محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی روز دوشنبه ۶ مرداد ۱۳۹۹ در جلسه معارفه مهرداد بذرپاش رئیس تازه منصوب شده دیوان محاسبات کشور مدعی شد: «انتخاب رئیس دیوان محاسبات براساس قانون پیش رفت.» این ادعا در پی نامه احمد توکلی رئیس دیده بان شفافیت به رئیس مجلس و تاکید بر غیرقانونی بودن انتخاب بذرپاش عنوان شد. قالیباف در این مراسم گفت: «انتخاب رئیس دیوان محاسبات براساس قانون پیش رفت، ما آیین نامه داخلی داریم و کمیسیون برنامه و بودجه مسئولیت این کار را برعهده دارد و رقابت جدی و مومنانه ای اتفاق افتاد. رقابتی بسیار جدی، اساسی و مومنانه ای را برای ریاست و دیوان محاسبات کشور شاهد بودیم که بنده به‌ عنوان رئیس مجلس شورای اسلامی از انتخاب رئیس و دیوان محاسبات کشور حمایت می‌کنم چرا که انتخاب نمایندگان مجلس شورای اسلامی بوده است.»

آیا انتخاب مهرداد بذرپاش به ریاست دیوان محاسبات قانونی بود؟ «فکت‌نامه» در این گزارش می‌کوشد با بررسی روند انتخاب بذرپاش و شرایط و ویژگی‌های ریاست دیوان محاسبات به این پرسش پاسخ دهد:

 

شرایط و ویژگی‌های ریاست دیوان محاسبات

مطابق ماده ۵۱ آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی، انتخاب ریاست دیوان محاسبات بر عهده کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات كشور است. این کمیسیون دو نفر را انتخاب، از میان آنها یک نفر با رای اکثریت نمایندگان مجلس سکاندار ریاست دیوان محاسبات می‌شود. اما این افراد چه شرایط و ویژگی‌هایی باید داشته باشند؟ تبصره ۲ ماده ۵۱ مقرر کرده است که نامزدان تصدی ریاست و دادستان دیوان محاسبات باید:

۱- مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد یا بالاتر داشته باشند.

۲- سابقه خدمت در مقام‌های مدیریتی موضوع ماده ۷۱ قانون مدیریت خدمات کشوری را داشته باشند.

۳- حداقل ۲۰ سال سابقه کار داشته باشند.

 

بند ج ماده ۳ آیین نامه انتخاب ریاست و دادستان دیوان محاسبات مصوب ۱۳۹۹ در تشریح «حداقل ۲۰ سال سابقه کار» مقرر کرده: «برخورداری از حداقل ۲۰ سال سابقه کار مدیریتی در بخش‌های دولتی، تعاونی و خصوصی که حداقل بخشی از آن در نهادهای نظارتی بوده باشد.»

 

روال قانونی انتخاب رئیس و دادستان دیوان محاسبات

۱- حداکثر ۱۰ روز پس از انتخاب هیات رئیسه کمیسیون برنامه و بودجه، با اطلاع رسانی عمومی، باید ثبت نام داوطلبان کرسی ریاست و دادستانی دیوان محاسبات آغاز شود.

۲- ثبت نام داوطلبان ظرف ۵ روز توسط کمیته محاسبات کمیسیون برنامه و بودجه باید انجام شود.

۳- کمیته محاسبات حداکثر ۳ روز پس از پایان ثبت نام مکلف است با بررسی سوابق، مدارک و برنامه‌ها ۴ نفر که واجد شرایط فوق الذکر هستند را به کمیسیون برنامه و بودجه معرفی کند.

۴- کمیسیون برنامه و بودجه باید حداکثر ظرف ۵ روز از میان ۴ کاندیدای معرفی شده برای هر سمت، ۲ نفر را با رای گیری مخفی با ورقه، و رعایت اکثریت نسبی، انتخاب و به هیات رئیسه جهت گنجاندن در دستور جلسه هفتگی معرفی کند. 

 

آیا مهرداد بذرپاش شرایط تصدی ریاست دیوان محاسبات کشور را داشته است؟

۱- سابقه کار

مهرداد بذرپاش متولد سال ۱۳۵۹ و در آستانه ۴۰ سالگی است. او در سال ۱۳۷۷ وارد دانشگاه شده است و اگر تا  پایان مقطع لیسانس فقط ۴ سال در دانشگاه درس خوانده باشد، بیست سال پیش دانشجو بوده و نمی توانسته شغل تمام وقت داشته باشد بنابراین منطقا شرط ۲۰ سال سابقه کاری را ندارد.

احمد توکلی در نامه اعتراضی خود به محمد باقر قالیباف در خصوص انتصاب بذرپاش به سمت ریاست دیوان محاسبات بر نداشتن سابقه کار کافی او اشاره کرده و می‌گوید:

«پذیرش داوطلبی آقای بذرپاش از اساس غیرقانونی است. چرا که تبصره ۱ ماده ۵۱ قانون آئین نامه داخلی مجلس می‌گوید که داوطلب باید حداقل بیست سال سابقه کار داشته باشد. در حالی که سابقه کار نامبرده به ۱۷ سال هم نمی رسد. وقتی برادرانه به آقای بذرپاش تذکر داده شد که جنابعالی بیست سال سابقه کار ندارید و سابقه تراشی نیز در شان شما نیست و مصلحت آن است که داوطلب نشوید تا اعتراضات برانگیخته نشود، گفت که من در سال ۱۳۷۸ در تاسیس فلان پژوهشگاه نقش مهمی داشتم. و بعدا در بسیج دانشجویی سمت فرماندهی داشتم. در حالی که سابقه کار در عرف و متون حقوقی معنای روشنی دارد که رکن آن بیمه شدن در مشمولین قانون کار است و غیر آن، و داشتن حکم استخدامی در مشمولان قوانین استخدامی دولتی است.»

محمد حسین فرهنگی سخنگوی هیات رئیسه مجلس در دفاع از تصمیم مجلس در انتخاب بذرپاش می‌گوید:

«سوابق و مدارک دارا بودن بیست سال سابقه کار آقای بذرپاش بررسی شد و حتی تأییدیه ریاست وقت پژوهشکده‌ای که ایشان از سال ۱۳۷۹ در آنجا مشغول به کار بودند، مدنظر قرار گرفت. تمامی سابقه کاری و مسئولیتی و مدیریتی آقای مهرداد بذرپاش از زمان فعالیت در پژوهشکده سامانه‌های هوشمند صنعتی شهید رضایی در سال ۱۳۷۹ گرفته تا مشاور شهردار تهران، مشاور رئیس‌جمهور، مدیرعامل پارس خودرو و سایپا، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان ملی جوانان، نماینده مجلس نهم و عضو هیئت‌رئیسه، معاون ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) و ... در سال‌های بعدی تاکنون مورد بررسی قرار گرفت و سابقه بیست سال کار ایشان طبق قانون آیین‌نامه داخلی، احراز شد.» 

بذرپاش در سال ۱۳۷۹ سال دوم دانشجویی خود را سپری می‌کرده و نمی توانسته شغل تمام وقت در این پژوهشکده یا هر سازمان دیگری داشته باشد. نکته ای که در نامه احمد توکلی به آن اشاره داشته است: «ماده ۱۰۵ قانون مدیریت خدمات کشوری سابقه خدمت را آن قسمت از خدمات کارمند می‌داند که در حالت اشتغال تمام وقت انجام شده باشد. تبصره ۳ ماده ۱۴۴ قانون استخدام کشوری مضمون مشابهی دارد. بند پ ماده۱ آئین نامه اجرایی ماده ۱۴۷ قانون استخدام کشوری، منظور از خدمات تمام وقت را مشخص می‌کند. رای هیئت عمومی دیوان عدالت اداری هم که برای همه لازم الاتباع است، تاکید دارد که اشتغال غیررسمی در دستگاه‌های اجرایی تنها اگر تمام وقت باشد جزو سابقه خدمت محسوب می‌شود.»

 

۲- سابقه فعالیت نظارتی

بند ج ماده ۳ آیین نامه انتخاب ریاست و دادستان دیوان محاسبات مصوب ۱۳۹۹ در تشریح «حداقل ۲۰ سال سابقه کار» مقرر کرده که حداقل بخشی از آن در نهادهای نظارتی بوده باشد. حال آنکه بررسی سوابق بذرپاش نشان می‌دهد که در هیچ مقطعی در هیچ نهاد نظارتی فعالیت نداشته است. او پیش از این در این مناصب حضور داشته است:

• پژوهشکده سامانه‌های هوشمند صنعتی شهید رضایی
• مشاور شهردار تهران، 
• مشاور رئیس‌جمهور، 
• مدیرعامل پارس خودرو و سایپا، 
• معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان ملی جوانان، 
• نماینده مجلس نهم و عضو هیئت‌رئیسه، 
• معاون ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره)،
• معاون بنیاد تعاون سپاه،

 

۳- مدرک تحصیلی

طبق قانون دارا بودن مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد و بالاتر شرط تصدی ریاست دیوان محاسبات است. مدرک تحصیلی بذرپاش دکترای مدیریت صنعتی از دانشگاه علامه طباطبایی عنوان شده اما نسبت به اعتبار مدارک تحصیلی او تردیدهای بسیار وجود دارد. پیش از این «قدس آنلاین» در گزارشی با عنوان «ابهام در وضعیت تحصیلی مهرداد بذرپاش» مدعی شده که مدرک فوق لیسانس او با مداخله و تغییر نمره صادر شده و بدون کنکور و با استفاده از رانت و پذیرش بورسیه تحصیلی غیرقانونی موفق به دریافت مدرک دکترا شده است.

پس از انتصاب بذرپاش به ریاست دیوان محاسبات، حسابی در توییتر برای بررسی رساله دکترای او باز شد. گردانندگان این صفحه با بررسی متن پایان‌نامه دکترای بذرپاش اثبات کردند که بخش عمده این رساله مشمول سرقت علمی و کپی پیست مقالات و کتاب‌های دیگران است. 

«صبا آذرپیک»، روزنامه‌نگار نیز در توییتر خود با انتشار تصویری از گزارش فراکسیون شفافیت مجلس دهم، فاش ساخت که نام بذرپاش در میان اسامی افرادی است که به صورت غیرقانونی و بدون رعایت تشریفات قانونی بورسیه شده است.

در قانون قید نشده که نامزد تصدی ریاست دیوان محاسبات در چه رشته‌ای باید تحصیل کرده باشد ولی از آنجا که وظیفه رئیس دیوان محاسبات، نظارت بر امور مالی دستگاه‌های دولتی است، داشتن مدرک تحصیلی مرتبط شرط عقلی است حال آنکه بذرپاش در رشته مهندسی صنایع لیسانس و در رشته مدیریت صنعتی فوق لیسانس و دکترا گرفته است.

 

آیا در انتخاب مهرداد بذرپاش روال قانونی رعایت شده است؟

همانطور که در بالا به آن پرداخته شد انتخاب رئیس دیوان محاسبات، روالی قانونی دارد اما اینکه این روال درست رعایت شده یا نه، بحثی است که نمایندگان مجلس که در جریان هستند از آن مطلع هستند. الیاس نادران عضو کمیسیون برنامه و بودجه از جمله نمایندگان معترض به نقض روال قانونی انتخاب بذرپاش به ریاست دیوان محاسبات است. نادران روز ۷ مرداد ۱۳۹۹ در نامه ای اعتراضی به محمدباقر قالیباف ریاست مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه انتخاب بذرپاش غیرقانونی است ۲ دلیل در رعایت نشدن روال قانونی انتخاب بذرپاش به این شرح اعلام کرده است:

۱- طبق بند ۲ ماده ۲۲آئین نامه داخلی «تهیه و تنظیم برنامه هفتگی مجلس اعم از صحن و کمیسیون‌ها» بر عهده هیئت رئیسه مجلس است. در دستور هفتگی کمیسیون برنامه و بودجه ومحاسبات ۳۱/۴/۹۹ ساعت ۱۶ تا ۱۸ برای رسیدگی به صلاحیت و برنامه‌های کاندیداهای تصدی ریاست و دادستانی دیوان محاسبات در نظر گرفته شده بود. روز دوشنبه ۳۰/۴/۹۹ کمیسیون، بدون چاپ تغییر دستور توسط هیئت رئیسه مجلس، اعلام کرد رسیدگی به صلاحیت نامزدها ۹ تا ۱۲ و طرح تامین قیر برای طرحهای عمرانی(که دو فوریتش یکشنبه ۲۹/۴/۹۹ به تصویب نمایندگان رسیده بود) ساعت ۱۴ تا ۱۶ می‌باشد.

در اینجا دو اقدام خلاف آئین‌نامه داخلی اتفاق افتاد:

اول: تغییر دستور بدون اطلاع نمایندگان اتفاق افتاد حال آنکه طبق تبصره ۵ ماده ۱۴۸ آیین نامه داخلی مجلس، معاونت قوانین موظف است بنحو مقتضی زمان رسیدگی به موضوعات ارجاعی در کمیسیون را به اطلاع نمایندگان برساند ولی چنین اطلاع رسانی صورت نگرفت.

دوم: هیچ مستندی از سوابق شغلی نامزدها در اختیار اعضاء قرار نگرفت و در نتیجه بررسی صلاحیت را غیرممکن کرد.

۲- تخلف آشکار دیگر از ناحیه هیات رئیسه مجلس اتفاق افتاد. با وجود آنکه دستور هفتگی مجلس چاپ شده بود و نظر کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات ساعت ۱۷ روز ۹۹/۴/۳۱ به هیئت رئیسه اعلام گردید، به فاصله چند ساعت پیامکی به نمایندگان رسید که دستور هفتگی تغییر کرده و انتخاب رئیس و دادستان دیوان محاسبات در ۹۹/۵/۱ انجام خواهد شد. حداقل از دو نفر از اعضای هیئت رئیسه سوال کردم مگر هیئت رئیسه جلسه ای برای تغییر دستور تشکیل داده است؟ گفتند نه. ظاهرا این مسئله به یکی از دبیران هیئت رئیسه تفویض شده است. توجه شود که هیچ فردی یا نهادی حق ندارد وظایف و اختیارات خود را به دیگری تفویض کند، آنهم در امر مهمی مثل دستور هفتگی مجلس که اطلاع از آن از زمره حقوق همه نمایندگان است.

 

جمع‌بندی

محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی در جلسه معارفه مهرداد بذرپاش رئیس تازه منصوب شده دیوان محاسبات کشور مدعی شد: «انتخاب رئیس دیوان محاسبات براساس قانون پیش رفت.» آیا انتخاب مهرداد بذرپاش به ریاست دیوان محاسبات قانونی بود؟ 

«فکت‌نامه» این پرسش را مورد بررسی قرار داد و به این نتایج دست یافت:

۱- حداقل ۲۰ سال سابقه کار، به عنوان شرط تصدی ریاست دیوان محاسبات نمی‌تواند در مورد بذرپاش محقق باشد چرا که او ۲۰ سال پیش سال دوم دانشجویی خود را سپری می‌کرده و نمی‌توانسته شغل تمام وقت داشته باشد. او بین سال‌های ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۴ به طور پیوسته دانشجوی مقطع لیسانس و فوق لیسانس بوده است.

۲- مطابق بند ج ماده ۳ آیین نامه انتخاب ریاست و دادستان دیوان محاسبات مصوب ۱۳۹۹ حداقل بخشی از سوابق کاری نامزد تصدی ریاست دیوان محاسبات باید در نهادهای نظارتی بوده باشد. حال آنکه بذرپاش در هیچ مقطعی شغل مرتبط با امور نظارتی نداشته است.

۳- طبق قانون دارا بودن مدرک تحصیلی فوق لیسانس شرط تصدی این سمت است. او مدرک تحصیلی دکترا دارد ولی اعتبار و سلامت مدرک فوق لیسانس و مدرک دکترای او زیر سوال است.

۴- الیاس نادران نماینده تهران به عنوان یک عضو کمیسیون برنامه و بودجه مدعی است روال قانونی در انتخاب بذرپاش رعایت نشده است. هیات رئیسه مجلس بدون اطلاع قبلی دستور جلسه را تغییر داده و مدارک تحصیلی و سوابق شغلی نامزدان در اختیار اعضای کمیسیون برنامه و بودجه جهت بررسی صلاحیت بذرپاش قرار نگرفته است.

 

«فکت‌نامه» نظر به محرز بودن نداشتن ۲۰ سال سابقه کاری به عنوان یک پیش شرط در تصدی جایگاه ریاست دیوان محاسبات کشور، به ادعای محمدباقر قالیباف مبنی بر «قانون در انتخاب مهرداد بذرپاش به عنوان  رئیس دیوان محاسبات رعایت شد» نشان «نادرست» می‌دهد.