معصومه ابتکار
معاون امور زنان و خانواده رییس جمهوری
زنان تحصیلکرده ۳ تا ۴ برابر مردان بیکار هستند.
نادرست
آمار اغراق‌شده درباره بیکاری زنان تحصیلکرده
معصومه ابتکار، معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری روز جمعه ۲۶ شهریور ۱۳۹۸ در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا گفته است: «زنان تحصیلکرده در اکثر نقاط کشور از جمله در روستاها ۳تا ۴ برابر مردان بیکار هستند.»
برای درستی‌سنجی این ادعا سراغ آمارهای رسمی اشتغال رفتیم. جدول زیر شاخص‌های اشتغال زنان و مردان تحصیلکرده را در سطح آموزش عالی، در آخرین گزارش سالانه و دو گزارش فصلی اخیر نشان می‌دهد.
جدول بالا نشان می‌دهد در سال ۱۳۹۷، از مجموع ۶ میلیون و ۲۳۳ هزار زن دارای تحصیلات دانشگاهی (کاردانی تا دکترای تخصصی)، تنها ۲ میلیون و ۵۵۴ هزار نفر جمعیت فعال بوده‌اند که از این میان یک میلیون و ۸۲۲ هزار نفر صاحب شغل و ۷۳۲ هزار نفر بیکار بوده‌اند.
جمعیت فعال به کسانی گفته می‌شود که آماده کار و فعالیت اقتصادی هستند. جمعیت غیرفعال را هم افرادی تشکیل می‌دهند که یا در حال تحصیل‌اند، یا خانه‌داری می‌کنند، بدون داشتن شغل درآمد دارند یا به هر دلیلی آماده کار نیستند. به این افراد بیکار گفته نمی‌شود، بلکه بیکار کسی تعریف می‌شود که در جست‌وجوی شغل است، اما پیدا نمی‌کند.
نتایج آمارگیری مرکز آمار در سال ۱۳۹۷ نشان می‌دهد در حالی که جمعیت تحصیلکرده زنان و مردان تقریبا برابر است، اما میزان مشارکت اقتصادی مردان تحصیلکرده دو برابر زنان است. نرخ مشارکت تنها ۴۱ درصد زنان دانشگاهی آماده فعالیت اقتصادی‌اند، در حالی که این نسبت در مردان ۱/۸ برابر (۷۲ درصد) است.
نسبت اشتغال زنان تحصیلکرده هم در سال ۱۳۹۷ کمتر از ۳۰ درصد است. یعنی از هر ۱۰ زن تحصیل کرده، فقط ۳ نفر صاحب شغل بوده‌اند. این نسبت در مقایسه با وضعیت مردان یک به دو است. یعنی به ازای هر ۳ تحصیلکرده شاغل در ایران، دو مرد و یکی زن است. این نسبت تقریبا در مورد بیکاری هم صادق است. نرخ بیکاری زنان دقیقا ۲/۲ برابر مردان است. در حالی که ۱۳ درصد مردان تحصیلکرده موفق به پیدا کردن کار نشده‌اند، تلاش ۲۹ درصد زنان برای یافتن شغل بی‌نتیجه مانده است.
اگرچه این شاخص‌ها نشان می‌دهد که وضعیت اشتغال زنان تحصیلکرده بدتر از مردان است، اما مشخصا هیچ کدام از آن‌ها آمار خانم ابتکار را تایید نمی‌کند، مگر آنکه منظور معاون زئیس‌جمهوری ایران چیز دیگری باشد.
وضعیت اشتغال زنان تحصیلکرده در روستاهای ایران چگونه است؟
آنچه از خانم ابتکار نقل شده دقیقا این جمله است: «زنان تحصیلکرده در اکثر نقاط کشور از جمله در روستاها ۳تا ۴ مردان بیکار هستند.» می‌توان این طور هم استدلال کرد که منظور معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهوری ایران آمار متوسط کشوری نیست و او به برخی نقاط خاص اشاره دارد که ممکن است نسبت بیکاری زنان ۳ تا ۴ برابر مردان باشد. اما باید توجه داشت او از قید «اکثر نقاط کشور» استفاده می‌کند که اگر واقعا این طور باشد باید خود را در متوسط و میانگین نشان دهد. او همچنین قید «از جمله در روستاها» را به کار می‌برد که ممکن است این طور تداعی شود که منظور او اشتغال زنان تحصیلکرده در مناطق روستایی است.
برای اطمینان آمار اشتغال افراد تحصیل کرده دارای مدرک دانشگاهی را در مناطق روستایی ایران بازخوانی کردیم. این آمار نشان می‌دهد وضعیت در مناطق روستایی با میانگین کل کشور تفاوت معناداری ندارد.
از مجموع ۴۶۸ هزار زن تحصیل کرده ساکن در مناطق روستایی ۳۷ درصد (۱۷۴ هزار زن) آماده کار و فعالیت اقتصادی‌اند. میانگین نرخ مشارکت زنان تحصیلکرده در کل کشور حدود ۴۱ درصد است. نسبت اشتغال در میان زنان تحصیلکرده روستایی ۲۳ درصد است و جمعیت زنان شاغل تحصیلکرده در روستاهای ایران به حدود ۱۰۸ هزار زن می‌رسد. نرخ بیکاری ۳۸ درصد است و جمعیت زنان بیکاری (کسانی که در جست‌وجوی کار بوده‌اند و شغلی پیدا نکرده‌اند) حدود ۶۳ هزار زن است. این در حالی است که نرخ بیکاری در میان مردان روستایی ۱۵ درصد است و جمعیت بیکار حدود ۷۴ هزار نفر است.
با این حساب اگر واضح است که وضعیت اشتغال زنان تحصیلکرده در مناطق روستایی کمی بدتر از مناطق شهری است، اما باز هم با نسبت گفته شده از سوی خانم ابتکار همخوانی ندارد.
با این اوصاف فکت‌نامه به این گفته معصومه ابتکار که «زنان تحصیلکرده ۳ تا ۴ برابر مردان بیکار هستند» را بزرگ‌نمایی شده و مغایر آمارهای رسمی می‌داند و به آن نشان نادرست می‌دهد.
