برو به محتوای اصلی
  • فکت‌نامه چیست؟
  • روش کار ما
English
پادکست
جستجو
خانهفکت‌خانهدرستی‌سنجی
عبدالناصر همتی

عبدالناصر همتی

رئیس کل پیشین بانک مرکزی ایران

نرخ رشد تورم در چهار ماه گذشته کاهنده بوده است.

درستی‌سنجی

زمان خواندن: ۶ دقیقه

نادرست

آیا نرخ تورم در پنج ماه نخست سال ۱۳۹۸ رو به کاهش بوده است؟

عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی ایران دوشنبه شب، ۲۸ مرداد ۱۳۹۸، در برنامه تلویزیونی گفت‌وگوی خبری شبکه دو تلویزیون ایران گفته است: «تورم ماهانه و نقطه به نقطه در چهار ماه گذشته کاهنده بوده است.»

 دو روز بعد، روز چهارشنبه ۳۰ مرداد نیز حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران در دیدار با آیت‌الله خامنه‌ای رهبر ایران، مطلبی را به همین مضمون تکرار کرده و مدعی شده است: 

«آمارها نشان می‌دهد از اردیبهشت ماه امسال، تورم نقطه به نقطه و ماهانه رو به کاهش است».

تا آبان ۱۳۹۷، دو مرجع در ایران آمار تورم را اعلام می‌کردند، اما از دی پارسال تا الان روند انتشار آمار بانک مرکزی متوقف شده و مرکز آمار تنها مرجع رسمی انتشار آمار تورم و رشد اقتصادی است. اما آن طور که گفته شده فرایند تولید آمار بانک مرکزی همچنان ادامه دارد، اما منتشر نمی‌شود.

مشخص نیست منبع ادعای رئیس کل بانک مرکزی و سایر همکاران او در دولت آمارهای منتشر نشده بانک مرکزی است یا او به تنها آمار رسمی موجود در مرکز آمار ایران استناد می‌کند؛ اما ما برای درستی‌سنجی این ادعا چاره‌ای جز مراجعه به سایت مرکز آمار ایران و بازخوانی داده‌های «شاخص قیمت مصرف کننده» می‌رویم که به طور منظم روز اول هر ماه به روزرسانی می‌شوند. 

نمودار و جدول زیر از روی داده‌های مرکز آمار ایران برداشته شده است. 

 

 

تورم ماهانه: چنانکه از جدول و نمودار بالا پیدا است بر خلاف ادعای آقای همتی و همکاران او، شیب افزایش ماه به ماه قیمت‌ها روند ثابتی نداشته است. اگرچه نرخ تورم ماهانه در فروردین و اردیبهشت ۹۸ کاهش نسبی داشته، اما در تیر ماه دوباره نمودار سیر صعودی به خود گرفته و در تیر ماه به ۲/۸ درصد رسیده و دوباره در مرداد تا ۰/۶ درصد پایین آمده است. تورم ماهانه در تیر ماه هفتمین تورم بزرگ ماهانه در ۱۷ ماه گذشته و تورم مرداد ماه پایین‌ترین رقم از فروردین ۱۳۹۷ است. 

تورم نقطه به نقطه یک ساله: اعداد و ارقام نشان می‌دهد شیب افزایش تورم نقطه به نقطه بعد از اردیبهشت ماه ۱۳۹۸ کاهش پیدا کرده است. به احتمال زیاد این روند کاهشی در ماه‌های آینده هم ادامه خواهد داشت. اما با توجه به اینکه شوک تورمی دقیقا از تیر ۱۳۹۷ آغاز شده، کاهش تورم نقطه به نقطه لزوما به معنای مهار تورم نیست. شاید بتوان از این شاخص نتیجه گرفت از شتاب افزایش قیمت‌ها تا حدودی کاسته شده، اما این لزوما به معنی مهار تورم نیست. مثلا اگر نرخ تورم ماهانه در ماه آینده دو برابر تیر ماه یا چهار برابر خرداد ماه شود، باز هم نرخ تورم نقطه به نقطه کمتر از خرداد ماه خواهد بود. با این حساب می‌توان گفت اگر اتفاق خاصی رخ ندهد و شوک تورمی جدیدی پیش نیاید نرخ تورم نقطه به نقطه نزولی خواهد بود. 

تورم ۱۲ ماهه: اما شاخص تورم ۱۲ ماهه همچنان ادامه خواهد داشت. حتی اگر فرض محال، روند افزایش قیمت‌ها از همین الان متوقف شود و در ماه‌های آینده قیمت همه چیز ثابت بماند، نرخ تورم ۱۲ ماهه تا ۳ ماه دیگر افزایشی خواهد بود. حتی اگر دولت موفق به مهار تورم شود و نرخ تورم ماهانه تا ۶ ماه آینده حدود یک درصد هم باشد، باز هم تورم ۱۲ ماهه تا میانه پاییز امسال سیر صعودی خواهد داشت. 

 

جمع‌بندی

در هفته‌های اخیر برخی مقام‌های دولتی در ایران، از جمله حسن روحانی رئیس‌جمهوری و عبدالناصر همتی، رئیس‌ کل بانک مرکزی مدعی شده‌اند سیر تورم ماهانه در چند ماه گذشته کاهنده بوده است. 

مشخص نیست منبع آمار مورد استناد این دو مقام مسئول چیست، اما گزارش‌های مرکز آمار ایران به عنوان تنها مرجع انتشار آمار تورم (مرکز آمار ایران) نشان می‌دهد اگرچه شتاب افزایش قیمت‌ها در سال ۹۸ کمی کاهش پیدا کرده است، اما همچنان نوسان در بازار حاکم است. 

داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد در پنج ماه نخست سال ۱۳۹۸ منحنی تغییرات تورم ماهانه کاملا سینوسی بوده (بالا و پایین رفته) و نرخ تورم ماهانه بین ۰/۶ درصد تا ۲/۸ درصد نوسان داشته است. این دو نرخ در فاصله یک ماه ثبت شده که اختلاف زیادی با هم دارند. برای اینکه اختلاف این دو عدد را درک کنیم، کافی است تورم ماهانه را به سال محاسبه کنیم. اگر قیمت‌ها هر ماه ۰/۶ درصد گران شوند، در طول یک سال تغییر قیمت یا تورم نقطه به نقطه حدود ۷ درصد خواهد بود. اما اگر تورم ماهانه هر ماه ۲/۸ درصد باشد، تورم سالانه حدود ۴۰درصد محاسبه خواهد شد. 

روشن است نرخ تورم ماهانه در پنج ماه گذشته همواره کاهنده نبوده، بلکه نمودار -با شیب نسبتا زیادی- بالا و پایین شده است. این وضعیت بیش از آنکه علامت مهار تورم باشد، نشانه ادامه ثبات، ناپایداری و بالا و پایین رفتن‌های نمودار است. با این اوصاف، فکت‌نامه به این گفته عبدالناصر همتی که «نرخ رشد تورم در چهار ماه گذشته کاهنده بوده است» نشان «نادرست» می‌دهد.

 

-------------------------------------------
پی‌نوشت؛ تعریف شاخص‌های مربوط به تورم
شاخص قیمت: میانگین قیمت گروه‌های مختلف کالا و خدمات به نسبت یک تاریخ مشخص است که در یک سبد متوسط دسته‌بندی شده. در این سبد ۱۲ بخش و ۴۷ گروه کالا و خدمات قرار دارد که هر کدام وزن مخصوصی دارند. این وزن بر مبنای آمارگیری هزینه و درآمد خانوار محاسبه می‌شود. مثلا بخش خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها حدود ۲۷ درصد این سبد را تشکیل می‌دهد، یعنی به متوسط ۲۷ درصد هزینه‌های مردم صرف تهیه غذا می‌شود. یا سهم مسکن ۳۱ درصد سبد متوسط کالا و خدمات است. 
در سبد کلی خانوار مرکز آمار ۴۵۵ قلم کالا و خدمات (۳۰۸ قلم کالا و ۱۴۷ قلم خدمات) قرار دارد. فرض شده که قیمت سبد کالا و خدمات در سال ۱۳۹۵ به طور متوسط ۱۰۰ واحد بوده واست. مثلا در تیر ۱۳۹۸ شاخص کلی به ۱۷۹/۷ درصد رسیده است، یعنی قیمت کل سبد به نسبت متوسط سال ۱۳۹۵ حدود ۱/۸ برابر گران‌تر شده است. 
تورم ماهانه: تغییرات شاخص کالا و خدمات در طول یک ماه را نشان می‌دهد. مثلا شاخص خرداد ۱۳۹۸ برابر ۱۷۴/۹ بوده و در تیر ماه ۱۷۹/۷ محاسبه شده. یعنی میانگین قیمت سبد متوسط خانوار ۲/۸ درصد افزایش پیدا کرده است یا تورم ماهانه ۲/۸ درصد محاسبه شده است. کارکرد این شاخص برای بررسی کوتاه‌مدت قدرت خرید مردم در یک بازه یک ماهه کاربرد دارد. 
تورم نقطه به نقطه سالانه: تغییرات شاخص کالا را در طول یک سال نشان می‌دهد. مثلا شاخص قیمت‌ها در تیر ۱۳۹۷ برابر ۱۲۱/۴ و در تیر ۱۳۹۸ برابر ۱۷۹/۷بوده است. در واقع شاخص قیمت‌ها در طول یک سال ۴۸ درصد افزایش پیدا کرده یا تورم نقطه به نقطه ۴۸ درصد محاسبه شده است. این شاخص برای تحلیل قیمت‌ها در فاصله یک سال کاربرد دارد. 
تورم ۱۲ ماهه: این شاخص تغییرات قیمت‌ها را در یک دوره ۲۴ ماهه نشان می‌دهد، به این صورت که میانگین قیمت‌ سبد متوسط در فاصله تیر ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۸ محاسبه می‌شود و با یک سال قبل (یعنی تیر ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۷) مقایسه می‌شود. در این صورت تغییر میانگین شاخص قیمت‌ها در یک سال منتهی به تیر ۱۳۹۸ به نسبت به یک سال پیش‌تر ۴۰/۴ درصد محاسبه می‌شود. این شاخص بیشتر برای بررسی و تحلیل قدرت خرید مردم در دوره بلند مدت کارکرد دارد. 

نادرست

گفته یا آمار، نادرست است یا دست‌کم سندی معتبر آن را رد می‌کند.

درباره نشان‌های میرزاروش کار ما
پرش به فهرست
فکت‌نامه اولین سایت درستی‌سنجی (فکت‌چکینگ) سیاسی درباره ایران است.پیشنهاد سوژه
فکت‌نامه اولین سایت درستی‌سنجی (فکت‌چکینگ) سیاسی درباره ایران است.پیشنهاد سوژه

فکت‌نامه

فکت‌نامه اولین سایت درستی‌سنجی (فکت‌چکینگ) سیاسی درباره ایران است.

درباره ما

  • فکت‌نامه چیست؟
  • روش کار ما
  • نشان‌های میرزا
  • تیم ما

پروژه‌ای از

حریم خصوصی

این وبسایت تحت پروانه کریتیو کامنز اختیار-غیرتجاری اشتراک همانند 4.0 بین المللی است.