شایعه خودکشی سلمان ‌رشدی

این گزارش به درخواست یکی از کاربران فکت‌نامه نوشته شده که از طریق «بات تلگرام» فکت‌نامه از ما خواسته صحت و سقم شایعه خودکشی سلمان رشدی را بررسی کنیم. 

در روزهای گذشته برخی کاربران در شبکه‌های اجتماعی اقدام به انتشار خبر «خودکشی» سلمان رشدی نویسنده هندی-بریتانیایی کرده‌اند. 

پس از انتشار رمان «آیات شیطانی»، آیت‌الله خمینی رهبر پیشین ایران، در روز ۲۵ بهمن ۱۳۶۷ برای او  ناشرین مطلع از محتوای این کتاب حکم «اعدام» صادر کرد. آیت‌الله خامنه‌ای رهبر کنونی جمهوری اسلامی ایران نیز از حکم اعدام آقای رشدی تاکید کرده و آن را «غیر قابل خدشه» خوانده است. رسانه‌ها و مقام‌های رسمی جمهوری اسلامی نیز از این حکم دفاع کرده و پیگیر آن بوده‌اند.

شاید به همین دلیل اخبار و شایعات مربوط به او در ایران همواره مورد توجه قرار داشته است. در سال‌های پیش نیز شایعاتی در مورد کشته شدن او منتشر شده، از جمله می‌توان به شایعه‌ای اشاره کرد که در سال ۱۳۸۸ در رسانه‌های ایران نیز بازتاب داشت. 

این بار ماجرا از چه قرار است؟

این خبر در برخی رسانه‌ها و پایگاه‌های خبری در داخل ایران نیز بازتاب داشته است. از جمله می‌توان به پایگاه‌های خبری فردا، رکنا، صراط‌نیوز، شمانیوز، راهبرد معاصر و قطره و بسیاری سایت‌های دیگر اشاره کرد. 

این خبر در صفحه اینستاگرام خبرگزاری صدا و سیما هم بازتاب داشته است. 

«برخی خبرهای ضد و نقیض از خودکشی سلمان رشدی غیررسمی؛ برخی خبرهای تایید نشده از خودکشی سلمان رشدی نویسنده کتاب آیات شیطانی در منچستر انگلیس حکایت دارد. هنوز رسانه‌های رسمی و دولت انگلیس به این خبر واکنش نشان نداده‌اند.»

/

آیا خبر خودکشی سلمان رشدی درست است؟

خیر. تاکنون مرجع معتبر یا حتی نیمه‌معتبری چنین خبری را منتشر نکرده است. سلمان رشدی بیش از ۲۰ سال است که از بریتانیا به ایالات متحده مهاجرت کرده، و در منهتن نیویورک زندگی می‌کند. او با رسانه‌ها در ارتباط است. همین امروز دو روزنامه گاردین و فیگارو اخباری را مبنی بر درخواست او از شبکه‌های اجتماعی برای حذف مطالب جعلی ضد اسلامی که به او نسبت داده می‌شود، خبر داده‌اند. 

او در توییتر حساب کاربری تایید شده (تیک آبی) دارد و چند روز پس از انتشار اولین خبر «خودکشی» در توییتر فعال بوده است. 

منبع و منشاء شایعه کجا است؟

ما اولین نسخه این خبر را در توییتر به تاریخ ۱۴ مرداد پیدا کردیم. کاربری به نام Sorena13882 که خود را «اهل رسانه، علاقه‌مند به تاریخ ملل، تحلیل‌گر حوزه سیاسی و دفاعی در رسانه» معرفی کرده برای اولین بار مدعی شد: «سلمان رشدی نویسنده کتاب آیات شیطانی صبح امروز در لندن خودکشی کرد!». 

این توییت او مورد توجه قرار نگرفت. این توییت را فقط یک نفر که خود کاربر است تا کنون پسندیده است. او چند دقیقه بعد یک توییت دیگر هم می‌نویسد و «بستری شدن ملک سلمان» را هم به شایعه اضافه می‌کند. توییت دوم هم مورد توجه قرار نمی‌گیرد. 

بعد از این خبری نیست تا اینکه کاربر دیگری به نام Arian New اوایل بعد از ظهر روز ۱۸ مرداد توییت دیگری می‌نویسد و این بار به نقل از خبرگزاری رویترز مدعی می‌شود: سلمان رشدی در منچستر خودکشی کرده است. 

این بار تلاش این کاربر نتیجه می‌دهد و به دنبال آن کاربران دیگر سرنخ را می‌گیرند و دنبال می‌کنند.

در این میان کار به دستکاری صفحه ویکی‌پدیای فارسی سلمان رشدی هم می‌کشد تا آنجا که برخی کاربران تصویر صفحه ویکی‌پدیا را می‌گذارند که در آن نوشته شده سلمان رشدی در تاریخ ۹ اوت (۱۹ مرداد) به دلیل خودکشی در لندن درگذشته است. 

نکته جالب اینکه تاریخ خودکشی در ویکی‌پدیا پنج روز بعد از انتشار اولین شایعه و یک روز پس از فراگیر شدن آن است. 

جمع‌بندی

تاکنون هیچ مرجع معتبر یا حتی نیمه‌معتبری در دنیا چنین خبری را منتشر نکرده است. منبع این شایعه شبکه‌های اجتماعی و برخی پایگاه‌های خبری است که اخبار و شایعات خام را دست به دست می‌گردانند. 

جست‌وجوهای ما نشان می‌دهد شایعه از روز ۱۴ مرداد پیش آغاز شده و از روز ۱۸ مرداد شتاب می‌گیرد. این در حالی است که سلمان رشدی چند روز بعد از انتشار شایعات در شبکه‌های اجتماعی فعال بوده و مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته است. 

در این میان برخی کاربران با دستکاری صفحه ویکی‌پدیا، تاریخ و محل خودکشی سلمان رشدی را تعیین کرده‌اند و جالب اینکه تاریخ مرگ در صفحه دستکاری شده، ۵ روز بعد از تاریخ انتشار نخستین شایعه، درج شده است. 

از این رو فکت‌نامه این شایعه «سلمان رشدی در منچستر خودکشی کرد!» را مطلقا بی‌‌پایه و اساس می‌داند و به آن نشان «شاخ‌دار» می‌دهد. 

Photo: Abril Cabrera / Secretaria de Cultura