‌توان با فکت‌های قابل دسترس، تایید یا رد کرد.
درباره نشان‌های میرزاروش کار ما