نرخ رشد اقتصادی در دولت اول روحانی چقدر بوده است؟

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران روز چهارشنبه ۲۱ خردادماه ۱۳۹۹ در جلسه هیات دولت، گفت : 

« وقتی تحریم‌های شدید وجود نداشت، رشد اقتصادی را از منهای ۸ به مثبت ۱۴ رساندیم که در تاریخ کشور بی‌نظیر بود ضمن اینکه نرخ تورم هم از ۴۰ به رقم ۷ درصد رسید یعنی تورم تک رقمی و رشد اقتصادی ۲ رقمی شد و این یعنی همان وعده‌ای بود که در ابتدای دولت یازدهم به مردم دادیم و در همان دولت هم عملی کردیم.»

این سخنان حسن روحانی متناظر به تغییرات دو شاخص کلان اقتصادی در دوره دولت یازدهم است، اما فکت‌نامه در این مقاله تلاش می‌کند تا تنها به تغییرات و تحولات نرخ رشد اقتصادی  بپردازد.

برای درستی‌سنجی این ادعا ابتدا باید مبدا مقایسه را مشخص کنیم، دولت حسن روحانی از مردادماه سال ۱۳۹۲ آغاز به کار کرده است و در واقع آخرین نرخ رشد اقتصادی اعلام شده پیش از آغاز به کار دولت یازدهم سال ۱۳۹۱ است.

 

۱- بررسی داده‌های مرکز آمار ایران

در حال حاضر مرکز آمار ایران تنها مرجعی است که گزارش و آمار حساب‌های ملی ایران را منتشر می‌کند. بانک مرکزی بعد از آبان ۱۳۹۷ انتشار آمارهای تورم و رشد اقتصادی را متوقف کرده است. 

 

نرخ رشد اقتصادی در سال ۱۳۹۱ که روحانی آن را مبدا تغییرات نرخ رشد اقتصادی در دولت خود قرار داده چقدر بوده است؟

نرخ رشد اقتصادی در گزارش حساب‌های ملی فصلی ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ تا قبل از ۲۱ خردادماه امسال یعنی همان روزی که حسن روحانی در هیئت دولت از این تغییرات سخن گفته است، منفی ۶/۲درصد بود. 

این گزارش روز ۲۱ خرداد ۱۳۹۹ به روزرسانی شد. علاوه بر اضافه شدن آمار نرخ رشد اقتصادی زمستان پارسال، نرخ رشد اقتصادی سال‌های قبل از جمله سال ۱۳۹۱ نیز بازنگری شده است. در نسخه جدید این نرخ به منفی ۸/۳ درصد تغییر یافته است.

در چه سالی رشد اقتصادی ایران به ۱۴ درصد رسید؟

سال ۱۳۹۵ و در پی امضای برجام و آغاز دوباره تولید و صادرات نفت و گاز، نرخ رشد اقتصادی ایران با رشد شدیدی روبه‌رو شد، به طوری که بر اساس گزارش پیشین مرکز آمار ایران نرخ رشد اقتصادی سال ۱۳۹۵ برابر ۱۲/۱ درصد بود. 

اما در به‌روزرسانی گزارش مرکز آمار ایران در روز ۲۱ خردادماه ۱۳۹۹ نرخ رشد اقتصادی ایران در سال ۱۳۹۵ به ۱۴ درصد تغییر کرده است.

 

آیا نرخ رشد اقتصادی در سال ۱۳۹۶ که سال پایانی دولت یازدهم بود همچنان به روند رو به رشد خود ادامه داد؟

خیر. این درست نکته اصلی ناگفته حسن روحانی است. درست است که نرخ رشد اقتصادی در فاصله زمانی ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۵ توانست از منفی ۶/۲ درصد به ۱۲/۱ درصد (به روایت گزارش هفته پیش) یا از منفی ۸ به مثبت ۱۴ درصد (به روایت گزارش به‌روزرسانی شده در روز چهارشنبه) برسد. اما در هر صورت این روند ادامه نیافت و نرخ رشد اقتصادی سال ۱۳۹۶ به نرخ رشد اقتصادی رو به کاهش گذاشت

نرخ رشد اقتصادی سال ۱۳۹۶ به عنوان سال پایان دولت یازدهم در گزارش به روزرسانی شده مرکز آمار ایران، ۴/۳ درصد اعلام شده است که نشان می‌دهد رشد اقتصادی به دست آمده در سال ۱۳۹۵ رشد پایدار و ماندگاری نبوده است.

- رشد اقتصادی ایران به روایت بانک مرکزی

اگرچه بانک مرکزی انتشار گزارش حساب‌های مالی را بعد از آبان ۱۳۹۷ متوقف کرده است، اما برای ما که دنبال بررسی آمار رشد اقتصادی در فاصله سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۶ هستیم آمارهای موجود در سایت رسمی بانک مرکزی کافی است. 

 

نرخ رشد اقتصادی در سال ۱۳۹۱ چقدر بوده است؟

بانک مرکزی ایران نرخ رشد اقتصادی سال ۱۳۹۱ را منفی ۷/۷ درصد ارزیابی کرده است. در روایت بانک مرکزی از نرخ رشد اقتصادی به دست آمده در سال‌های بعد نیز همچون روایت مرکز آمار ایران شاهد روند ثابتی نیستیم و این نرخ با فراز و نشیب همراه است.

 

نرخ رشد اقتصادی در سال ۱۳۹۵ چقدر بوده است؟

با این حال بالاترین نرخ رشد ثبت شده در روایت بانک مرکزی از رشد اقتصادی مربوط به سال ۱۳۹۵ است که بانک مرکزی نرخ رشد اقتصادی در آن سال را ۱۲/۵ درصد اعلام کرده است.

اما بر اساس گزارش‌های بانک مرکزی نیز رشد اقتصادی در سال ۱۳۹۶ با افت همراه شده و در نهایت کارنامه کاری دولت یازدهم در حوزه رشد اقتصادی با ثبت عدد ۳/۷ درصد بسته می‌شود.

 

جمع‌بندی

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران روز چهارشنبه، ۲۱ خرداد در هیئت دولت گفت: «وقتی تحریم‌های شدید وجود نداشت، رشد اقتصادی را از منهای ۸ به مثبت  ۱۴رساندیم که در تاریخ کشور بی‌نظیر بود ضمن اینکه نرخ تورم هم از ۴۰ به رقم ۷ درصد رسید یعنی تورم تک رقمی و رشد اقتصادی ۲ رقمی شد و این یعنی همان وعده‌ای بود که در ابتدای دولت یازدهم به مردم دادیم و در همان دولت هم عملی کردیم.»

آمارهای حسن روحانی قدیمی و مربوط به چهار سال قبل است. علاوه بر این در همین آمار قدیمی هم حرف و حدیث زیادی وجود دارد. 

اگر تا قبل از روز سخنرانی روحانی تصمیم به درستی‌سنجی این ادعا داشتیم، همان روز می‌توانستیم با مراجعه به آمارهای رسمی موجود به این گفته روحانی نشان نادرست بدهیم، اما نکته اینجا است که مرکز آمار ایران درست همان روز ۲۱ خرداد داده‌های آماری خود درباره رشد اقتصادی فصلی را به روز کرده و جالب اینکه آمار رشد اقتصادی سال‌های گذشته را نیز تغییر داده است. 

بازنگری در برآورد نرخ رشد اقتصادی در بازه‌های زمانی یکی، دو ساله یا هنگام تغییر سال پایه چندان غیرطبیعی نیست، اما بر ما معلوم نیست چرا مرکز آمار عدد و رقم‌های مربوط به ۷ سال پیش را نیز تغییر داده است. تا روشن نشدن دلیل این اتفاق ما نمی‌توانیم به داده‌های رشد اقتصادی مرکز آمار اطمینان کنیم، برای همین برای تصمیم‌گیری درباره صحت و سقم ادعای روحانی آمارهای بانک مرکزی را مبنا قرار می‌دهیم. با این همه اعداد و ارقام روحانی با آمارهای جدید مرکز آمار همخوانی دارد اما به نسبت آمارهای بانک مرکزی دقیق نیست. اگرچه طبق آخرین گزارش‌های موجود در سایت بانک مرکزی رشد اقتصادی سال ۱۳۹۱ نزدیک به عددی است که از سوی حسن روحانی گفته شده، اما رشد سال ۱۳۹۵ کمتر از ۱۴ درصد رقم اعلامی از سوی رئیس‌جمهور است. 

در مجموع فکت‌نامه در مجموع ارائه آمارهای قدیمی که آن هم دقیق نیست و با آمارهای مغشوش و مختلف موجود همخوانی ندارد، «گمراه‌کننده» می‌داند. اگرچه کارنامه رشد اقتصادی ایران در دولت اول روحانی نسبتا موفق بوده، اما طرح چنین موضوعی در شرایطی که ایران برای سومین سال پیاپی با سقوط شدید اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند، وجه چندانی ندارد.