عباس عراقچی
معاون وزیر امور خارجه
شهروندان افغانستانی در ایران دو میلیون فرصت شغلی دارند و سالانه سه تا چهار میلیارد یورو از کشور ما خارج می‌کنند.
نادرست
آمار افغانستانی‌های شاغل در ایران چقدر است؟
عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران، شامگاه چهارشنبه ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ در برنامه گفت‌وگوی خبری شبکه دو تلویزیون ایران گفته است: «[شهروندان افغانستانی] بر اساس برخی از برآوردها بیش از دو میلیون فرصت شغلی را در اختیار دارند و برآورد می‌شود که سالانه سه تا چهار میلیارد یورو از کشور ما خارج می‌شود».
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵، گزارش مفصلی با عنوان «بررسی ویژگی‌ها و وضع فعالیت اتباع خارجی در کشور» منتشر کرده است.
بر اساس این گزارش جمعیت رسمی کل اتباع خارجی ۱،۶۵۴،۳۸۸ نفر محاسبه شده که حدود ۹۶درصد آنها را (دقیقا ۱،۵۸۳،۹۷۹ تن) شهروندان افغانستانی تشکیل می‌دهند. این گزارش وضعیت اشتغال اتباع خارجی به تفکیک تابعیت آنها اعلام نشده، اما با توجه به نسبت بالای جمعیت شهروندان افغانستانی می‌توان به استناد آمار اشتغال کل اتباع خارجی، برآوردی نسبتا دقیق از وضعیت اشتغال شهروندان افغانستان به دست آورد.
جمعیت سن کار (۱۰ ساله و بیشتر) کل اتباع خارجی ۱،۲۷۳،۲۱۱ نفر اعلام شده است که حدود ۵۶۰ هزار نفر آنها جز جمعیت فعال (آماده به کار) به حساب می‌آیند. بیش از ۷۰۴ هزار نفر جمعیت غیرفعال هم در چهار گروه «محصل»، «خانه‌دار»، «دارای درآمد بدون کار» و «سایر» دسته‌بندی شده‌اند.
طبق برآوردهای مرکز آمار ایران، در سال ۱۳۹۵ تعداد کل شاغلان خارجی در ایران ۵۳۸،۶۴۶ نفر گزارش شده است که سرجمع ۰/۱۹ درصد کل جمعیت شاغلان کشور را تشکیل می‌دهند.
با این حساب از جمعیت کل اتباع خارجی رسما یک میلیون و ۱۱۵ هزار نفر فاقد شغل‌اند که اگر نسبت افغانستانی‌ها را حساب کنیم، با قطعیت می‌توان گفت بیش از یک میلیون افغانستانی در ایران فاقد شغل‌اند.
با این همه جمعیت مهاجران افغانستانی در ایران بیش از آمار سرشماری است. بر اساس برآوردهای معتبر داخلی و خارجی جمعیت مهاجران افغانستان بین ۲/۳ تا ۲/۵ میلیون نفر است. اختلاف این عدد با آمار سرشماری بین ۶۰۰ تا ۹۰۰ هزار نفر است. این افراد را مهاجران غیرقانونی و افرادی تشکیل می‌دهند که یا مهاجر غیرقانونی‌اند و کسانی‌اند که در فرایند آمارگیری جا افتاده‌اند.
حتی اگر فرض کنیم همه این افراد هم در بازار غیررسمی ایران مشغول کار و فعالیت باشند، باز جمعیت شاغل بیش از ۱/۵ میلیون نفر نخواهد شد.
باز هم اگر خوشبینانه فرض کنیم هر کدام از این افراد، ماهانه به اندازه حداقل دستمزد یک کارگر در سال ۹۷ برای خانواده‌های خود در افغانستان پول فرستاده باشند، سالی ۱۴ میلیون تومان پول از ایران به خارج فرستاده‌اند. این عدد را حتی اگر به نرخ یورو ۱۰ هزار تومان هم حساب کنیم، هر افغانستانی شاغل سالی ۱۴۰۰ یورو برای خانواده خود پول فرستاده است. یعنی در دست بالاترین فرضیات ممکن باز هم حجم ارزی که از ایران خارج شده با نرخ بازار بیشتر از ۲ میلیارد یورو در سال نیست.
جمع‌بندی
بر اساس آمارهای رسمی جمعیت کل اتباع خارجی شاغل در ایران حدود ۵۶۰ هزار نفر است. یعنی بر اساس آمارهای رسمی بیش از یک میلیون مهاجر افغانستانی در ایران فاقد شغل، بر اساس تعریف رسمی اشتغال در ایران‌اند.
با این حساب حتی اگر کل مهاجران غیرقانونی و سرشماری‌نشده را هم به عنوان شاغل در نظر بگیریم، باز هم به عدد دو میلیون نفر نخواهیم رسید. یعنی در خوشبینانهترین حالت ممکن باز هم جمعیت افغانستانی صاحب شغل و درآمد در ایران کمتر از ۱/۵ میلیون نفر خواهد بود.
با این فرض خوشبینانه و یک حساب دست بالا اگر فرض کنیم هر کدام از این افراد پولی معادل «حداقل دستمزد یک کارگر» را هم برای خانواده‌های خود در افغانستان بفرستند، باز هم میزان پول خارج شده از ایران به ازای هر فرد شاغل کمتر ۱۴ میلیون تومان در سال نخواهد شد. اگر خوشبینانه فرض کنیم ۱/۵ میلیون نفر این کار را می‌کنند در سال ۲۱هزار میلیارد تومان پول ایرانی از ایران خارج می‌شود. این پول به قیمت همین امروز در سامانه سنا (۱۶۷۰۰ تومان) معادل ۱/۲ میلیارد یورو است در بهترین شرایط ارزی پارسال نیز از دو میلیارد یورو بیشتر نخواهد شد.
این ارقام که دست بالا و در خوشبینانهترین حالت ممکن برآورد شده‌اند، اختلاف قابل توجهی با عدد گفته شده از سوی عباس عراقچی دارد.
با این حساب به طور قطع این گفته معاون وزیر امور خارجه ایران هم که «شهروندان افغانستانی در ایران دو میلیون فرصت شغلی دارند و سالانه سه تا چهار میلیارد یورو از کشور ما خارج می‌کنند»، نادرست و مغایر حساب و کتاب آمارها و برآوردهای معتبر است.