پیام تسلیت طالبان به مناسبت کشته شدن قاسم سلیمانی جعلی است.

در روزهای گذشته برخی رسانه‌ها و کاربران شبکه‌های اجتماعی از انتشار «پیام طالبان به مناسبت درگذشت قاسم سلیمانی» منتشر کردند. محتوای این نامه که تصویر آن نیز در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی منتشر شده حاوی اظهار تاسف از مرگ فرمانده سپاه قدس ایران، آرزوی آمرزش برای او و همچنین هشدار به آمریکا است.

این نامه روز ۱۵ دی ۱۳۹۸ در خبرگزاری‌های رسمی در ایران بازتاب گسترده‌ای داشت. از جمله می‌توان به انتشار خبر آن در خبرگزاری‌های تسنیم، ایسنا، باشگاه خبرنگاران جوان اشاره کرد. این خبر از روی سایت تسنیم حذف شده، اما همچنان روی سایت ایسنا و سایر سایت‌های رسمی دیگر مانند جام‌جم یا تلویزیون العالم و بسیاری از پایگاه‌های اطلاع‌رسانی ایرانی که این خبر را به نقل از این دو رسانه منتشر کرده بودند، در در دسترس است. 

در بخشی از این پیام آمده:

با تاسف فراوان اطلاع یافته‌ایم که ژنرال قاسم سلیمانی در حمله نیروهای وحشی آمریکایی به قتل رسیده است. انا لله و انا الیه راجعون.

از بارگاه خداوند متعال برای این مجاهد بزرگ جنت الفردوس و برای خانواده و متعلقین او صبر جمیل و اجر جزیل مسئلت داریم.

برخورد آمریکا پس از قتل ژنرال سلیمانی و وحشت ترامپ از به عهده گرفتن مسئولیت این قتل نشان می‌دهد که آمریکا ناتوان تر از هر زمانی است.

این پیام اما به چند دلیل جعلی است.

۱- نه این پیام و نه چیزی نزدیک به این مضمون از سوی هیچ‌کدام از منابع رسمی طالبان، از جمله سایت رسمی «امارت اسلامی افغانستان» یا حساب‌های کاربری منتسب به این گروه در شبکه‌های اجتماعی منتشر نشده است. 

۲- این خبر منبع مشخصی ندارد و معلوم نیست از کجا آمده است. اما به ضمیمه آن تصویر نامه‌ای به زبان فارسی روی سربرگ منسوب به طالبان هست که باعث تردید می‌شود. معلوم نیست چگونه این عکس به دست رسانه‌های رسمی در ایران رسیده است؟ ما سعی کردیم سابقه آن را در شبکه‌های اجتماعی ردگیری کنیم. قدیمی‌ترین تصویری که پیدا کردیم مربوط به توییتی از حساب «افغان توویتس» بود که در ساعت ۱۱ و ۲۲ دقیقه شنبه‌شب ۱۴ دی ماه، یک روز پیش از انتشار خبر در رسانه‌ها منتشر شده است. ما با قطعیت نمی‌دانیم آیا این تصویر پیش‌تر جای دیگری هم منتشر شده یا نه، اما این توییت قدیمی‌ترین سابقه‌ای است که از گردش این خبر جعلی در دست داریم. 

۳- باشگاه خبرنگاران جوان که خود روز ۱۵ دی این خبر را منتشر کرده بود، یک روز بعد به نقل از سهیل شاهین سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در قطر انتشار بیانیه به مناسبت کشته شدن فرمانده سپاه قدس ایران را تکذیب کرد. یک روز پیش‌ از آن، حتی پیش از آنکه خبر در رسانه‌های ایران مورد توجه قرار بگیرد از سوی دیگر برخی منابع افغان، هم این خبر را تکذیب کرده بودند. از جمله می‌توان به انتشار تکذیبیه در یک رشته توییت از سوی حساب شوون افغانیه به زبان عربی اشاره کرد. 

این تکذیبیه دقیقا ۲۱ دقیقه بعد از انتشار این خبر در حساب رسمی توییتر شبکه العربیه بود. این شبکه سایت خبر را به نقل از خبرگزاری تسنیم منتشر کرده بود. 

۴- از سوی دیگر با دقت در فرم همین نامه هم شواهدی هست که می‌توانند نشانه جعلی بودن آن باشد.

پیش از هر چیز حساب توییتر منسوب به ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی مستعار طالبان را نگاهی بیندازید و تصویر نامه‌ها و پیام‌های این گروه را به زبان‌های پشتو، اردو، فارسی و انگلیسی ببینید. ظاهر بیانیه جعلی به بقیه نامه‌ها شبیه است، اما دقت در جزئیات نشان می‌دهد این نامه دست‌کم دو فرق با بقیه نامه‌های این صفحه دارد. یکی اینکه نامه بدون امضا است، در حالی که امضای ذبیج‌الله مجاهد پای بقیه نامه‌ها هست. 

تفاوت دیگر زبان متفاوت لوگوی سربرگ با متن نامه است. در همه پیام‌ها بسته به اینکه نامه به زبان‌های، فارسی، پشتو یا انگلیسی نوشته شده، زبان استفاده شده در لوگو هم متفاوت است، اما در این بیانیه، لوگو به زبان پشتو و متن به زبان فارسی است. شاید این به تنهایی دلیل محکمی نباشد، اما وقتی آن را کنار سایر دلایل می‌گذاریم، نشانه‌ای قابل قبول بر ساختگی بودن ماجرا است. 

توزیع خبر جعلی در مقیاس انبوه 

نمی‌توان با قطعیت گفت این خبر جعلی را چه کسانی و به چه منظور تهیه و پخش کرده‌اند و تا حدود زیادی موفق بوده‌اند. اگرچه برخی رسانه‌ها بعد از مدتی آن را از سایت خود حذف کردند، اما همچنان این خبر بدون کم و کاست و بی‌هیچ توضیح و ویرایشی در مقیاس انبوه در رسانه‌های رسمی و نیمه رسمی در داخل و خارج از ایران در دسترس است. به عنوان نمونه از رسانه‌های فارسی‌زبان می‌توان به سایت‌های ایسنا، الف، فرارو، جام‌جم، ایندیپندنت فارسی، العالم و بسیاری از سایت‌های دیگر اشاره کرد. این تازه حکایت رسانه‌ها است که برای اخبار و گزارش‌ها باید استانداردهایی داشته باشند، چه برسد به شبکه‌های اجتماعی که سرعت توزیع و بازتولید اخبار جعلی در آنها بسیار بالا است. 

فکت‌نامه، «بیانیه طالبان به مناسبت کشته شدن قاسم سلیمانی» را به طور قطع جعلی و نادرست می‌داند و به رسانه‌ها توصیه می‌کند، بعد بازنشر اخبار، حواس‌شان به منبع اصلی باشد. در صورتی که خبر به هر دلیلی از سوی منبع اصلی تکذیب یا حذف شد، باید گزارش را به‌روزرسانی کرده و توضیحی در این‌باره منتشر کنند.