کرونا و 5G؛ کنکاشی در ریشه‌های روسی یک تئوری توطئه

هم‌چنان که ویروس کرونا با آهنگی تصاعدی در جهان می‌تازد، بازار شایعات و تئوری‌های توطئه پیرامون اپیدمی کووید-۱۹ هم داغ‌تر می‌شود. یکی از شایعات فراگیر روزهای اخیر، تاثیر نسل پنجم شبکه‌های تلفن همراه، ۵جی، در شیوع ویروس کرونا بوده که نسخه بازیافت و به‌روز شده‌ای از یک تئوری توطئه با ریشه‌هایی آشکار در تشکیلات پروپاگاندای روسیه است.

در حالی که تعداد مبتلایان کرونا در جهان از مرز یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر گذشته و تعداد قربانیانش به ۶۵ هزار نفر رسیده، ادعایی به این مضمون در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود که  شبکه ۵جی از عوامل مهم در انتشار و شیوع ویروس کرونا است، با این استدلال که امواج رادیویی آن سیستم ایمنی بدن انسان را تضعیف و شرایط را برای ورود ویروس مهیا می‌کند.

برخی از منابعی که به این شایعات دامن زده‌اند، آغاز انتشار ویروس کرونا از چین را نتیجه نصب بیش از صد هزار برجک ۵جی در این کشور می‌دانند. بعضی حتی گفته‌اند که امواج رادیویی ساطع‌شده از برجک‌های ۵جی به ویروس‌ها امکان ارتباط با یکدیگر را می‌دهند.

با همراه شدن برخی سلبریتی‌ها و اینفلوئنسرهای شبکه‌های اجتماعی، این شایعات و تئوری‌های توطئه به سرعت به کشورهای گوناگون سرایت کردند و در برخی نقاط بریتانیا واکنش خشمگینانه شهروندان را در پی داشتند. 

کری هیلسون، خواننده آمریکایی که روی توییتر بیش از ۴/۲ میلیون دنبال‌کننده دارد، از چند ماه پیش مشغول انتشار شایعات درباره تاثیر ۵جی بر سلامت شهروندان بود. او در یکی از توییت‌های خود گفت: 

«بارها در طول سال‌های گذشته تلاش شد تا به ما درباره ۵جی هشدار بدهند. طومارها و سازمان‌ها و مطالعات گوناگون… آن‌چه حالا گریبان‌گیر ما شده تاثیرات امواج ۵جی است.»

کری هیلسون در نهایت مجبور شد توییت خود را پاک و این توضیح را درباره آن منتشر کند.

اما این موج گسترده اطلاعات نادرست و گمراه‌کننده، برای برخی شهروندان جهان برانگیزاننده بود. مردم در شهرهای بیرمنگام و مرسی‌ساید، آنتن‌ها و برجک‌های شبکه‌های تلفن همراه را به آتش کشیده‌اند و این موضوع مقام‌های بریتانیا را وادار به واکنش کرده است.

به گزارش خبرگزاری رویترز، استفان پاویس، مدیر شبکه ملی خدمات درمانی بریتانیا (NHS) گفت: «این ادعاهای بی‌اساس هیچ پشتوانه علمی ندارند و در شرایطی چنین بحرانی، به روند خدمات‌رسانی بهداشتی دولت به مبتلایان کرونا آسیبی جدی وارد می‌کنند.» او تاکید کرد که شبکه‌های تلفن همراه زیرساختی حیاتی برای مقابله با شیوع کرونا و حل‌وفصل بحران سلامت پیش‌روی جامعه هستند. عجیب‌تر اینکه تجهیزاتی که شهروندان خشمگین به آتش کشیده‌اند، مربوط به نسل‌های پیشین (۳جی و ۴جی) بوده و هیچ ارتباطی با شبکه ۵جی نداشته است.

«فول‌فکت» که یک شبکه مستقل فکت‌چکینگ در بریتانیا است، در بررسی این ادعا که «شبکه‌های وایرلس ۵جی موجب تسریع شیوع کرونا می‌شوند» آورده است: «اساس این ادعاها دو باور نادرست است: اول این‌که امواج ۵جی با تضعیف سیستم ایمنی بدن انسان‌ها به شیوع ویروس کرونا کمک می‌کنند و دوم این‌که ویروس‌ها می‌توانند از طریق امواج رادیویی با یک‌دیگر ارتباط برقرار کنند. هیچ شواهدی در تایید هیچ‌یک از این گزاره‌ها وجود ندارد.»

 

اهمیت شبکه‌های ۵جی در چیست؟

شبکه ۵جی، شبکه بی‌سیم فوق‌سریعی است مبتنی بر امواج رادیویی که در بخش‌هایی از آمریکا، چین، کره جنوبی، آلمان و بریتانیا به بهره‌برداری رسیده است. ۵جی پیش‌رانه اینترنت عصر شهرها و خودروها و کارخانه‌های هوشمند است که برای افزایش سرعت و ظرفیت انتقال دیتا روی شبکه‌های موبایل، از فرکانس بالاتری از امواج رادیویی (بیش از ۲۴ گیگاهرتز) بهره می‌گیرد.

متخصصان ارتباطات می‌گویند که شبکه ۵جی زندگی آنلاین و آفلاین ما را دست‌خوش تحولاتی بنیادین خواهد کرد: از اتومبیل‌های خودران گرفته تا تجربه‌های واقعیت افزوده و خدمات درمانی از راه دور، کیفیت زندگی را آن‌چنان به شبکه ۵جی وابسته خواهند کرد که برخی تحلیلگران استراتژیست گفته‌اند کشوری که در پوشش ۵جی دست‌بالا را داشته باشد، در دهه‌های آینده نقش رهبری در دنیا خواهد داشت.

بیشترین تعداد برجک‌های ۵جی جهان در چین قرار دارند، اما شبکه‌های ۵جی و برجک‌های مخصوص آن پیش از چین در کره جنوبی و آمریکا مورد بهره‌برداری قرار گرفتند. البته بدیهی است که شیوع پرشتاب ویروس کرونا در کشورهایی نظیر ایران و ژاپن که هیچ اثری از شبکه ۵جی در آن‌ها نیست، به تنهایی می‌تواند باطل‌کننده گزاره‌هایی باشد که در دفاع از نقش ۵جی در انتشار این ویروس منتشر شده‌اند.

امواج رادیویی نمی‌توانند ویروس تولید کنند. ویروسی که منشا بیماری کووید-۱۹ شده SARS-CoV-2 نام دارد و از خانواده‌ای شناخته شده است. این ویروس در بدن خفاش‌ها موجود است و احتمالا با واسطه پنگولین‌ها (مورچه‌خواران پولک‌دار) به انسان رسیده و انتشار آن از راه ترشحات حلق و بینی انسان‌ها، بحرانی جهان‌گیر پدید آورده که قرنطینه و فاصله‌گیری اجتماعی را اجتناب‌ناپذیر کرده است.

 

ریشه‌های روسی تئوری‌های توطئه پیرامون ۵جی

عمر بحث درباره خطرات احتمالی ۵جی برای سلامتی شهروندان، بسیار طولانی‌تر از عمر کرونا و دغدغه‌های کرونایی است. از زمانی که راه‌اندازی شبکه‌های ۵جی در جهان آغاز شده، بسیاری نسبت به مضرات و خطرات «امواج میلی‌متری» ۵جی که روی امواج رادیویی با فرکانس بالا سوارند، هشدار داده‌اند. 

از آن‌جایی که برد این سیگنال‌ها کوتاه است، لازم است برجک‌های ۵جی در فواصل کوتاهی نسبت به هم نصب شوند. این یعنی حضور محسوس‌تر آنتن‌ها و برجک‌های ۵جی در فضاهای عمومی و نگرانی‌ها هم از همین‌جا نشات می‌گیرد؛ این‌که امواجی که از این ایستگاه‌ها ساطع می‌شوند، تاثیری ویرانگر بر سلامت انسان‌ها داشته باشند.

منشاء خبرهای جعلی پیرامون شبکه ۵جی روسیه و واحد آمریکای «راشا تودی» است. این رسانه روسی یکی از بدنام‌ترین رسانه‌های دنیا در زمینه تولید و پخش اخبار جعلی است. سایت Media‌ Bias Factcheck این شبکه را بر اساس کارنامه درستی‌ستجی ادعاهای مطرح شده در آن مطلقا بی‌اعتبار ارزیابی کرده است. 

این شبکه نزدیک به یک سال پیش گزارشی با عنوان «شبکه‌های بی‌سیم ۵جی: آزمایشی خطرناک روی بشریت» منتشر کرد که هدف از آن هراس‌افکنی نسبت به این تکنولوژی نوپا بود. پس از آن هم در همین رابطه گزارش‌هایی با عنوان «۵جی آخرالزمانی» و «سرطان بی‌سیم» در این شبکه منتشر شد.

داده‌های موجود در این گزارش‌ها، نسخه‌ای به‌روز شده از این باور نادرست عمومی‌اند که تلفن‌های همراه باعث بروز سرطان می‌شوند. «راشا تودی» در این سلسله‌گزارش‌ها، ۵جی را عامل طیف گسترده‌ای از اختلالات و بیماری‌ها عنوان کرده: از سرطان مغز و نازایی و اوتیسم گرفته تا ناتوانی‌های شناختی برای کودکان و تومورهای قلبی و آلزایمر. 

بازوهای رسانه‌ای کرملین در این گزارش‌ها ادعا کرده‌اند که هرچه فرکانس امواج رادیویی بالاتر باشد، ضرر آن برای انسان‌ها بیشتر است. 

واقعیت اما تفاوتی ۱۸۰ درجه‌ای با این ادعاها دارد: دانشمندان دانشگاه کورنل تاکید کرده‌اند که هرچه فرکانس امواج رادیویی بالاتر باشد، امکان نفوذ آن به پوست انسان‌ها کم‌تر می‌شود و اعضا و جوارح داخلی بدن انسان، از جمله مغز، کم‌تر در معرض تشعشعات آن خواهند بود. بنابراین، چه بسا ضرر ۵جی از نسل‌های پیشین شبکه‌های تلفن همراه کم‌تر باشد.

به گزارش روزنامه نیویورک‌تایمز، هم آژانس غذا و دارو (FDA) و هم کمیسیون ارتباطات فدرال آمریکا (FCC) به تصریح و تاکید گفته‌اند که هیچ رابطه‌ای میان این امواج با امراض ذکرشده وجود ندارد. سازمان بهداشت جهانی (WHO) هم تاکید کرده که هیچ پژوهشی تاکنون نتوانسته تاثیرات منفی تکنولوژی‌های بی‌سیم بر سلامت انسان‌ها را اثبات کند. 

امواج رادیویی بخش کوچکی از «طیف الکترومغناطیسی»اند که مایکروویو، نور و اشعه ایکس را هم در بر می‌گیرد. این امواج نمی‌توانند به دی‌ان‌اِی درون سلول‌ها آسیبی وارد کنند.

رایان فاکس، مدیر موسسه «نیو نالج»، که کارزارهای سازمان‌یافته پخش اخبار جعلی را رصد می‌کند به نیویورک‌تایمز گفته است که اقدام رسانه‌ وابسته به دولت روسیه علیه ۵جی «نوعی جنگ اقتصادی و به این خاطر است که روسیه از نظر فنی توان رقابت در زمینه توسعه شبکه‌های ۵جی را ندارد و به همین دلیل به کمپین تزریق تئوری‌های توطئه روی آورده است.»

به اعتقاد رایان فاکس، چنین کمپین‌هایی «می‌تواند بخشی از کمپین گسترده‌تر روسیه برای از بین بردن اعتماد شهروندان به رهبران سیاسی در جوامع دموکراتیک باشد» که از دیرباز از مهم‌ترین اهداف استراتژیک این کشور در تعامل با دموکراسی‌های غربی بوده است.

هوشیار باشید و فریب این کمپین‌های اطلاعاتی را نخورید و اطرافیان‌تان را نسبت به بی‌اساس بودن آن‌ها آگاه کنید. مسئولان بهداشت و درمان در بسیاری کشورهای جهان هشدار می‌دهند که امواج خبرهای جعلی از این دست می‌تواند در روند مهار اپیدمی کووید-۱۹ اختلال ایجاد کند.