آیا ایران هفتمین قدرت برتر جهان است؟

این گزارش به درخواست مخاطبان فکت‌نامه نوشته شده است.

«ایران؛ هفتمین قدرت برتر جهان»! این جمله‌ای است که به نقل از «موسسه آمریکن اینترست» روی بیلبوردهای تبلیغاتی چاپ شده که ظاهرا در نمایشگاه کتاب امسال تهران در معرض دید عمومی قرار گرفته است.

با جست‌وجوی کلیدواژه‌ها دنبال منبع این ادعا گشتیم. در تاریخ ۲۴ ژانویه ۲۰۱۷ (پنجم بهمن ۱۳۹۵) مطلبی در مجله -و نه موسسه- امریکن اینترست منتشر شده که عنوان آن «هشت قدرت بزرگ در سال ۲۰۱۷» است.

(دسترسی رایگان به این سایت فقط یک بار برای هر مخاطب ممکن است و برای استفاده‌های دوباره باید مشترک مجله شد).

درباره «امریکن اینترست» و گزارش آن درباره هشت قدرت بزرگ جهان در سال ۲۰۱۷

دوماهنامه امریکن اینترست (The American Interest) یک مجله محافظه‌کار آمریکایی است که عمدتا روی مسائل سیاست خارجی، اقتصاد جهانی و امور نظامی تمرکز دارد. این مجله در سال ۲۰۰۵ میلادی توسط اعضای تحریریه نشریه نشنال اینترست (The National Interest) از جمله فرانسیس فوکویاما منتشر شد.

گزارش «هشت قدرت بزرگ در سال ۲۰۱۷» در واقع یک گزارش تحلیلی است و برخلاف گزارش‌های رتبه‌بندی موسسات تحقیقاتی، بر اساس دیدگاه و تحلیل نویسندگان منتشر شده است. معمولا مبنای رتبه‌بندی کشورها بر اساس داده‌ها شاخص‌های قابل اندازه‌گیری در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی است، اما در این گزارش به‌خصوص، والتر راسل مید (Walter Russell Mead) و شان کیلی (Sean Keeley)، بر اساس تحلیل موقعیت سیاسی، اقتصادی و نظامی، کشورهای، آمریکا، چین، ژاپن، روسیه، آلمان، هند، ایران و اسرائیل را به عنوان هشت قدرت بزرگ در سال ۲۰۱۷ معرفی کرده‌اند.

در توضیح بخش ایران آمده:

جنگ نیابتی میان ایران و عربستان در طول سال ۲۰۱۶ ادامه داشت و ما در حالی وارد سال جدید میلادی شده‌ایم که ایران دست بالا را دارد. عربستان [که در گزارش سال ۲۰۱۶ این نشریه به طور مشترک با ایران در جایگاه هشتم قرار داشت] هنوز یک قدرت بزرگ است اما ایران در ۱۲ ماه گذشته جلوتر از حریف خود بوده است.

در طول سال ۲۰۱۶، نیروهای نیابتی ایران در خاورمیانه حضور داشتند و هلال شیعی به نسبت قبل واقعی‌تر به نظر می‌رسید. در تهران اوضاع به وفق مراد ایران پیش رفت. نفوذ حزب‌الله بیشتر شد و انتخاب میشل عون که روابط خوبی با شیعیان دارد به نفع تهران تمام شد؛ در شرایطی که قطع کمک‌های عربستان باعث کاهش نفوذ آنها در بیروت شد. در سوریه شبه‌نظامیان شیعه، به اسد برای بازپس‌گیری حلب کمک کردند. ایران همچنین در عراق هم موفق بود. و از همه نگران‌کننده‌تر برای عربستان، نقش‌آفرینی ایران در یمن بود. جنگ شورشیان حوثی تحت حمایت ایران در یمن با عربستان تا الان [پایان سال ۲۰۱۶] بیش از ۱۰ هزار کشته داشته است.

در همین حال ایران در حال چیدن میوه‌های توافق هسته‌ای است. قرارداد با شرکت‌های بزرگی مانند بوئینگ و ایرباس این پیام را می‌فرستد که ایران آماده کسب و کار و تجارت با دنیا است. بعد از برجام ایران به سرعت صادرات نفتی خود را به شرایط پیش از تحریم‌ها رساند.

سال ۲۰۱۷ ممکن است سال دشواری برای تهران باشد. یکی از سرمایه‌های مهم ملاها یعنی پرزیدنت اوباما دیگر رئیس‌جمهور آمریکا نیست و به نظر می‌رسد دولت ترامپ قصد دارد بهبود روابط با شرکای سنتی آمریکا در منطقه را جایگزین سیاست اوباما برای مفاهمه با ایران کند.

چنانکه پیدا است نویسندگان بر اساس دو موضوع، جنگ نیابتی با عربستان سعودی، و تحولات نخستین سال برجام، موقعیت ایران را تحلیل و ارزیابی کرده‌ و آن را در میان قدرت‌های بزرگ جهان قرار داده‌اند.

این گزارش تا الان آخرین گزارش تحلیلی این نشریه است که هشت قدرت بزرگ جهان را معرفی کرده و بعد از آن امریکن اینترست، برای سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ گزارش مشابهی منتشر نکرده‌است.

در جواب این سوال که آیا «به گفته مجله «امریکن اینترست» ایران هفتمین قدرت برتر جهان است؟» به طور خلاصه می‌توان گفت: بله، گزارشی در این نشریه منتشر شده که در آن ایران یکی از هشت قدرت بزرگ جهان در سال ۲۰۱۶ میلادی معرفی شده است.

اما باید به این نکات هم اشاره کرد که

۱- این گزارش یک گزارش تحلیلی است و مبنای رتبه‌بندی نه شاخص‌ها و داده‌های قابل اندازه‌گیری، بلکه دیدگاه و تحلیل نویسندگان گزارش است.

۲- این گزارش در ابتدای سال ۲۰۱۷ منتشر شده و در توضیح بیشتر به موقعیت ایران در جنگ نیابتی با عربستان سعودی در عراق و سوریه و یمن و کمی هم به فضای اقتصادی باز شده بعد از برجام اشاره شده است. این گزارش همچنین پیش‌بینی کرده با پایان دوره اوباما و آغاز ریاست جمهوری ترامپ ایران با چالش‌ها و مشکلات جدیدی روبه‌رو شود.

۳- از این دست گزارش‌ها در رسانه‌های مختلف زیاد منتشر می‌شوند. مثلا در گزارشی که پارسال، اوایل تابستان ۱۳۹۷ از سوی US News و World Report منتشر شده ایران در جایگاه سیزدهمین قدرت بزرگ دنیا قرار دارد.

خلاصه اینکه، دو سال و نیم پیش، در فضای خاص سیاسی و اقتصادی پس از برجام، گزارشی تحلیلی به این مضمون در مجله امریکن اینترست چاپ شده است و ایران را در رتبه هفتم قرار داده است؛ حتی اگر این گزارش تحلیلی را یک فکت قطعی فرض کنیم باز هم نمی‌توانیم این واقعیت را نادیده بگیریم که در دو سال و نیم گذشته تغییرات زیادی اتفاق افتاده و شرایط سیاسی و اقتصادی ایران به کلی دگرگون شده و حتما تحلیل‌های آن زمان در وضعیت امروز مصداقی ندارند.

با این وصف فکت‌نامه به این ادعا که «به گفته امریکن اینترست، ایران هفتمین قدرت برتر جهان است» نشان گمراه‌کننده می‌دهد.