مصائب ونتیلاتور؛ از عوارض قلبی و مرگ و میر تا از دست رفتن ماهیچه‌ها

پستی در شبکه اجتماعی اینستاگرام دست به دست می‌شود که از دشواری‌های نفس‌گیر تنفس مصنوعی برای بیماران مبتلا به کرونا می‌گوید. در این پست که با هدف هشدار به شهروندان درباره پی‌آمدهای کرونا و سختی‌های ونتیلاتور برای بیماران محتاج به تنفس مصنوعی نوشته شده، اگرچه رگه‌هایی از واقعیت آگاهی‌بخش وجود دارد، اما برخی نکاتی که در آن مطرح شده گمراه‌کننده‌ است.

/

ونتیلاتور، که با شیوع گسترده کرونا در سراسر جهان، نام و نیازش در خبرها مطرح شد، ماشین تنفس مصنوعی است که به کسانی که در اثر مشکلات ریوی دچار اختلالات تنفسی شده‌اند، به صورت مکانیکی کمک می‌رساند. از آنجایی که کرونا هم سامانه تنفسی بدن را هدف قرار می‌دهد، تامین ونتیلاتورهای لازم برای بیماران نیازمند به آن، به بحرانی جهانی بدل شد.

البته تنفس با کمک مکانیکی ونتیلاتور، همان‌طور که در این پست آمده، به سادگی قرار دادن ماسک روی صورت نیست. برای اتصال ریه‌های بیمار به دستگاه تنفس مصنوعی، فرایندی به نام اینتوبیشن (Intubation) انجام می‌شود. تیوبی از مجرای نای بیمار وارد بدن می‌شود، اما از آن‌جایی که پیش از انجام این فرایند داروهای آرام‌بخش به بیماران داده می‌شود تا ماهیچه‌ها ریلکس شوند، لزوما فرایند وارد کردن تیوب به بدن دردناک نیست، اگرچه حس کردن تیوب در مجرای نای حس خوشایندی برای بیماران نیست و گذشته از این، ریسک ابتلا به عفونت‌های دیگر در اثر اینتوبیشن هم وجود دارد.

ونتیلاتور هوای حاوی اکسیژن را با فشار به داخل ریه‌ها پمپ می‌کند و مایعات را از درون کیسه‌های هوایی ریه بیرون می‌کشد. این دستگاه‌ها می‌توانند حجم، فشار و آهنگ تنفس مصنوعی که بیمار دریافت می‌کند را تنظیم کنند. در گزارش «دستگاه‌های کمک‌تنفسی، چه‌وقت و چگونه» اطلاعات مفصلی درباره کارکرد ونتیلاتورها آمده است.

نکته مهم اینکه برای کاربری ونتیلاتورها و نظارت بر بیمارانی که به آن‌ها متصل‌اند، نیاز به تیمی از متخصصان است: ترکیبی از پزشک، پرستار و متخصص تنفس. به همین خاطر است که ازدحام بیماران نیازمند به تنفس مصنوعی، می‌تواند در روند کار بیمارستان‌ها و مراکز درمانی اختلالات جدی ایجاد کند.

نکته دیگری که در این پست مطرح شده این است که «۲۰ روز پس از قرار گرفتن تحت چنین درمانی، یک بیمار جوان ۴۰ درصد از ماهیچه‌های خود را از دست می‌دهد، دهان و تارهای صوتی‌اش صدمه می‌بیند و دچار عوارض ریوی و قلبی ممکن می‌شود. به همین خاطر افراد مسن و افراد ضعیف تاب چنین درمانی را نمی‌آورند و می‌میرند.»

واقعیت اما این است که طول دوره استفاده از تنفس مصنوعی بسته به وخامت حال بیمار متفاوت است. بیمارانی که به خاطر مشکلات تنفسی در بخش مراقبت‌های ویژه حضور دارند، ممکن است از چند روز تا چند هفته مجبور به استفاده از ونتیلاتور شوند. از دست رفتن ماهیچه‌ها هم پدیده‌ای رایج برای همه نیست، اگرچه برای برخی بیماران ممکن است چنین عوارضی در پی داشته باشد.

در این ویدئو می‌توانید گفته‌های یک بیمار مبتلا به کرونا را که حالا بهبود یافته، دربار تجربه‌اش با دستگاه تنفس مصنوعی ببینید: 

&t=52s

همان‌طور که در این ویدئو می‌بینید، برخی از بیماران مبتلا به کرونا که مجبور به استفاده از تنفس مکانیکی مصنوعی شده‌اند، حتی تا یک سال پس از خروج از بخش مراقبت‌های ویژه ممکن است با تروما و استرس ناشی از آن دست به گریبان باشند.

بیمارانی که شرایط حادی دارند در یک حالت کمای مصنوعی قرار می‌گیرند تا فراینده بهره‌گیری از دستگاه تنفس مصنوعی با درد و دشواری کمتری همراه باشد. این نکته هم درست است که بیماران متصل به ونتیلاتور نمی‌توانند صحبت کنند، یا چیزی بخورند و بنوشند.

نکته مهم دیگر درباره این پست، عکس‌هایی است که برای تاکید بر پیام آن آمده است. اگرچه عکس‌ها مربوط به بیمارانی است که در حال استفاده از ونتیلاتور هستند، وضعیت آن‌ها نمایانگر وضعیت همه بیماران مبتلا به کرونا و محتاج به ونتیلاتور نیست. همه آن‌ها در حالت دمر خوابیده‌اند که در اصطلاح تخصصی به آن Prone گفته می‌شود. بیمارانی که وضعیت حادی دارند و روال درمانی معمول برای‌شان نتیجه‌بخش نبوده، در چنین وضعیتی قرار داده می‌شوند تا فرآیند اکسیژن‌رسانی آسان‌تر انجام شود و بازدهی ریه‌ها بالاتر برود. به طور معمول، بیماران به پشت می‌خوابند، وضعیتی که در اصطلاح تخصصی به آن Supine گفته می‌شود. در این مقاله می‌توانید استدلال‌های علمی برای قرار دادن بیماران در این دو وضعیت مختلف را بخوانید.

تصویر زیر که در روزنامه واشنگتن‌پست منتشر شده، وضعیت یک بیمار مبتلا به کرونا و متصل به ونتیلاتور را به روشنی نشان می‌دهد.

بر اساس پیمایش‌هایی که روی داده‌های رسیده از آمریکا، چین و اروپا انجام و گزارش شده، متاسفانه اکثر بیمارانی که به تنفس مصنوعی نیاز پیدا می‌کنند، زنده نمی‌مانند. 

بر اساس گزارش جامعی که آسوشیتدپرس در ماه آوریل منتشر کرده، نزدیک به ۴۰ تا ۵۰ درصد بیماران با مشکلات حاد تنفسی که به تنفس مصنوعی نیاز پیدا می‌کنند، در حالی که به دستگاه متصل‌اند می‌میرند. این رقم برای بیماران مبتلا به کرونا در نیویورک تا ۸۰ درصد و در ووهان که شهر ظهور کرونا بود تا ۸۶ درصد افزایش یافت. نرخ بالای مرگ‌ومیر مبتلایان کرونا زیر دستگاه تنفس مصنوعی موجب شد پزشکان بررسی‌های دقیق‌تری انجام دهند و فقط در شرایطی که استفاده از ونتیلاتور اجتناب‌ناپذیر است بیماران بخش مراقبت‌های ویژه را به دستگاه کمک‌تنفسی وصل کنند.

جمع‌بندی

کمک‌رسانی مکانیکی به روند تنفس بیمارانی که با اختلالات تنفسی مواجه‌اند، از جمله مبتلایان کرونا، پیچیدگی‌ها و دشواری‌هایی دارد، اما لزوما روندی دردناک نیست. بیمار با داروهای آرام‌بخش در حالتی کماگونه قرار می‌گیرد و دردی احساس نمی‌کند.

واکنش بیماران به ونتیلاتور و طول دوره اتصال‌شان به دستگاه کمک‌تنفسی، بسته به وضعیت ریه‌هایشان متفاوت است و ممکن است چند روز یا چند هفته ادامه داشته باشد. اگرچه ممکن است این دوره برای برخی طولانی و همراه با عوارض و پی‌آمدهایی باشد، لزوما نمی‌توان گفت که همه آن‌ها درصدی از ماهیچه‌های خود را از دست می‌دهند یا تارهای صوتی‌شان آسیب می‌بینند.

متاسفانه کسر قابل توجهی از بیمارانی که به تنفس مصنوعی نیاز پیدا می‌کنند، زنده از بخش مراقبت‌های ویژه خارج نمی‌شوند، اما همین دستگاه‌های کمک‌تنفسی هستند که بهبود بسیاری از بیماران و بازگشت‌شان به زندگی را امکان‌پذیر می‌کنند. با در نظر گرفتن همه این نکات، فکت‌نامه این پست را «گمراه‌کننده» می‌داند.