خبر جعلی «آقازاده ماساژور»

«آقازاده ماساژور»؛ این واژه‌ یکی از هشتگ‌های داغ در شبکه‌های اجتماعی در روزهای چهارشنبه و پنج‌شنبه ۲۷ و ۲۸ شهریور ماه بود. تعدادی از کاربران تا الان خبری را به این مضمون دست به دست چرخاندند که یک باند بزرگ ماساژ در تهران بازداشت شده که سردسته آن برادرزاده پروانه سلحشوری، نماینده مردم تهران در مجلس است. 

پروانه سلحشوری در نخستین ساعات روز جمعه ۲۹ شهریور با انتشار توییتی این خبر را تکذیب کرد.

?s=20

در این مدت هیچ رسانه یا سایت خبری رسمی، گزارشی با این مضمون یا حتی نزدیک به آن منتشر نکرده است. به جز باشگاه خبرنگاران جوان که در گزارشی که ساعت ۹:۴۴ پنج‌شنبه شب منتشر شد، عینا آنچه را که در شبکه‌های اجتماعی با این هشتگ مطرح شده منتشر کرد و نوشت: «برخی از کاربران فضای مجازی با انتشار پست‌هایی از دستگیری یک باند گسترده ماساژ مختلط در تهران خبر دادند.» 

در این گزارش نام هیچ منبعی اعلام نشده، اما گفته شده «صحت و سقم این اخبار مشخص نبود تا اینکه دو تن از نمایندگان مجلس با انتشار پست هایی در صفحات شخصی‌شان این خبر را تایید کردند.»

 

جست‌وجوی منبع خبر

جست‌وجوهای ما نشان می‌دهد ظاهرا این خبر برای اولین بار در روز چهارشنبه ۲۷ شهریور در یک حساب کاربری به نام «نقطه‌زن» در اینستاگرام منتشر شده است. این حساب کاربری در حال حاضر در دسترس نیست، تا دیروز هفت پست با مضمون افشاگری فساد منتشر کرده و نزدیک به ۹ هزار دنبال‌کننده داشت. لوگوی «نقطه‌زن» در تصاویر منتشر شده دیده می‌شود. 

در توییتر اما این تصویر به همراه هشتگ «#آقازاده_ماساژور» برای اولین بار در ساعت ۳:۲۲ دقیقه بعد از ظهر روز چهارشنبه، ۲۷ شهریور توسط کاربری به نام هادی منتشر شده. ما اطلاعی از اینکه این کاربر چه کسی است نداریم. او خود را «سرباز انقلاب و رهبر عزیز» معرفی کرده است.

در هیچکدام از توییت‌هایی که این خبر را منعکس کرده‌اند به منبع آن اشاره نشده است. اما برخی مدعی شدند نمایندگان مجلس این خبر را تایید کرده‌اند. 

سیدناصر موسوی لارگانی، نماینده فلاورجان و عضو جبهه پایداری در مجلس آن را تایید کرده است. اشاره به این تایید توییتی است که در ساعت ۶:۲۸ عصر روز پنج‌شنبه با این هشتگ منتشر شده است. 

?s=20

این توییت یک روز و چند ساعت پس از اولین هشتگ در این‌باره منتشر شده و در آن هم هیچ اشاره‌ای به منبع خبر نیست. 

محمدمهدی زاهدی، نماینده کرمان و رئیس کمیسیون آموزش مجلس نیز، در ساعت ۷:۵۵ دقیقه عصر پنج‌شنبه ۲۸ شهریور به وقت تهران، در توییتر از این هشتگ استفاده کرد.

?s=20

حدود یک ساعت و نیم بعد، حمید رسایی، نماینده پیشین تهران در مجلس، توییتی در این باره منتشر کرد:

حمید رسایی فردای آن روز در توییت دیگری توضیح داد که خبر را به نقل از باشگاه خبرنگاران کار کرده و از بابت عدم دقت در انتشار آن «عذرخواهی» کرد. البته باید به این نکته اشاره کرد زمان انتشار توییت رسایی دقیقا ده دقیقه زودتر از زمانی است که به عنوان لحظه انتشار خبر در سایت باشگاه خبرنگاران جوان درج شده است.

 

جمع‌بندی

فارغ از تکذیب سلحشوری، از ابتدا شواهدی وجود داشت که نشان می‌داد این خبر مصداق خبر جعلی است. 

انتشار خبری با این اهمیت بدون اشاره به یک منبع معتبر. به فاصله یک روز و چند ساعت پس از انتشار این خبر در شبکه‌های اجتماعی هیچ کدام از رسانه‌های رسمی آن را منعکس نکردند. گزارش باشگاه خبرنگاران جوان هم بیش از آنکه خبر باشد بازنشر شایعات مطرح شده در شبکه‌های بود. 

معمولا یکی از ترفندهایی خبرهای جعلی، استفاده ترکیبی از عناصری است که در درجه اول مخاطب را جذب کند. استفاده از مضامین جنسی یا ادعای افشاگری فساد اخلاقی و مالی و… از ابزارهای متداول این کار است. معمولا کسانی هدف اخبار جعلی قرار می‌گیرند که در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در کانون توجه قرار دارند. در روزهای گذشته بحث درباره پروانه سلحشوری و موضع‌گیری او درباره ماجرای «دختر آبی» در شبکه‌های اجتماعی داغ بود. تا خبر جعلی تکذیب شود، موضوعات دیگر در حاشیه می‌روند و خبر جعلی خود در کانون توجهات قرار می‌گیرد. 

در این مورد خاص، تکذیب خبر کار دشواری نبود. تنها اشاره به سن و سال برادرزاده‌های سلحشوری کافی بود برای اینکه مخاطب قانع شود، اما در برخی مواد اثبات ادعای کذب در زمینه اتهام‌های مالی و اخلاقی کار چندان آسانی نیست. 

دست آخر کمی دقت در نحوه دست به دست شدن خبر ظن فعالیت سازمان‌یافته و مانور تبلیغاتی را تقویت می‌کرد. 

معلوم نیست نمایندگان فعلی مجلس و باشگاه خبرنگاران جوان آگاهانه در بازی گردش اخبار جعلی مشارکت کرده‌‌اند یا ناآگاهانه؛ خبری که اجزا و فرم آن مشکوک به نظر می‌رسید؛ منبع و منشاء قابل اطمینانی نداشت، گردش آن غیرعادی به نظر می‌رسید و البته در شرایط و فضایی مطرح می‌شد که بوی تسویه حساب سیاسی از آن به مشام می‌رسید. 

بازخوانی این ماجرا یک نمونه قابل تامل در زمینه تولید و پخش اخبار جعلی در ایران است.