تعداد کارمندان دولتی در ژاپن و ایران چقدر است؟

این گزارش به پیشنهاد یکی از مخاطبان فکت‌نامه تهیه شده است.

آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی، از مراجع تقلید شیعه در جلسه درس خارج فقه روز چهارشنبه ۱۹ دی ۱۳۹۷ در مسجد اعظم قم گفته است: «کشور ژاپن ۱۲۰ میلیون جمعیت دارد، کارمندانش ۳۰۰ هزار تَن است و ایران با ۸۰ میلیون جمعیت، ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار کارمند دارد».

آن طور که خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران گزارش کرده است، او این ادعا را در حاشیه بحث درباره اقتصاد مقاومتی و دفاع از خصوصی‌سازی ییان کرده و گفته است:

کشوری که تولید کم و حقوقش زیاد شود، گرفتار مشکلات می شود. ژاپن ۱۲۰ میلیون جمعیت دارد، کارمندانش ۳۰۰ هزار تَن است و ایران با ۸۰ میلیون جمعیت، ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار کارمند دارد؛ وقتی بخش زیادی از بودجه خرج حقوق شود چیزی برای تولید نداریم، و در این صورت اقتصاد ما پیچیده می‌شود و مشکل پیش می‌آید… باید با میانه روی جلو رفت و حقوق‌ها را تعدیل کرد. در بخش‌های دولتی درآمدها کمتر از هزینه ها است، اما اگر تولید را به بخش خصوصی واگذار کنیم درآمدها بیشتر از هزینه ها می شود.

مشخص نیست که منبع گفته آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی چیست، از طریق سایت رسمی او هم سوال کرده‌ایم که تاکنون به سوال ما پاسخی داده نشده، اما در جست‌وجو در منابع داخلی متوجه شدیم این گفته پیش‌تر نیز از سوی برخی مقام‌ها در ایران تکرار شده؛ از جمله فرهاد رهبر در سال ۱۳۹۴ در یک برنامه تلویزیونی مشابه این اعداد و ارقام را  مطرح کرده و مدعی شده بود تعداد مدیران دولتی در ایران بیش از تعداد کارمندان دولتی در این کشور است: «در ایران بیش از ۴۵۰ هزار مدیر دولتی داریم در حالی که کل کشور ژاپن تنها ۳۰۰ هزار کارمند دولتی دارد».

اسحاق جهانگیری هم در اردیبهشت امسال مشابه این حرف را تکرار کرده، با این تفاوت که گفته تعداد مدیران دولتی در ایران بیش از ۲۰۰ هزار نفر و به اندازه کل کارمندان دولتی در ژاپن است.

مشابه این ادعا در سال ۱۳۹۲ در رسانه‌ها هم مطرح شده، از جمله روزنامه همشهری در اسفند ۱۳۹۲ نوشته که تعداد کل کارمندان دولت در ژاپن ۳۰۰ هزار نفر است.

با این حساب به نظر می‌رسد که ما در این گزارش نه فقط با یک گفته ساده، بلکه با یک شایعه فراگیر سروکار داریم که سال‌ها میان مقام‌های رسمی و رسانه‌ها در ایران دست به دست چرخیده و تکرار شده است.

تعداد کارکنان دولتی در ژاپن چقدر است؟

فصل بیست و هفتم سالنامه آماری سال ۲۰۱۷ در ژاپن به کارمندان دولتی و انتخابات اختصاص دارد. در این صفحه چهار لینک مجزا وجود دارد که اولی تعداد کارمندان ثابت دولتی در این کشور را نشان می‌دهد که حقوق آنها از بودجه تامین می‌شود. (Budgetary Fixed Number of National Government Employees) منبع این آمار وزارت اقتصاد ژاپن است. بر این اساس در سال ۲۰۱۶، دقیقا ۵۸۵ هزار و ۶۳۲ نفر کارمند و حقوق‌بگیر ثابت در ادارات مختلف وابسته به دولت مرکزی ژاپن مشغول به کار بوده‌اند و حقوق آنها از بودجه دولتی پرداخت شده است.

تصویر آمار تعداد کارمندان دولتی در ژاپن با حقوق ثابت به تفکیک بخش‌های مختلف

در بخش دوم هم نتایج آمارگیری کارکنان دولتی به تفکیک کارکنان ثابت و همین‌طور کارمندانی که از طریق آژانس‌ها برای دولت کار می‌کنند، بیان شده. همین‌طور یک بخش به کارمندان دولت‌های محلی در این کشور اختصاص دارد (Local Government Employee) که جمعیت آنها در سال ۲۰۱۴ بالغ بر ۲ میلیون و ۷۷۰ هزار نفر بوده است. این کارمندان محلی در بخش‌های استانی، شهری و همین‌طور روستاها و شهرهای کوچک در پست‌های گوناگون مشغول به کار بوده‌اند و فعالیت‌ آنها در سه بخش کلی کارمندان عمومی، کارکنان صنعتی و پلیس دسته‌بندی شده است.

تصویر آمار تعداد کارمندان حقوق‌بگیر ژاپنی در بخش دولت‌های محلی در این کشور

تعداد کارمندان دولت در ایران چقدر است؟

بر اساس آخرین آمارهای رسمی (آمارنامه سال ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران، صفحه ۲۰۸) تعداد کل کارکنان دولت که تابع قانون کار یا تابع قانون مدیریت خدمات کشوری (رسمی و غیررسمی) بوده‌اند دقیقا ۲ میلیون و ۳۴۱ هزار ۷۲۶ نفر بوده است.

این آمار بدون احتساب نیروهایی هستند که از سوی شرکت‌های پیمانکار استخدام می‌شوند، چنانکه جمشید انصاری، معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان اداری و استخدامی کشور، دی ماه ۱۳۹۶ و در پاسخ به شبهاتی درباره شفافیت حقوق کارکنان دولت گفته بود:

«ممکن است شرکتی قراردادی با یک سازمان ببندد که به عنوان مثال کارهای تایپی یا خدمات دیگر را برای آن سازمان انجام دهد، پرداخت به آن شرکت ربطی به کارکنان دولت ندارد. کارکنان آن شرکت در قبال کاری که انجام می دهند، حقوق خود را از شرکت خدماتی دریافت می کنند و جزء کارکنان دولت به حساب نمی آیند، چرا که این افراد نیروی انسانی دولت نیستند و نیروی انسانی شرکت طرف قرارداد محسوب می شوند».  

جمع‌بندی

آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی یکی از مراجع دینی در ایران است که نفوذ سیاسی و مذهبی فراوانی دارد. این بار او تلاش کرده تا در مقام تحلیل‌گر اقتصادی، در دفاع از خصوصی‌سازی، هزینه‌های دولتی در ایران را زیر سوال ببرد.

صرف نظر از اینکه محتوای حرف او درست یا غلط است، آمارهایی که از سوی این مقام مذهبی ارائه شده، آمار درستی نیست. مشخص نیست منبع گفته او کجاست اما جست‌وجوهای فکت‌نامه نشان می‌دهد در گذشته هم مشابه چنین گفته‌ای در ایران مطرح شده و یک عدد غلط به دلیل تکرار از سوی مقام‌های رسمی و رسانه‌ها تبدیل به فکت شده است.

در حالی که اطلاعات موثقی وجود دارند که نشان می‌دهند تعداد کارمندان دولتی در ژاپن به مراتب بیشتر از ۳۰۰ هزار نفر است.

آمارهای منتشر شده از سوی دولت ژاپن حاکی از آن است تعداد کارمندان ثابت دولت مرکزی در این کشور که حقوق‌شان از بودجه دولتی تامین می‌شود، حدود ۵۸۶ هزار نفر است. این عدد تقریبا دو برابر بزرگ‌تر از عددی است که در ایران به آن استناد می‌شود.

اگر تعداد حقوق‌بگیران دولت‌های محلی در این کشور را هم که جمعیت‌شان به ۲ میلیون و ۷۷۰ هزار نفر می‌رسد، به کارمندان دولت مرکزی اضافه کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که تعداد کل کارمندان دولت مرکزی و دولت‌های محلی در ژاپن به حدود ۳ میلیون و ۳۵۰ هزار نفر می‌رسد. این عدد یازده برابر بزرگ‌تر از عدد نادرست مطرح شده در ایران است. حقوق این کارکنان از بودجه دولت مرکزی یا بودجه دولت‌های محلی و نهادهای عمومی پرداخت می‌شود.

با این اوصاف فکت‌نامه به این گفته آیت‌الله مکارم شیرازی و به این شایعه فراگیر که «کشور ژاپن با ۱۲۰ میلیون جمعیت، فقط ۳۰۰ هزار کارمند دولتی دارد» نشان نادرست می‌دهد.

https://www.sharethefacts.co/share/c6da3c1d-c8d7-4ede-a2e7-c1dbc52d8c15