شیوع بیماری تنفسی ناشناخته‌ در قزاقستان

چند روزی است برخی رسانه‌های ایران خبری را با این عنوان منتشر کرده‌اند: «یک بیماری ریوی با علت ناشناخته کشنده‌تر از کرونا در قزاقستان شایع شده است». این خبر باعث ایجاد موجی از نگرانی در مردم شده، اما آیا این خبر درست است؟

ادعای مطرح‌شده چیست؟

روز ۲۲ مرداد ۱۳۹۹ برخی رسانه‌های ایرانی (مانند تسنیم و همشهری آنلاین)، به نقل از روزنامه بریتانیایی اکسپرس نوشتند مقامات چینی از شیوع یک بیماری ناشناخته در تنفسی قزاقستان خبر می‌دهند؛ بیماری‌ای که از کووید ۱۹ کشنده‌تر است. در متن خبر آمده که این ادعا از سوی سفیر چین در قزاقستان مطرح شده است. در ادامه نیز «آمارهایی» مربوط به این بیماری و اظهارنظرهایی از سوی مقامات قزاقستان به چشم می‌خورد؛ نقل قول‌هایی که نشان از وخامت اوضاع در این کشور دارد. اما آیا این همه‌ واقعیت است؟

این خبر در شبکه‌های اجتماعی نیز بازتاب داشته است. 

/?utm_source=ig_web_copy_link

واقعیت ماجرا چیست؟

منبع خبری که رسانه‌های ایرانی منتشر کرده‌اند گزارشی است که روزنامه‌ اکسپرس  آن را منتشر کرد. تیتر انگلیسی این خبر که سه‌شنبه ۲۱ مرداد منتشر شده این است: «چین گزارش می‌دهد یک بیماری جدید ناشناخته در سراسر یک کشور آسیایی شیوع پیدا کرده که از کووید ۱۹ مرگ‌بارتر است.» در متن این گزارش می‌خوانیم که سفیر چین در قزاقستان چنین ادعایی را مطرح کرده است و در ادامه با آمارهایی از وضعیت نامناسب بیماران در قزاقستان روبرو می‌شویم؛ آمارهایی که در آن مسئولان قزاقستانی، به تعداد قربانیان اشاره می‌کنند.

جستجو در میان خبرهای مربوط به کرونا در قزاقستان ما را به خبری می‌رساند که حدود یک ماه پیش نیز خبری مشابه در سایت بی‌بی‌سی منتشر شده است. خبری که اکسپرس منتشر کرده به نوعی پیگیری و بازنشر اخباری است که یک ماه قبل در سایر رسانه‌ها منتشر شده است. بخش آسیایی بی‌بی‌سی در گزارشی که روز ۲۰ تیر ۱۳۹۹ منتشر شده به نقل از سفیر چین در قزاقستان نوشته «یک بیماری تنفسی ناشناخته در قزاقستان شایع شده است.» اما نکته مهم، تکذیب این خبر از سوی دولت قزاقستان و وزیر بهداشت این کشور است. هر چند کشورهای آسیای میانه متهم به پنهان‌کاری‌هایی در زمینه‌ اعلام وضعیت واقعی کرونا در کشورهای خود هستند اما اینکه اکسپرس هیچ اشاره‌ای به این تکذیبیه نکرده، پنهان‌کاری است. وزیر بهداشت قزاقستان این ادعا را «نادرست» می‌داند.

اما منبع دیگری که در این گزارش وجود دارد، مایک رایان از مسئولان رده‌بالای سازمان بهداشت جهانی WHO است. او معتقد است این آمارهای بالا در قزاقستان نه به خاطر یک بیماری ناشناخته‌ی ریوی جدید که به خاطر افرادی است که به کرونا مبتلا شده‌اند اما بیماری‌شان تشخیص داده نشده است. بنابراین این منبع نیز، اظهارات سفیر چین را در قزاقستان تایید نمی‌کند. فیلم اظهارات آقای رایان در گزارش به روز شده اکسپرس آمده است.

خلاصه اینکه می‌توان گفت خبر اکسپرس، موضوع تازه‌ای نیست و مقامات رسمی قزاقستان نیز این ادعا را رد کرده‌اند. بررسی‌ها و اظهارنظرهای سازمان بهداشت جهانی درباره‌ قزاقستان هم چنین ادعایی را تایید نمی‌کند. این البته به معنای این نیست که وضعیت بیماران ریوی و مبتلایان به کرونا در قزاقستان مناسب است.

بر اساس آمارهای موسسه جانز ‌هاپکینز، تا روز ۲۴ مرداد ۱۳۹۹ تعداد ۱۰۱,۸۴۸ نفر مبتلا به کووید ۱۹ در قزاقستان شناسایی شده و ۱۲۶۹ نفر رسما در اثر ابتلا به این بیماری جان باخته‌اند.

رسانه‌های فارسی چگونه به این خبر پرداخته‌اند؟

سایت همشهری آنلاین این خبر را با این عنوان منتشر کرده است: «شیوع یک بیماری ریوی با علت ناشناخته‌ کشنده‌تر از کرونا در قزاقستان». این سایت و بسیاری از سایت‌های خبری دیگر مانند تسنیم، برنا و اقتصاد ۲۴ تیتر خود را به گونه‌ای انتخاب کرده‌اند که انگار در این زمینه اعلامی رسمی شده است و ما با یک ویروس کشنده‌تر از کرونا در قزاقستان روبرو شده‌ایم. در حالی که بلافاصله در ابتدای خبر می‌خوانیم که این موضوع ادعای سفیر چین در قزاقستان بوده است؛ ادعایی که پیش‌تر دیدیم از سوی مقامات رسمی قزاقستان رد شده و ادله‌ای هم بر تایید آن وجود ندارد. 

جمع‌بندی

آنچه در روزهای اخیر با عنوان «یک بیماری ریوی با علت ناشناخته کشنده‌تر از کرونا در قزاقستان شایع شده است» در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی منتشر شده، یک خبر تازه نیست. دست کم یک ماه پیش سفیر چین در قزاقستان ادعاهایی به این مضمون داشته است. بر خلاف آنچه رسانه‌های ایرانی نوشته‌اند مقام‌های کشور قزاقستان این اخبار را رد کرده‌اند، از سوی دیگر برخی مقام‌های سازمان بهداشت جهانی هم گفته‌اند آنچه در این کشور رخ داده نه «یک بیماری ناشناخته‌ ریوی جدید» بلکه ابتلا به کووید ۱۹ در افرادی است که بیماری‌شان تشخیص داده نشده است.

یک ماه پیش رسانه‌های معتبری مانند بی‌بی‌سی به این موضوع پرداخته‌اند و اطلاعات معتبری را در این باره منتشر کرده‌اند، اما انتشار دوباره این خبر در روزنامه بریتانیایی اکسپرس باعث شده تا برخی رسانه‌های داخلی بدون اشاره به اطلاعات درست و مطالبی که در این باره قبلا منتشر شده، ماجرا را به گونه‌ای بازتاب داده‌اند که انگار یک بیماری تنفسی ناشناخته در آسیای میانه شیوع پیدا کرده است. 

فکت‌نامه ضمن آنکه از رسانه‌ها دعوت می‌کند پیش از انتشار عناوین جنجالی، در منابع رسمی و معتبر تحقیق کنند، به این ادعا که «یک بیماری ویروسی، کشنده‌تر از کرونا در قزاقستان شیوع پیدا کرده است» نشان «نادرست» می‌دهد.