ایران جزو ۲۰ کشور اول مهاجرفرست نیست

پرویز کرمی مشاور معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری روز ۳۰ مرداد ۹۸ در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر، با رد آمار اعلامی از سوی برخی رسانه‌ها، در خصوص موج مهاجرت ایرانیان مدعی شده که «ایران هیچ گاه جزو ۲۰ کشور اول مهاجر فرست نبوده و نیست.»

در این گزارش به درستی‌سنجی این ادعا، با مراجعه به اسناد و گزارش‌های بین المللی می‌پردازیم.

 

آمار سازمان ملل متحد

سازمان ملل متحد ۲۹ کشوری را که در ردیف ۲۰ کشور اول مهاجرفرست جهان بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۷ قرار داشته‌اند معرفی کرده است. بر اساس این گزارش، کشورهای روسیه، افغانستان، هند، اوکراین، بنگلادش، مکزیک، چین، ایتالیا، پاکستان، آلمان، قزاقستان، انگلستان، ترکیه، موزامبیک، فیلیپین، پرتغال، فلسطین،‌ بلاروس، آمریکا، اتیوپی، رواندا، اندونزی، لهستان،‌ مراکش، رومانی، سوریه، مصر، کره جنوبی و عراق در ۲۷ سال گذشته بیشترین مهاجر را عازم کشورهای دیگر کرده‌اند. اطلاعات مربوطه در اینفوگرافی زیر در دسترس است:

نکته: سازمان ملل متحد در بخش منابع گزارش خود تاکید کرده که ۱۰درصد کشورها اطلاعات خود را به روز نکرده و یا اطلاعات کامل را در اختیار سازمان ملل قرار نداده‌اند. سازمان ملل اعلام نکرده که کدام کشورها اطلاعات به روز را ارائه نکرده‌اند، فقط اشاره کرده که در آسیا ۲ درصد کشورها اطلاعاتشان به روز نیست،‌ ۲۶ درصد کشورها سن مهاجرین را و ۳۲درصد کشورها، کشور مبداء مهاجرین را بیان نکرده اند. از این رو ممکن است ایران از جمله کشورهایی باشد که اطلاعات را به روز و کامل به گزارشگران سازمان ملل ارائه نکرده باشد.

 

گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی

براساس گزارش سال ۲۰۱۶ سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD)، در میان کشورهای جهان، ایران رتبه ۳۲ را در مهاجرفرستی به کشور‌های عضو این سازمان به نام خود ثبت کرده است. این سازمان، کشور مبدا مهاجرین را در بین کشورهای عضو OECD  بررسی کرده و ایران در ۵۰ کشور اول جهان که بیشترین مهاجر را عازم این کشورها کرده در رتبه ۳۲ قرار دارد. بیشتر کشور‌های اروپا، آمریکای شمالی، استرالیا و اقیانوسیه، ژاپن، کره جنوبی و ترکیه از کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی هستند. از آنجایی‌ که این کشورها مقصد بیشتر ایرانیان مهاجر است، آمار تعداد ایرانیان می‌تواند تصویر کم‌وبیش دقیقی از میزان مهاجرت از ایران ترسیم کند.

فهرست ۵۰ کشور اول دنیا در اعزام مهاجر به این شرح است:

نکات قابل توجه اینکه:

۱-  از مجموع ۳۱ کشوری که در سال ۲۰۱۶ بیشتر از ایران مهاجر اعزام کرده اند جمعیت کشورهای چین، هند، مکزیک، ویتنام، آمریکا، روسیه، برزیل، پاکستان و فیلیپین از ایران بیشتر است بنابراین ۲۱کشور جمعیتشان از ایران کمتر ولی مهاجرشان بیشتر است.

۲- سه کشور سوریه، عراق و افغانستان به دلیل جنگ و ناامنی شدید به طور طبیعی مهاجرین بیشتری به نسبت ایران داشته‌اند.

 

اگر می‌توانستیم، می‌رفتیم

در بحث مهاجرت مساله توانایی نکته‌ای کلیدی است یعنی بسیاری از مردم جهان علاقمند به مهاجرت و زندگی در کشوری دیگر هستند ولی امکان و توانایی آن را ندارند. مجمع اقتصاد جهانی (World Economic Forum) در گزارشی به بررسی میزان تمایل مردم جهان به مهاجرت طبق نتایج نظرسنجی موسسه گالوپ پرداخته است. بنا بر این گزارش در بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ معادل ۲۶درصد مردم خاورمیانه اعلام کرده‌اند که تمایل به زندگی در کشور دیگری دارند. در این جدول میزان علاقمندی مردم هر منطقه از جهان به مهاجرت را نشان می‌دهد:

این گزارش به ریز اطلاعات آماری کشورها، نپرداخته اما موسسه گالوپ به‌طور جداگانه وضعیت شاخص بالقوه خالص مهاجرت (Potential Net Migration Index) را درکشور‌های جهان بررسی کرده است. یعنی اگر همه کسانی که قصد مهاجرت دارند به کشور مورد نظر خود می‌رفتند چه تغییری در جمعیت کشورهای جهان می‌افتاد. ایران، طبق این پژوهش، ۱۶درصد از جمعیت خود را از دست می‌داد: چیزی نزدیک به ۱۳میلیون ایرانی.

 

جمع بندی

پرویز کرمی مشاور معاون علمی رئیس جمهور اخیرا مدعی شده که «ایران هیچ گاه جزو ۲۰ کشور اول مهاجر فرست نبوده و نیست».

ما درستی‌ این ادعا را در لابه‌لای اسناد و گزارش‌های بین‌المللی جست‌وجو کرده و به این نتایج دست یافتیم:

۱- براساس گزارش سال ۲۰۱۶  سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی OECD در ارتباط با کشور مبدا مهاجران سال‌های اخیر به کشور‌های عضو این سازمان، رتبه ایران ۳۲ است. بیشتر کشور‌های اروپا، آمریکای شمالی، استرالیا و اقیانوسیه، ژاپن، کره جنوبی و ترکیه از کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی هستند.

۲- طبق گزارش سازمان ملل متحد، بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۷ مجموعا ۲۹ کشور در میان ۲۰ کشور اول مهاجرفرست دنیا جا داشته‌اند. نام ایران در میان این ۲۹ کشور وجود ندارد.

۳- در میان ۳۱ کشوری که تعداد مهاجرین بیشتری به نسبت ایران به دنیا فرستاده، ۹ کشور جمعیت بیشتری از ایران داشته‌اند، ۳ کشور در وضعیت جنگ و ناامنی قرار داشته‌اند.

۴- طبق نظرسنجی‌های گالوپ ۲۶درصد مردم خاورمیانه میل به مهاجرت دارند ولی توانایی لازم را ندارند. این عدد در خصوص ایران روشن نیست اما موسسه گالوپ که وضعیت شاخص بالقوه خالص مهاجرت را درکشور‌های جهان بررسی کرده است. طبق این پژوهش، اگر همه ایرانیانی که مایل به مهاجرت هستند از ایران بروند، این کشور ۱۶درصد از جمعیت خود را از دست می‌دهد.

 

مجموع اطلاعات به‌دست آمده نشان می‌دهد که ادعای پرویز کرمی مشاور معاون علمی رئیس جمهور مبنی بر اینکه «ایران هیچ گاه جزو ۲۰ کشور نخست مهاجر فرست نبوده و نیست»، درست است.

این مقاله نخستین‌بار در سایت «روحانی‌سنج» منتشر شده است.