محبوبیت حسن روحانی چقدر است؟

نظام الدین موسوی مدیر مسئول سابق خبرگزاری فارس و روزنامه جوان و نامزد اصولگرایان در انتخابات مجلس یازدهم از حوزه انتخابیه تهران، روز سه شنبه ۱۵ بهمن در گفت‌وگو با رجانیوز مدعی شده «محبوبیت رئیس جمهور به ۷-۸ درصد رسیده است.» او گفته: «در هیچ دوره‌ای از ریاست جمهوری‌های ما، سابقه نداشته که میزان محبوبیت رئيس جمهور در نظرسنجی‌ها به زیر ۱۰ درصد رسیده باشد. الان براساس نظرسنجی‌ها محبوبیت آقای روحانی بین ۷ تا ۸ درصد است که ضعف بسیار جدی‌ای است.»

نظام الدین موسوی نه ادعای خود را مستند به یک نظرسنجی معتبر و مشخص کرده و نه حتی روشن کرده از چه بازه زمانی صحبت می‌کند. آیا مراد او سه ماه پیش است؟ آیا مراد او شش ماه تا یک سال اخیر است؟ با این حال فکت‌نامه می‌کوشد در این گزارش با استناد به نظرسنجی‌های موجود، درستی این ادعا را مورد بررسی قرار دهد.

 

محبوبیت روحانی در نظرسنجی‌ها

محبوبیت حسن روحانی رئیس جمهوری ایران نیز مثل محبوبیت سایر چهره‌های سیاسی در سال‌های اخیر دستخوش نوساناتی بوده است. امید به ایجاد تغییر، که پیروزی او را در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲ رقم زد، او را در ردیف روسای جمهور محبوب قرار داده بود. نظرسنجی مرکز افکارسنجی ایسپا، در شهریور سال ۱۳۹۲ نشان می‌داد که او سکان ریاست جمهوری را با محبوبیتی بالای ۷۷درصدر به دست گرفته است. نتایج نظرسنجی ایسپا نشان می‌داد که ۷۷.۳ درصد از پاسخگویان معتقدند آقای روحانی به میزان زیاد و خیلی زیاد در بین مردم محبوبیت بودند. ۱۳.۸ درصد نیز میزان محبوبیت ایشان را در حد متوسط و فقط ۷.۵ درصد این محبوبیت را در حد کم و خیلی کم می‌دانستند. 

یک رقمی شدن نرخ تورم، به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌ای و امضای برجام، ورود هواپیماهای نو به ناوگان هواپیمایی، ورود سرمایه گذاران خارجی به بازار و صنعت ایران، افتتاح فازهای جدیدی از پارس جنوبی در عسلویه و افزایش تولید بنزین، در دولت اول حسن روحانی، سبب شد تا پایان دوره محبوبیت او بالا ارزیابی شود به طوریکه همین محبوبیت سبب شد که او پیروز انتخابات سال ۱۳۹۶ شود. اگرچه حسن روحانی براساس آمار رسمی وزارت کشور در میان روسای جمهور دو دوره ای ایران، در دور دوم کمترین آراء را اخذ کرد و با رایی کمی بیش از ۵۰ درصد برای بار دوم سکاندار نهاد ریاست جمهوری شد ولی ادله‌ای وجود ندارد که نشان دهد روحانی در سال ۱۳۹۶ محبوبیت خود را برباد رفته می‌دیده است بلکه او به پشتوانه محبوبیتی که داشت توانست ابراهیم رئیسی و محمد باقر قالیباف و مصطفی میرسلیم را که با تمام قوا برای شکست روحانی پا به میدان گذاشته بودند را پشت سرگذارد.

محبوبیت روحانی در دوره دوم اما به دلیل مشکلات متعددی که در اداره کشور ایجاد شد رو به تنزل گذاشت. خروج آمریکا از برجام، بازگشت تحریم‌ها، واکنش‌های خشونت آمیز به اعتراضات مردمی در سال ۹۶ و ۹۸، انکار حقیقت در انهدام هواپیمای مسافربری اوکراینی، کاهش شدید ارزش ریال ایران، بازگشت سایه جنگ بر سر ایران و … سبب شد تا روحانی نتواند محبوبیت خود را حفظ و یا بر آن بیافزاید. اما با این وجود، هیچ نظرسنجی معتبری در داخل ایران در طول دو سال گذشته انجام نشده یا انجام شده ولی نتایج آن منتشر نشده که بشود با اتکاء بر نتایج آن به صراحت میزان محبوبیت امروز حسن روحانی را اعلام کرد.

 

نظرسنجی وزارت اطلاعات

محمد باقر نوبخت سخنگوی سابق دولت، روز ۵ اسفند سال ۱۳۹۶ در پاسخ به پرسش خبرنگار لوموند فرانسه در خصوص محبوبیت حسن روحانی مدعی شده که محبوبیت رییس جمهوری ایران براساس نظرسنجی وزارت اطلاعات ایران هنوز از سایر افراد در عرصه سیاسی ایران بالاتر است. 

گزارش این نظرسنجی هیچگاه در رسانه‌ها به طور علنی منتشر نشد و حتی روشن نیست این نظرسنجی چه زمانی و در کجای ایران انجام شده است. نوبخت نیز تنها به این نکته بسنده کرده که «نظرسنجی‌های خاصی که صورت گرفته در این فاصله دوباره نشان داده که آقای روحانی نسبت به سایر افراد در عرصه سیاسی هنوز محبوب‌ترین هستند. من بر پایه یک نظرسنجی که وزیر اطلاعات در دولت ارائه کرد صحبت می‌کنم. میزان درصد محبوبیت آقای روحانی را خاطرم نیست.» 

 

نظرسنجی ایسپا در سال ۹۷سحام نیوز سال ۱۳۹۷ نتایج یک نظرسنجی را منتشر و ادعا کرد که این نظرسنجی توسط ایسپا انجام شده و محرمانه است. نتایج این نظرسنجی نشان می‌داد که ۸۹ درصد پاسخگویان تهرانی، از عملکرد روحانی رضایت ندارند و تنها ۷ درصد شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی محبوبیت روحانی را زیاد و خیلی زیاد دانسته‌اند. گفته می‌شود در این نظرسنجی ۱۲۰۰ شهروند تهرانی مشارکت کرده‌اند.

این نظرسنجی خیلی زود در سایر رسانه‌ها بازتاب داشت ولی صحت و اعتبار آن از سوی ایسپا تایید نشد. ایسپا گزارشی از بررسی سه نظرسنجی این نهاد در مرکز مطالعات استراتژیک نهاد ریاست جمهوری منتشر کرده که برخی از آمار گزارش سحام نیوز در آن آمده ولی تطابق کامل با آن ندارد. برخلاف سحام نیوز که مدعی شده این نظرسنجی در تهران و با مشارکت ۱۲۰۰ نفر انجام شده، در گزارش ایسپا آمده که  این نظرسنجی با مشارکت ۴۵۰۰ نفر در شهر و روستا انجام شده است. 

گزارش ایسپا هیچ اشاره‌ای به میزان محبوبیت حسن روحانی و اینکه اساسا این موضوع در نظرسنجی انجام شده مورد توجه بوده یا نه، نکرده ولی تایید کرده که ۷۴.۸ درصد مردم از اوضاع اقتصادی کشور رضایت ندارند. این گزارش می افزاید: «۴۰ درصد شرکت‌کنندگان در نظرسنجی ایسپا در پاسخ به این پرسش که مخاطب شعارهای مردم را چه کسی می‌دانید، قوه مجریه را مخاطب اصلی این شعارها عنوان کردند. همچنین ۳۴.۷ درصد کل نظام و ۹.۲ درصد روحانیت را مخاطبان شعارهای معترضین دی ماه ۹۶ تلقی کردند.»

 

نظرسنجی دانشجویی دانشگاه شریف

خبرگزاری دانشجو در خرداد سال ۱۳۹۸ از انجام یک نظرسنجی دانشجویی توسط یکی از نشریات دانشجویی دانشگاه شریف خبر داده و مدعی شده پاسخگویان به این پرسش که به روحانی از ۰ تا ۵ چه نمره ای می‌دهید، نمره ۲ داده اند. در این نظرسنجی ۳۵۰ نفر شرکت کرده‌اند که ۵۵.۵ درصد آنها در سال ۱۳۹۶ به حسن روحانی و ۴۱ درصد آنها به ابراهیم رئیسی رای داده‌اند.

براساس این گزارش، ۴۱ درصد پاسخگویان گفته‌اند اگر کسی غیر روحانی می‌آمد اوضاع بهتر می‌شد. این پاسخ با عدد کسانی که در این نظرسنجی شرکت کرده و گفته‌اند به ابراهیم رئیسی رای داده‌اند برابر است که نشان می‌دهد روحانی حامیان خود را از دست نداده هرچند ممکن است از عملکرد او راضی نباشند:

شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی در برابر این پرسش قرار گرفته که اگر به ۹۶ برگردی به چه کسی رای می‌دهی؟ نتایج نشان می‌دهد آرای خاکستری که در انتخابات سال ۹۶ به نفع روحانی به میدان رقابت آمده بود از رای خود پشیمان است ولی به سمت دیگر کاندیداها نرفته‌اند.

نظرسنجی مجهول سال ۱۳۹۸

به تازگی چهره‌های سیاسی و روزنامه‌های وابسته به اصولگرایان از انجام یک نظرسنجی در مرداد سال ۱۳۹۸ خبر دادند که از کاهش شدید محبوبیت حسن روحانی حکایت داشت.

مهدی محمدی از نویسندگان رسانه‌های اصولگرا در مطلبی که سایت الف وابسته به احمد توکلی نماینده سابق تهران در مجلس شورای اسلامی منتشر کرده در خصوص این نظرسنجی نوشته: «یک نهاد معتبر دانشگاهی -که از ۱۳۸۸ تاکنون دقت بالایی داشته و اعتبار آن ثابت شده- در مرداد ۹۸ می‌گوید درصد کسانی که به روحانی بسیار علاقمند هستند حدود ۱۰ درصد و درصد کسانی که به او بی علاقه یا بسیار بی علاقه هستند حدود ۴۵ درصد است.» به نظر می‌رسد نظرسنجی مورد ادعای نظام الدین موسوی کاندیدای اصولگرای انتخابات مجلس یازدهم نیز همین نظرسنجی باشد.

در خصوص این نظرسنجی چند مجهول وجود دارد که عباس عبدی از مدیران موسسه آینده که پیشتر در حوزه نظرسنجی فعال بود، در یادداشتی در روزنامه ایران به آن پرداخته است:

۱- نام نهادی که این نظرسنجی را انجام داده اعلام نشده بنابراین نسبت به اعتبار آن نمی‌توان اطمینان داشت. چراکه یکی از مهمترین معیارهای اعتبار یک نظرسنجی به اعتبار نهادی است که آن را انجام داده است.

۲- گزارش نظرسنجی که نشان می‌دهد به چه روشی انجام شده، پرسش‌ها چه بوده، پاسخ دهندگان چه کسانی بوده اند، زمان دقیق انجام کی بوده، دایره جغرافیایی محل اجرای نظرسنجی کجا بوده و … روشن نیست بنابراین نمی‌توان به چنین نظرسنجی ای اعتماد کرد.

۳- منتشر کنندگان نتایج این نظرسنجی گفته‌اند ۱۰ درصد به حسن روحانی بسیارعلاقه‌مند و ۴۵ درصد به او بی‌علاقه یا بسیار بی‌علاقه هستند. حال آنکه ۱ را در برابر ۲ نمی‌توان گرفت. سوال حتما باید ۴ جوابی می‌بوده: بسیار علاقه‌مند، علاقه‌مند، بی علاقه و بسیار بی‌علاقه. بنابراین وقتی می‌گوییم ۴۵ درصد نسبت به روحانی بی علاقه و بسیار بی علاقه بوده اند باید بگوییم چند درصد به او علاقمند و بسیار علاقمند بوده اند نه اینکه در مقابل بی‌علاقه و بسیار بی‌علاقه بگوییم چند درصد به او بسیار علاقه‌مند بوده اند. پس در نتیجه می‌توان گفت ۴۵ درصد به حسن روحانی بی‌علاقه و بسیار بی‌علاقه و ۵۵ درصد به او علاقه‌مند و بسیار علاقه‌مند بوده‌اند (۴۵+۱۰-۱۰۰= ۴۵؛ ۴۵+۱۰=۵۵) نتیجه‌ای که با ادعای رسانه‌های اصولگرا همخوانی ندارد.

حسام الدین آشنا مشاور حسن روحانی نیز در واکنش به این نظرسنجی در پستی توییتری می‌نویسد: «برای دولت و دیگران؛ اگر می‌خواهید مردم ادعاها را باور کنند؛ نام و سابقه موسسات نظرسنجی، جامعه نمونه، مدل نمونه‌گیری، حجم و پراکنش نمونه، سؤالات، و داده‌های خام نظرسنجی‌ها را در دسترس عموم قرار دهید و نتایج را به صورت کامل منتشر کنید. نظرسنجی، دماسنج‌ و فشارسنج اجتماعی است آن را بی‌اعتبار نکنید.»

 

گالوپ چه می‌گوید؟

موسسه نظرسنجی گالوپ که نهادی شناخته شده در داخل ایران است و بارها نظرسنجی‌هایی در داخل ایران انجام داده، به طور مشخص در سال‌های اخیر محبوبیت حسن روحانی را به طور مستقیم نسنجیده است. اما این موسسه در ژوئن سال ۲۰۱۹ وضعیت اقتصادی ایرانیان را بررسی کرده که غیرمستقیم به عملکرد حسن روحانی به عنوان رئیس دولت مرتبط است.

این تحقیق نشان می‌دهد که اوضاع اقتصادی مردم ایران بدتر شده است. ۵۷ درصد گفته‌اند وضع اقتصادی‌شان بدتر شده و ۲۶ درصد گفته‌اند وضع شان بهتر شده. احتمالا بقیه هم یا پاسخ نداده‌اند یا گفته‌اند فرقی نکرده است:

نتایج این نظرسنجی می‌تواند نشان دهنده این باشد که محبوبیت روحانی نباید زیر ده درصد رسیده باشد چراکه ۲۶ درصد گفته‌اند وضع اقتصادی‌شان بهتر شده و ۱۷ درصد نیز حداقل می‌دانیم وضع‌شان بدتر نشده است.

نکته اینکه گالوپ در سال ۲۰۱۳ یعنی همزمان با روی کار آمدن حسن روحانی نیز نظرسنجی دیگری در ایران انجام داده و اوضاع اقتصادی ایرانیان را در دو سال آخر دولت احمدی‌نژاد را نیز بررسی کرده و مدعی شده که ۵۰ درصد ایرانیان در یک سال قبل از روی کار آمدن روحانی،‌ نمی‌توانسته‌اند غذا و سرپناهی برای خانواده خود فراهم کنند:

بنابراین دو نظرسنجی گالوپ نشان می دهد که اوضاع اقتصادی ۵۰ درصد ایرانیان در دو سال آخر دولت احمدی نژاد به سامان نبوده و در یک سال اخیر نیز اوضاع اقتصادی ۵۷ درصد ایرانیان بدتر شده است. نتیجه اینکه اوضاع اقتصادی که می تواند متاثر از عملکرد دولت ها باشد (البته دولت تنها پارامتر تعیین کننده در اوضاع اقتصادی نیست) در هر دو دولت نیمی از مردم را ناراضی کرده بوده است.

 

جمع بندی

نظام الدین موسوی مدیر مسئول سابق خبرگزاری فارس و روزنامه جوان و نامزد اصولگرایان در انتخابات مجلس یازدهم از حوزه انتخابیه تهران، مدعی شده «محبوبیت رئیس جمهور به ۷-۸ درصد رسیده است.» بررسی‌های فکت نامه نشان می‌دهد که هیچ نظرسنجی منتشر شده معتبری این ادعا را اثبات نمی‌کند. سحام نیوز نتایج یک نظرسنجی را منتشر و مدعی شده اند که متعلق به مرکز افکارسنجی ایسپا است ولی این مرکز آن را تاکنون تایید نکرده بلکه گزارشی از بررسی سه نظرسنجی انجام شده توسط ایسپا، در مرکز مطالعات ریاست جمهوری موجود است که آن نیز میزان محبوبیت روحانی را بیان نمی‌کند.

در نظرسنجی منتشر شده در سحام محبوبیت روحانی ۷درصد اعلام شده ولی جزییات گزارش نشان می‌دهد که آن نظرسنجی در تهران و درست پس از وقایع دی سال ۱۳۹۶ انجام شده است و قابل تعمیم به کل کشور و شرایط امروز ایران نیست. نتایج منتشر شده از سایر نظرسنجی‌ها نیز این عدد را تایید نمی‌کند.

موسسه نظرسنجی گالوپ نیز وضعیت اقتصادی مردم ایران در سال ۲۰۱۹ را بررسی کرده که غیر مستقیم می‌تواند مرتبط با میزان محبوبیت روحانی باشد این نظرسنجی نیز نشان می‌دهد که ۵۷ درصد ایرانیان بر این باورند که اوضاع اقتصادی شان بدتر شده است. این نتایج نیز نمی‌تواند نشانه کاهش محبوبیت روحانی به زیر ده درصد باشد.

نظرسنجی معتبر و منتشرشده‌ای وجود ندارد که فکت‌نامه بتواند متکی به آن ادعای نظام‌‌الدین موسوی کاندیدای انتخابات مجلس یازدهم را مبنی براینکه «محبوبیت رئیس جمهور به ۷-۸ درصد رسیده است» قاطعانه تایید یا رد کند ولی نظرسنجی‌های موجود مثل نظرسنجی دانشگاه شریف از «نادرست» بودن این ادعا حکایت دارد.