محسن حاجی‌میرزایی
وزیر آموزش و پرورش
اگر دانش آموزان اظهار کنند که پیروان ادیان دیگری به‌جز ادیان رسمی‌اند و این اقدام آنها تبلیغ محسوب شود، تحصیل آنها در مدارس ممنوع است.
نادرست
آیا تحصیل دانش‌آموزان بهایی در مدارس ممنوع است؟
محسن حاجی‌میرزایی وزیر آموزش و پرورش ایران روز چهارشنبه ۲۰ شهریور ۱۳۹۸ گفته است: «اگر دانش آموزان اظهار کنند که پیروان ادیان دیگری به جز ادیان رسمی کشور هستند و این اقدام آنها به نوعی تبلیغ محسوب شود، تحصیل آنها در مدارس ممنوع است».
وزیر آموزش و پرورش:
— روزنامه ایران (@IranNewspaper) September 11, 2019
*اگر دانش آموزان اظهار کنند که پیروان ادیان دیگری بجز ادیان رسمی کشور هستند و این اقدام آنها به نوعی تبلیغ محسوب شود، تحصیل آنها در مدارس ممنوع است.@hajimirzaee_m pic.twitter.com/4k29qg5XX0
آیا چنین ممنوعیتی در چارچوب قانون است؟
در قانون اساسی ایران آموزش و پرورش یک حق عمومی و برای همه شهروندان تعریف شده است. در این قانون هیچ شخص یا گروهی استثنا نشده است. در سایر قوانین و آئین‌نامه‌های مصوب هم نشانی از منع تحصیل برای پیروان یک آیین رسمی یا غیررسمی وجود ندارد.
۱- قانون اساسی
در قانون اساسی سه بار بر حق عمومی برخورداری از آموزش و پرورش رایگان برای همه شهروندان بدون استثنا، تاکید شده است.
در بند سوم اصل سوم قانون اساسی «آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه» یکی از اهداف جمهوری اسلامی ایران عنوان شده است.
در اصل سی‌ام هم گفته شده «دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل و تحصیلات عالی را تا سر حد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد».
در بند اول اصل چهل و سوم هم «آموزش و پرورش» یکی از نیازهای اساسی عنوان شده که جمهوری اسلامی متعهد به تامین آن برای «همه» است.
۲- قانون اهداف و وظایف آموزش و پرورش
در بند ۲۲ ماده ۱۰ قانون اهداف و وظایف آموزش و پرورش «تامین آموزش و پرورش رایگان برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه» جزو وظایف وزارت آموزش و پرورش محسوب شده است.
در تبصره دوم ماده اول این قانون حق «تالیف کتب درسی دینی و تدریس آنها بر اساس کتب دینی و آیین و سنت خود در مدارس» برای اقلیت‌های رسمی ذکر شده قانون اساسی به رسمیت شناخته شده است. در این قانون به پیروان ادیان دیگر و حقوق و محدودیت‌های آنها اشاره‌ای نشده است.
۳- آئین‌نامه انضباطی مصوب شورای عالی آموزش و پرورش
در ماده ۷۶ آئین‌نامه اجرایی مدارس* مصوب ۷ شهریور ۱۳۷۹، شورای عالی آموزش و پرورش بالاترین مجازات انضباطی ممکن برای «تنبیه» دانش‌آموزان «اخراج موقت از مدرسه با اطلاع قبلی ولی دانش‌اموزان حداکثر برای مدت ۳ روز» و «انتقال به مدرسه دیگر» تعیین شده است (ماده ۷۶). با این حساب مجازات یا حکمی برای ممنوعیت از تحصیل در این آئین‌نامه وجود ندارد.
در ماده ۷۷ هم تاکید شده هرگونه تنبیه دیگری ممنوع است و در اعمال تنبیهات نباید بین دانش‌آموزان تبعیض و استثنایی قائل شد.
در ماده ۸۴ هم گفته شده «چنانچه دانش‌آموزی به اتهام جرمی از طریق مراجع قضایی بطور موقت بازداشت شود، پس از آزادی، شورای مدرسه نحوه ادامه تحصیل وی را تعیین می‌کند که پس از تأیید اداره آموزش و پرورش اجرامی شود. مدت بازداشت دانش آموز به عنوان وقفه تحصیلی محسوب‌می‌شود».
در بند اول ماه ۶۸ «رعایت شعائر دینی» یکی از وظایف دانش‌آموزان تعریف شده که عدم رعایت تخلف محسوب می‌شود و باید در چارچوب این آئین‌نامه به آن رسیدگی شود. در ماده ۷۴ مسئولان مدارس موظف شده‌اند در صورت مشاهده تخلف قبل از اعمال هرگونه تنبیه «از وضع و موقعیت محصل آگاهی و در جستجوی انگیزه و علت تخلف برآیند و نسبت به رفع آن اقدام کنند».
در زیرنویس این آئین‌نامه به حقوق اقلیت‌های رسمی ذکر شده در قانون اساسی برای تعطیلی اعیاد مذهبی اشاره شده و موضوع دیگری درباره اقلیت‌ها دینی گفته نشده است.
۴- قانون مجازات اسلامی
در قانون مجازات اسلامی، هیچ اشاره‌ای به جرم بهایی بودن یا اظهار دین نشده، حتی در این قانون اشاره‌ای به واژه‌هایی چون فرق «ضاله» یا «ارتداد» نیز دیده نمی‌شود. این کلمات معمولا در ادبیات رسمی جمهوری اسلامی ایران، همراه واژه بهاییت استفاده می‌شوند.
در قوانین جزایی همچنین مجازات سلب حق تحصیل وجود ندارد. حتی به فرض ایراد اتهامات امنیتی، باز هم طبق قانون کسی از تحصیل در مدرسه منع نمی‌شود.
حتی به فرض محکومیت قضایی باز هم فرایند تحصیل متوقف نمی‌شود. در ماده ۷ آئین‌نامه اجرایی کانون اصلاح و تربیت گفته شده «برنامه آموزش حرفه‌ای به نحوی باید اجرا شود که حتی‌الامکان خللی به‌تحصیلات عادی اطفال وارد نیاید».
۵- مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی
در فهرست مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی اثری از مصوبه‌ای که در آن به حق تحصیل اقلیت‌های دینی اشاره‌ای شده باشد به چشم نمی‌خورد. اما بعضی منابع از وجود دستورالعملی محرمانه در این شورا خبر می‌دهند که ظاهرا سال ۱۳۶۹ به تصویب رسیده. در این دستورالعمل محرمانه آمده است که بهاییان «در مدارس چنانچه اظهار نکردند بهائی‌اند ثبت‌نام شوند؛ ٢- حتی‌المقدور در مدارسی که کادر قوی و مسلط بر مسائل عقیدتی دارند ثبت‌نام شوند؛ در دانشگاهها چه در ورود و چه در حین تحصیل چنانچه احراز شد بهائی‌اند از دانشگاه محروم شوند».
جمع‌بندی
مشخص است که این گفته آقای حاجی‌میرزایی وزیر آموزش و پرورش که «اگر دانش آموزان اظهار کنند که پیروان ادیان دیگری بجز ادیان رسمی کشور هستند و این اقدام آنها به نوعی تبلیغ محسوب شود، تحصیل آنها در مدارس ممنوع است»، در تضاد با قانون اساسی، قوانین و آئین‌نامه‌های مصوب مراجع قانونی و حتی خارج از دایره قانون مجازات‌های اسلامی است.
حتی اگر فرض کنیم اظهار دین یک دانش‌آموز مصداق تبلیغ باشد، باز هم از نظر قانون جرمی صورت نگرفته است. حتی اگر فرض کنیم جرمی هم صورت گرفته باشد، مجازات آن منع تحصیل نیست. حتی صدور حکم قضایی هم مانع تحصیل دانش‌اموزان نخواهد شد و برنامه «آموزش حرفه‌ای»تحت هر شرایطی ادامه باید ادامه پیدا کند. اینها همه در حالی است که طبق قانون اساسی، آموزش و پرورش یک حق برای «همه» است و نه در این قانون و نه در قوانین دیگر کسی از این حق عمومی مستثنی نشده است.
با ای اوصاف فکت‌نامه این گفته آقای حاجی‌میرزایی را خلاف قانون می‌داند و به آن نشان نادرست می‌دهد.
به‌روزرسانی
محسن حاجی‌میرزایی، وزیر آموزش و پرورش شامگاه روز چهارشنبه در توییتر نوشت: آموزش رایگان حق همه کودکان است، کسی به خاطر داشتن عقیده از حق تحصیل در مدرسه محروم نمی‌شود و کسی اجازه تفتیش عقاید در مدارس ندارد.
او البته این را هم نوشت که نباید فرقه‌های غیرقانونی در مدارس تبلیغ شوند.
آموزش رایگان و با کیفیت حق همه کودکان است.
— محسن حاجی میرزایی (@hajimirzaee_m) September 11, 2019
نباید کسی به سبب داشتن عقیده‌ای از #حق_تحصیل در مدرسه محروم شود.
نباید کسی در #مدرسه اجازه #تفتیش_عقاید داشته باشد.
نباید فرقه‌های غیرقانونی در مدرسه تبلیغ شوند.
مدرسه جای تربیت حق‌مدارانه و آموزش قانون‌گرایانه است.#حق_یادگیری
صرف نظر از اینکه منظور آقای حاجی‌میرزایی از «تبلیغ فرقه غیرقانونی» چیست، باید تاکید کرد حتی اگر کسی اقدام غیرقانونی هم انجام دهد، باز هم ممنوعیت تحصیل یا اخراج از مدرسه وجه قانونی ندارد.