آیا مرگ و میر ناشی از مصرف الکل بخاطر شیوع کرونا است؟

ابراهیم قدوسی رئیس اداره پیشگیری و کاهش آسیب مصرف مواد و الکل وزارت بهداشت روز جمعه ۱۹ اسفند ۱۳۹۸ مدعی شده: «گزارش‌های نگران کننده‌ای از مصرف خوراکی الکل جهت جلوگیری از ابتلا به کرونا ویروس دریافت می‌شود.» او اضافه کرده: « متاسفانه، در این روزها این برداشت غلط، منجر به افزایش مراجعه شمار زیادی از بیماران مسموم به الکل به مراکز بیمارستانی شده و موارد متعددی از عوارض مسمومیت ناشی از مصرف الکل از جمله کوری، الزام به دیالیز و موارد منجر به مرگ گزارش شده است.» او تاکید کرده مصرف مشروبات الکلی و ورود آن به معده نقشی در از بین بردن ویروس کرونا در دستگاه گوارش نخواهد داشت.

به گفته قدوسی نیازها و نگرانی‌های آحاد مردم در تقاضای روزافزون محلول‌های ضد عفونی‌کننده منجر به سوءاستفاده عده‌ای سودجو و فرصت طلب شده است که با اضافه کردن سفیدکننده (وایتکس) به الکل‌های صنعتی رنگی، محلولی بی‌رنگ را به عنوان الکل طبی (بی‌رنگ) به بازار عرضه می‌کنند که فاقد نشان اخطار رنگی بوده و و موجب افزایش درصد موارد مسمومیت‌ها شده است.

آیا باور غلط نوشیدن الکل، جهت جلوگیری از ابتلا به کرونا، سبب مسمومیت و مرگ شماری از ایرانیان شده است؟ «فکت‌نامه» در این گزارش می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد.

 

رابطه کرونا و نوشیدن الکل

آیا نوشیدن الکل از ابتلا به بیماری کووید-۱۹ جلوگیری می‌کند؟ این پرسش مختص ایرانیان نیست، از ابتدای شیوع بیماری کووید ۱۹ این پرسش در سطح بین المللی مطرح شده است. آن طور که مراجع علمی می‌گویند: «نوشیدن الکل موجب محافظت شما در برابر این بیماری نمی‌شود. البته نوشیدن الکل باید همواره به طور متعادل انجام شود و کسانی که تاکنون الکل مصرف نکرده‌اند نباید نوشیدن آن را با هدف پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا آغاز کنند.»

تبلیغ و تشویق به نوشیدن مشروبات الکلی برای پیشگیری از ویروس کرونا در ایران هم مثل بقیه نقاط دنیا به شوخی و جدی در دو-سه هفته اخیر در فضای مجازی شایع بوده بعضا دستمایه شوخی در شبکه‌های اجتماعی نیز شده است. 

اما مصرف مشروبات الکلی در ایران، فاجعه‌آفرین شده است. طبق گزارش‌های رسمی صدها نفر طی چند روز اخیر بر اثر سوء مصرف الکل، دچار مسمومیت شدید و برخی از آنها جان خود را از دست داده‌اند. تا روز ۲۶ اسفند ۹۸ آمار قربانیان مصرف الکل تقلبی یا صنعتی در کشور به ۱۴۶ نفر رسید. به طوریکه ایرج حریرچی معاون وزیر بهداشت اعلام کرد: «متاسفانه در برخی استان‌ها میزان مرگ‌و‌میر مصرف الکل تقلبی مشابه یا بیشتر از کرونا شده است.»

 

آیا قربانیان مصرف سوء مصرف الکل، قربانی باور غلط  نوشیدن الکل، جهت جلوگیری از ابتلا به کرونا شده اند؟

پذیرش این ادعا زمانی ممکن بود که مرگ‌و‌میر ناشی از مصرف مشروبات الکلی تقلبی در ایران سابقه قبلی نداشت. حال آنکه مرور رسانه‌های داخلی نشان می‌دهد هر از گاهی موجی از مرگ‌و‌میر ناشی از مصرف الکل تقلبی کشور را دربرمی گیرد. سالهایی که نه بحث کرونا مطرح بود و نه شایعه موثر بودن نوشیدن الکلی در پیشگیری از ابتلای به کرونا.

پیرحسین کولیوند رئیس سازمان پدافند غیر عامل وزارت بهداشت روز ۶ مهر ۱۳۹۷ در گفت‌وگو با ایسنا در مورد آخرین جزئیات مسمومیت با الکل گفته: بر اساس گزارش تجمیعی تا ساعت ۱۵ امروز (جمعه)، مجموع افرادی که به واسطه استفاده از مشروبات الکلی دست‌ساز دچار مشکل شدند به ۱۶۹ نفر رسیده است. او در این گفت‌وگو از مرگ ۱۵ نفر در استان‌های مختلف کشور خبر داده بود.

بیش از یک سال پیش، ایرج حریرچی نیز ۷ آبان ۱۳۹۷ در نشست خبری وزارت بهداشت درباره آمار رسیدگی‌های پزشکی به زائران اربعین گفته بود: «از ۱.۵ ماه اخیر که موجی درباره مسمومیت با الکل ایجاد شد و بسیار هم غیر عادی است تا دیروز ۹۵۹ نفر مسموم مراجعه کننده با الکل داشته‌ایم که ۴۰۲ نفر در البرز، ۳۲۶ نفر در هرمزگان، ۷۶ نفر در خراسان شمالی و ۶۱ نفر در تهران بوده‌اند. همچنین متاسفانه ۸۴ نفر از آنها فوت کرده‌اند و ۳۰۵ نفر هم مورد دیالیز قرار گرفته و ۲۷ نفر هم نابینا یا کم بینا شده‌اند.»

اعتماد آنلاین همین روز به مواردی از مرگ‌و‌میر بر اثر مصرف مشروب الکلی غیراستاندارد در کشور طی ده سال گذشته پرداخته و نوشته بود: 

«سال ۱۳۸۷ مصرف مشروبات تقلبی که دارای ماده سمی متانول بوده، جان ۱۲ نفر را در بندرعباس گرفت؛ سال ۹۲، حدود ۳۵۰ نفر در رفسنجان بر اثر مصرف الکل صنعتی مسموم و ۷ نفر جان باختند. در سال ۱۳۸۹ معادل ۱۴۵ مورد، سال ۱۳۹ معادل ۹۳ مورد، سال ۱۳۹۱ معادل ۱۳۶ مورد، سال ۱۳۹۲ معادل ۱۳۵ مورد، سال ۱۳۹۳ معادل ۸۱ مورد مرگ‌و‌میر ناشی از مصرف الکل در پزشکی قانونی ثبت شده است.»

چنانکه پیدا است مرگ و میر سوء مصرف الکل به نیت پیشگیری از ابتلا به کرونا و تحت تاثیر شایعات قرار گرفتن به نظر فرار از واقعیت است. مصرف الکل در ایران شایع است و هر از گاهی ورود الکل‌های تقلبی در کشور، قربانی می‌گیرد. ممکن است با توجه به شرایط اخیر و افزایش مصرف عمومی الکل برای ضدعفونی، احتمال توزیع الکل تقلبی نیز بیشتر شده و در نتیجه آمار مسمومیت و مرگ و میر بالا رفته است. 

مقایسه آمارها نشان می‌دهد آنچه در روزهای اخیر در ایران رخ داده، اگرچه بیشتر از گذشته است، اما به نسبت اتفاق قابل ملاحظه‌ای در نمودار مرگ و میر و مسمومیت الکلی رخ نداده است. این می‌تواند تحت تاثیر شیوع کرونا در ایران افزایش مصرف عمومی الکل باشد، اما در یک مقیاس بزرگ‌تر آنچه باعث رواج مسمومیت و مرگ و میر بر اثر مصرف الکل تقلبی در ایران می‌شود، نه کرونا، بلکه مشکلات فرهنگی و اجتماعی ناشی از ممنوعیت  مطلق مصرف الکل خوراکی و عدم نظارت بر آن است. 

با این اوصاف فکت‌نامه ضمن تاکید بر اینکه مصرف الکل هیچ تاثیری در پیشگیری یا بهبود کرونا ندارد به این گفته ابراهیم قدوسی رئیس اداره پیشگیری و کاهش آسیب مصرف مواد و الکل وزارت بهداشت که «باور غلط نوشیدن الکل، جهت جلوگیری از ابتلا به کرونا، سبب مسمومیت و مرگ شماری از ایرانیان شده» نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد. 

بله، آمار مسمومیت و مرگ‌و‌میر افزایش پیدا کرده، اما دلیل اصلی نه شیوع کرونا و باورهای غلط درباره آن، بلکه مقاومت در برابر به رسمیت شناختن نوشیدن الکل در ایران و مدیریت اجتماعی و فرهنگی آن است.