گفته نادقیق زاهدی درباره توانایی‌های نظامی ایران

اردشیر زاهدی سفیر و وزیر امور خارجه ایران در دوران پهلوی، روز ۷ اردیبهشت ۱۳۹۹ در گفتگو با بی‌بی‌سی فارسی، با بیان اینکه آتیه ایران متعلق به جوانان ایران است گفت: 

«ما -نظام پهلوی- چندین میلیارد پول دادیم که هنوز پیش شان است که از آنها -آمریکا- طیاره بخریم، کوفت بخریم، زهر مار،… اینا -جمهوری اسلامی- خودشان درًن (پهپاد) درست می‌کنند، زیردریایی درست می‌کنند، هواپیما درست می‌کنند من به اینا افتخار می‌کنم. خلیج فارس را نگهداری می‌کنند، حالا این آقا وزیر امورخارجه آمریکا به خلیج فارس می‌گوید خلیج عربی، غلط کرده...»

?t=859

اردشیر زاهدی در این گفت‌وگو که در مخالفت با تحریم‌ها سخن می‌گفت این مدعا را بیان داشت که نظام جمهوری اسلامی برخلاف نظام پهلوی که وارد کننده هواپیما بود، قادر به ساخت هواپیماست؟ آیا این ادعا صحت دارد؟ آیا نظام جمهوری اسلامی به توانایی ساخت و تولید هواپیما، پهپاد و زیردریایی دست یافته است؟ 

فکت نامه پیشتر در مطلبی تحت عنوان «جایگاه ایران در صنعت ساخت پهپاد و جنگنده‌های نظامی» به بررسی ادعای محمد سلامی وزیر راه و شهرسازی دولت حسن روحانی پرداخته که گفته بود: «امروز در صنعت پهپاد جزو پنج کشور برتر دنیا هستیم و در بخش ساخت هواپیماهای مافوق صوت بین ۱۰ کشور اصلی دنیا قرار داریم.» 

بررسی‌های فکت نامه نشان می‌دهد ایران در میان پنج کشور اول سازنده پهپاد دنیا قرار دارد ولی در این خصوص دو نکته وجود دارد: اول اینکه پهپاد یک محصول جدید است که در دوره پهلوی اساسا وجود خارجی نداشت. پهپاد از سال ۲۰۰۱ به مجموعه تجهیزات نظامی ارتش آمریکا درآمد و به تولید انبوه رسید و رفته رفته در دنیا جای خود را باز کرد. دوم، به رغم تجاری سازی پهپاد در دنیا، ایران در بازار جهانی سهم بسیار اندکی دارد و طبق گزارش‌های رسمی خریدارهای پهپاد ایران، ونزوئلا، سودان و سوریه که نشان از استقبال پایین بازار تولیدات ایرانی دارد. ضمن اینکه پهپادهای مورد استفاده توسط حماس، حزب الله لبنان و حوثی‌های یمن نیز گفته می شود ساخت ایران است.

تا آنجا که ما گشتیم گزارش و رده‌بندی معتبری در مورد کشورهای تولید‌کننده جنگنده نظامی پیدا نکردیم. تا الان پیشرفته‌ترین جنگنده تولید ایران یعنی کوثر که در سال ۲۰۱۹ رونمایی شده که منابع بین‌المللی آن را کپی اف ۵ دهه ۱۹۷۰ آمریکا دانسته‌اند. منابع ایرانی هم تایید کرده‌اند این هواپیمای نظامی کپی ارتقای یافته اف‌۵ است. اف ۵‌هایی که نظام پهلوی از آمریکا خریداری کرده بود. ضمن اینکه ارتش ایران در دوره پهلوی با در اختیار داشتن ۳۵۰ بمب افکن «اف۵ و اف ۱۴» یکی از قدرتمندترین نیروهای هوایی دنیا را در اختیار داشت. حال آنکه هنوز جنگنده کوثر هنوز امتحان خود را پس نداده و ایران مستقیم درگیر نبردی نظامی نبوده که روشن شود این جنگنده در برابر جنگنده‌های ارتش‌های دنیا از چه قابلیتی برخوردار است.

 

هواپیمای مسافربری

در میان صحبت‌های اردشیر زاهدی وقتی از طیاره و هواپیما سخن می‌گوید روشن نیست دقیقا ادعای او هواپیمای نظامی را در برمی‌گیرد یا مسافربری یا هر دو. ولی آنچه روشن است این است که جمهوری اسلامی ایران حتی اگر موفق شده باشد هواپیمای جنگی کوثر را با مهندسی معکوس از روی اف ۵ یا هر جنگنده دیگری ساخته باشد، همانطور که محمد سلامی وزیر راه و شهرسازی که سال‌ها در صنایع دفاعی عنصری موثر بوده، گفته: «ایران در ساخت هواپیمای مسافربری، از دنیا عقب افتاده است. باید همپای هواپیمای نظامی حرکت کنیم و بتوانیم جاماندگی خود از ساخت هواپیماهای مسافری را جبران کنیم.»

جمهوری اسلامی ایران در طول ۴۰ سال گذشته به دلیل تحریم‌ها و محروم ماندن از نوسازی ناوگان هوایی خود، بارها شانس خود را برای تولید هواپیمای مسافربری امتحان کرده ولی هر بار بی نتیجه مانده است. علیرضا منظری معاون سابق سازمان هواپیمایی کشوری روز ۱۷ آذر ۱۳۹۸ در یک گفت‌وگوی تفصیلی با اقتصاد آنلاین به بررسی ایده هواپیماسازی در ایران و فرجام آن و همچنین تاریخچه شرکت‌های هواپیماسازی ایران پرداخته و تصویری از توانایی ایران در صنعت هواپیماسازی ارائه کرده که به روشنی ناقض ادعای اردشیر زاهدی است. به گفته این مقام سازمان هواپیمایی کشوری، ایران در دهه ۸۰ با همکاری یک شرکت اوکراینی موفق می‌شود ۹ هواپیمای مسافربری بسازد که در همان پروازهای اولیه، ۳ تای آن سقوط می‌کند و به علت نداشتن استاندارد لازم اجازه پرواز پیدا نمی‌کند و مجبور می‌شود تغییر کاربری بدهد و به عنوان هواپیمای نظامی استفاده شود (هواپیمای نظامی نیاز به گواهینامه بین‌المللی ندارد) بنابراین ۲ تای آن در اختیار نیروهای نظامی قرار گرفته و ۴ تای دیگر نیز انبار می‌شود تا از قطعات آن استفاده شود و بدین شکل پرونده هواپیماسازی ایران بسته می‌شود.

بنابراین جمهوری اسلامی نه تنها موفق به ساخت هواپیمای مسافربری تاکنون نشده بلکه حداقل‌های پیشرفت حاصله در بخش تولید هواپیمای نظامی نیز توسط شرکت‌هایی بدست آمده که در نظام پهلوی پایه گذاری شده بود. از چهار شرکت عمده صنعت هوایی ایران، سه شرکت در زمان پهلوی فعالیت خود را آغاز کرده‌اند. «شرکت صنایع هواپیمایی ایران» (صها) در سال ۱۳۴۵، «شرکت پشتیبانی و نوسازی بالگرد‌های ایران» (پنها) در سال ۱۳۴۸ و «شرکت صنایع هواپیماسازی ایران» (هسا) در سال ۱۳۵۴ تاسیس شده‌اند. تنها شرکتی که در صنعت هواپیماسازی بعد از انقلاب اسلامی در ایران تاسیس شد شرکت صنایع هوایی قدس است که در سال ۱۳۶۴ بنا نهاده شد. 

زیردریایی

جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۹۷ از یک زیردریایی به نام فاتح رونمایی کرد، زیردریایی نیمه سنگینی که در سال ۱۳۹۸ به نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی تحویل شد. فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در مراسم الحاق زیردریایی فاتح اظهار داشت: زیردریایی فاتح، این سلاح راهبردی حاصل ۱۰ سال تلاش شبانه روزی و پرفشار و همکاری هوشمندانه و هم‌افزایی مهندسان و صنعتگران مجموعه صنایع وابسته به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح بویژه كاروان نیروی دریایی و متخصصان با تجربه نیروی دریایی راهبردی ارتش و همه مراکز علمی، صنعتی و دانشگاهی ایران است كه امروز به عرصه ظهور رسیده است.

نشنال اینترست زیردریایی فاتح را مشابه زیردریایی‌های مدل ۲۰۵ و ۲۰۶ آلمان‌ها می‌داند که در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ ساخته می‌شد.

ایران مدعی است که این زیردریایی کاملا ساخت داخل و محصول ایرانی است ولی تجربه نشان داده که این نیز می‌تواند همچون سایر تولیدات صنایع دفاعی ایران، محصول مهندسی معکوس، نمونه‌های خارجی باشد.

 

جمع بندی

اردشیر زاهدی سفیر و وزیر امور خارجه نظام پهلوی، روز ۷ اردیبهشت ۱۳۹۹ در گفتگو با بی بی سی فارسی، گفت: «ما -نظام پهلوی- چند میلیارد پول دادیم که هنوز پیش شان است که از آنها -آمریکا- طیاره بخریم، عینک‌ بخریم، کوفت بخریم، زهره مار،… اینا -جمهوری اسلامی- خودشان پهپاد، درست می‌کنند، زیردریایی درست می‌کنند، هواپیما درست می‌کنند من به اینا افتخار می‌کنم، خلیج فارس را نگهداری می‌کنند...»

فکت‌نامه با علم به اینکه مقایسه امروز جمهوری اسلامی با دستاوردهای ۴۰ سال پیش نظام پهلوی، صحیح و منطقی نیست به بررسی این ادعا پرداخته و به این نکات دست یافته است:

۱- ایران قادر به ساخت هواپیمای مسافربری نیست، بلکه چندین جنگنده تولید می‌کند که براساس گزارش‌های بین‌المللی پیشرفته‌ترین آن یعنی جنگنده کوثر، کپی ارتقا یافته اف ۵ آمریکاست که در دهه ۱۹۷۰ تولید می‌شد.

۲- جنگنده‌های تولید جمهوری اسلامی عموما محصول شرکت‌هایی است که جملگی توسط نظام پهلوی پایه‌گذاری شد.

۳- ایران امروز قادر به تولید پهپاد است ولی این واقعیت را نمی‌توان نادیده گرفت که در دوره پهلوی اساسا پهپاد در دنیا وجود خارجی نداشت بلکه محصول نسبتا جدیدی است که از سال ۲۰۰۱ به تجهیزات نظامی ارتش آمریکا و سپس در بقیه جهان رواج یافت.

۴- ایران در سال ۱۳۹۷ یعنی کمتر از دو سال پیش از زیردریایی فاتح رونمایی کرد، محصولی که مشابه زیردریایی‌های مدل ۲۰۵ و ۲۰۶ آلمانی است که در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ ساخته می‌شد.

فکت‌نامه،‌ ادعای اردشیر زاهدی در خصوص توانایی جمهوری اسلامی ایران در ساخت پهپاد، زیردریایی و هواپیما را «گمراه کننده» می‌داند چراکه:

۱- اردشیر زاهدی می‌کوشد القا کند که ایران امروز از خریدن هواپیما و زیردریایی بی‌نیاز است و چیزی وارد نمی‌کند حال آنکه واقعیت این نیست. ایران پیشرفت‌هایی در حوزه تسلیحات نظامی داشته ولی هنوز بسیاری از کالاهای اساسی و مورد نیاز کشور وارد می‌شود.

۲- ایران تا حدی به توانایی ساخت جنگنده یا زیردریایی یا پهپاد دست یافته ولی اساسا توانایی امروز یک دولت را با توانایی یک دولت در بیش از ۴۰ سال پیش، نمی شود مقایسه کرد. ضمن اینکه ایران در دوره پهلوی اگر وارد کننده این تجهیزات بود ولی مدرن‌ترین هواپیماها، جنگنده‌ها و قوی‌ترین نیروی هوایی  منطقه و یکی از معتبرترین شرکت‌های هواپیمایی دنیا به نام ایران ایر را در خدمت داشت که در دنیا زبانزد بود.