عبدالناصر همتی
رئیس کل پیشین بانک مرکزی ایران
نرخ رشد تورم در چهار ماه گذشته کاهنده بوده است.
نادرست
آیا نرخ تورم در پنج ماه نخست سال ۱۳۹۸ رو به کاهش بوده است؟
عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی ایران دوشنبه شب، ۲۸ مرداد ۱۳۹۸، در برنامه تلویزیونی گفت‌وگوی خبری شبکه دو تلویزیون ایران گفته است: «تورم ماهانه و نقطه به نقطه در چهار ماه گذشته کاهنده بوده است.»
دو روز بعد، روز چهارشنبه ۳۰ مرداد نیز حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران در دیدار با آیت‌الله خامنه‌ای رهبر ایران، مطلبی را به همین مضمون تکرار کرده و مدعی شده است:
«آمارها نشان می‌دهد از اردیبهشت ماه امسال، تورم نقطه به نقطه و ماهانه رو به کاهش است».
تا آبان ۱۳۹۷، دو مرجع در ایران آمار تورم را اعلام می‌کردند، اما از دی پارسال تا الان روند انتشار آمار بانک مرکزی متوقف شده و مرکز آمار تنها مرجع رسمی انتشار آمار تورم و رشد اقتصادی است. اما آن طور که گفته شده فرایند تولید آمار بانک مرکزی همچنان ادامه دارد، اما منتشر نمی‌شود.
مشخص نیست منبع ادعای رئیس کل بانک مرکزی و سایر همکاران او در دولت آمارهای منتشر نشده بانک مرکزی است یا او به تنها آمار رسمی موجود در مرکز آمار ایران استناد می‌کند؛ اما ما برای درستی‌سنجی این ادعا چاره‌ای جز مراجعه به سایت مرکز آمار ایران و بازخوانی داده‌های «شاخص قیمت مصرف کننده» می‌رویم که به طور منظم روز اول هر ماه به روزرسانی می‌شوند.
نمودار و جدول زیر از روی داده‌های مرکز آمار ایران برداشته شده است.
تورم ماهانه: چنانکه از جدول و نمودار بالا پیدا است بر خلاف ادعای آقای همتی و همکاران او، شیب افزایش ماه به ماه قیمت‌ها روند ثابتی نداشته است. اگرچه نرخ تورم ماهانه در فروردین و اردیبهشت ۹۸ کاهش نسبی داشته، اما در تیر ماه دوباره نمودار سیر صعودی به خود گرفته و در تیر ماه به ۲/۸ درصد رسیده و دوباره در مرداد تا ۰/۶ درصد پایین آمده است. تورم ماهانه در تیر ماه هفتمین تورم بزرگ ماهانه در ۱۷ ماه گذشته و تورم مرداد ماه پایین‌ترین رقم از فروردین ۱۳۹۷ است.
تورم نقطه به نقطه یک ساله: اعداد و ارقام نشان می‌دهد شیب افزایش تورم نقطه به نقطه بعد از اردیبهشت ماه ۱۳۹۸ کاهش پیدا کرده است. به احتمال زیاد این روند کاهشی در ماه‌های آینده هم ادامه خواهد داشت. اما با توجه به اینکه شوک تورمی دقیقا از تیر ۱۳۹۷ آغاز شده، کاهش تورم نقطه به نقطه لزوما به معنای مهار تورم نیست. شاید بتوان از این شاخص نتیجه گرفت از شتاب افزایش قیمت‌ها تا حدودی کاسته شده، اما این لزوما به معنی مهار تورم نیست. مثلا اگر نرخ تورم ماهانه در ماه آینده دو برابر تیر ماه یا چهار برابر خرداد ماه شود، باز هم نرخ تورم نقطه به نقطه کمتر از خرداد ماه خواهد بود. با این حساب می‌توان گفت اگر اتفاق خاصی رخ ندهد و شوک تورمی جدیدی پیش نیاید نرخ تورم نقطه به نقطه نزولی خواهد بود.
تورم ۱۲ ماهه: اما شاخص تورم ۱۲ ماهه همچنان ادامه خواهد داشت. حتی اگر فرض محال، روند افزایش قیمت‌ها از همین الان متوقف شود و در ماه‌های آینده قیمت همه چیز ثابت بماند، نرخ تورم ۱۲ ماهه تا ۳ ماه دیگر افزایشی خواهد بود. حتی اگر دولت موفق به مهار تورم شود و نرخ تورم ماهانه تا ۶ ماه آینده حدود یک درصد هم باشد، باز هم تورم ۱۲ ماهه تا میانه پاییز امسال سیر صعودی خواهد داشت.
جمع‌بندی
در هفته‌های اخیر برخی مقام‌های دولتی در ایران، از جمله حسن روحانی رئیس‌جمهوری و عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی مدعی شده‌اند سیر تورم ماهانه در چند ماه گذشته کاهنده بوده است.
مشخص نیست منبع آمار مورد استناد این دو مقام مسئول چیست، اما گزارش‌های مرکز آمار ایران به عنوان تنها مرجع انتشار آمار تورم (مرکز آمار ایران) نشان می‌دهد اگرچه شتاب افزایش قیمت‌ها در سال ۹۸ کمی کاهش پیدا کرده است، اما همچنان نوسان در بازار حاکم است.
داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد در پنج ماه نخست سال ۱۳۹۸ منحنی تغییرات تورم ماهانه کاملا سینوسی بوده (بالا و پایین رفته) و نرخ تورم ماهانه بین ۰/۶ درصد تا ۲/۸ درصد نوسان داشته است. این دو نرخ در فاصله یک ماه ثبت شده که اختلاف زیادی با هم دارند. برای اینکه اختلاف این دو عدد را درک کنیم، کافی است تورم ماهانه را به سال محاسبه کنیم. اگر قیمت‌ها هر ماه ۰/۶ درصد گران شوند، در طول یک سال تغییر قیمت یا تورم نقطه به نقطه حدود ۷ درصد خواهد بود. اما اگر تورم ماهانه هر ماه ۲/۸ درصد باشد، تورم سالانه حدود ۴۰درصد محاسبه خواهد شد.
روشن است نرخ تورم ماهانه در پنج ماه گذشته همواره کاهنده نبوده، بلکه نمودار -با شیب نسبتا زیادی- بالا و پایین شده است. این وضعیت بیش از آنکه علامت مهار تورم باشد، نشانه ادامه ثبات، ناپایداری و بالا و پایین رفتن‌های نمودار است. با این اوصاف، فکت‌نامه به این گفته عبدالناصر همتی که «نرخ رشد تورم در چهار ماه گذشته کاهنده بوده است» نشان «نادرست» می‌دهد.