آمارهای دقیق اشتغال و فعالیت در ایران چه می‌گویند؟

در روزهای اخیر، آماری درباره اشتغال در برخی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که جمعیت افرادی را که در ایران شغل تمام وقت دارند، ۱۴ میلیون نفر برآورد می‌کند.

یکی از مخاطبان فکت‌نامه از ما خواسته تا صحت و سقم این آمار و ارقام را بررسی کنیم.

داستان از اینجا آغاز شد که محمد مساعد، خبرنگار روزنامه شرق در توییتر آماری را درباره اشتغال تمام وقت منتشر کرد.

این توییت به شدت مورد توجه قرار گرفت. تا لحظه نگارش این گزارش نزدیک ۶ هزار نفر آن را پسندیده بودند، بیش از ۹۰۰ بار بازتوییت شده و ۱۳۱ بحث زیر آن در گرفته بود. عمده بحث‌ها سوال‌هایی بود که کاربران درباره نحوه آمارگیری نیروی کار یا اینکه چه کسانی در این عامل شاغل و چه کسانی بیکار شناخته می‌شوند، پرسیده بودند.

ما تلاش می‌کنیم در این گزارش، جزییات بیشتری در این باره منتشر کنیم تا علاوه بر اینکه درستی اعداد و ارقام گفته شده را بررسی می‌کنیم، به برخی ابهام‌ها درباره آمارگیری پاسخ دهیم.

 

جست‌وجوی منبع

به روال معمول فکت‌نامه با او تماس گرفتیم و درباره منبع آمار سوال کردیم. آقای مساعد در پاسخ به سوال ما گفت:

اعدادی که گفتم در نشست خبری سه روز پیش رییس مرکز آمار با اصرار خبرنگاران به اعلام آخرین آمارها درباره بیکاری و تورم، توسط معاون اقتصادی مرکز آمار ایران قرائت شد و رسانه‌های خبری هم آن را پوشش دادند. مرکز آمار، شاغلان پاره وقت را هم که در هفته مرجع در جستجوی کار بیشتر نبوده‌اند، هم شاغل کامل حساب می‌کند و این تعداد را (حدود ۷ میلیون نفر) به شاغلان تمام وقت (۱۴میلیون نفر) اضافه می‌کنه تا ۲۰ میلیون شاغل کامل (و نه الزاما تمام وقت) داشته باشد.

 

جزییات آمارهای گفته شده

خبرگزاری فارس در گزارشی که روز ۲۸ مهر ۱۳۹۷، از این نشست خبری منتشر کرد، به نقل جواد حسین‌زاده، معاون آمار مرکز آمار ایران نوشت:

۶۷ میلیون نفر ۱۰ سال به بالا داریم که ۴۰ میلیون آنها غیرفعال هستند ۲۷ میلیون جمعیت فعال وجود دارد که ۲۴ میلیون آن شاغل و ۳ میلیون ۳۰۰هزار نفر بیکار هستند و در هفته مرجع حداقل یک ساعت هم کار نکردند که به آنها بیکار مطلق گفته می‌شود. ۲۴ میلیون شاغل به دو دسته تقسیم می‌شوند: ۱۴میلیون نفر که ۴۴ ساعت در هفته تمام وقت کار می‌کنند و ۱۰میلیون نفر که کمتر از ۴۴ساعت کار می‌کنند و از این تعداد ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر دنبال کار بیشتر هستند که به آنها پاره‌وقت یا اشتغال ناقص گفته می‌شود و ۷ و نیم میلیون نفر دنبال کار بیشتر نیستند.

برای اطمینان و در اختیار داشتن آمار دقیق‌تر سراغ آخرین گزارش‌های مرکز آمار ایران رفتیم تا ببینیم طبق آمار معتبر رسمی، وضعیت اشتغال تمام وقت و نیمه وقت در ایران چگونه است.

 

بررسی آمارهای رسمی

مهم‌ترین مرجع معتبر در خصوص اشتغال، طرح‌های آمارگیری مرکز آمار ایران است. آخرین آمار سالانه منتشر شده، مربوط به سال ۱۳۹۶ است که در آن از نزدیک به ۶۰ هزار خانوار (۳۶ هزار خانوار شهری و ۲۴ هزار خانوار روستایی) آمارگیری شده است.

نتایج آمارگیری نیروی کار در سال ۱۳۹۶ نشان می‌دهد که تعداد کل شاغلان در سال ۹۶، ۲۰ میلیون و ۴۳۷ هزار نفر بوده است که از این تعداد کمتر از ۱۳ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر، شغل کامل با ساعت کاری بیش از ۴۰ ساعت در هفته داشته‌اند.

حدود ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر هم شغل نیمه وقت با ساعت کاری کمتر از ۴۰ ساعت در هفته داشته‌اند که البته خود -به هر دلیلی- تمایلی به کار کردن در ساعات بیشتر ندارند. این افراد نیز در گروه اشتغال کامل دسته‌بندی می‌شوند.

جمعیت اشتغال ناقص هم حدود ۲ میلیون و ۴۳۵ هزار نفر است. این آمار افرادی‌ است که کمتر از ۴۴ ساعت در هفته کار می‌کردند، اما به رغم آمادگی کار برای ساعات بیشتر شغلی تمام‌وقت پیدا نکرده‌ بودند.

باید به این نکته اشاره شود که مبنای تعریف شغل تمام وقت در ایران، ۴۴ ساعت کار در هفته است، اما در جدول‌های آماری که فاصله بین ۴۱ تا ۴۸ ساعت کار در یک جا شمرده شده است. با این همه با توجه به پایین بودن ضریب خطا، تفاوت میان ساعت کار ۴۱ تا ۴۳ ساعت کار در هفته قابل چشم‌پوشی است و می‌توان در مقام مقایسه آمار، با اعداد و ارقام گفته شده، آن را نادیده گرفت.

برای اینکه بتوانیم تصویر بهتری از اعداد و ارقام بالا داشته باشیم، کافی است نسبت‌ها را در مقیاس انسانی بسنجیم. داده‌نمای اینتراکتیو زیر نشان می‌دهد آمار وضعیت اشتغال ایران در سال گذشته در مقیاس جمعیت ۸۰ میلیونی ایران وضعیتی داشته‌ است. 

 

جمع‌بندی

ما اعداد و ارقام ذکر شده را با دقت بررسی کردیم. یافته‌های ما از آخرین آمار سالانه اشتغال در ایران نشان می‌دهد، جمعیت کسانی که در سال ۱۳۹۶ شغل کامل تمام وقت (بالای ۴۰ ساعت کار در هفته) داشته‌اند حدود ۱۳ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر بوده است. ۷ میلیون و ۵۰۰ نفر دیگر هم، اگرچه ساعت کاری‌شان در هفته کمتر از ۴۰ ساعت بوده، در فهرست کسانی شمرده شده‌اند که شغل کامل دارند. این به این دلیل است که این افراد به میل خود تصمیم گرفته‌اند که کمتر از استاندارد کار تمام وقت کار کنند، بر خلاف ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار نفری که موفق نشده‌اند کار تمام وقت پیدا کنند و از سر ناچاری کمتر از ۴۴ ساعت در هفته کار می‌کنند.

این اعداد و ارقام مربوط به سال گذشته است و دقیقا منطبق با آمار گفته شده نیست، اما هم الگوی آن و هم عددهای آن بسیار نزدیک به آن چیزی است که ارائه شده است.

با این حساب می‌توان گفت آنچه گفته شده با آمارهای رسمی هم‌خوانی دارد و آمار شاغلان تمام وقت در کشور ۸۰ میلیونی ایران، تقریبا همان ۱۴ میلیونی است که گفته شده و ۶۶ میلیون نفر باقی‌مانده هم یا کار نیمه‌وقت دارند، یا بیکارند، یا به هر دلیلی جزو جمعیت فعال و آماده به کار نیستند، یا در سن کار قرار ندارند.

با این وصف فکت‌نامه به این گفته که «از جمعیت ۸۰میلیون نفری ایران تنها ۱۴میلیون نفر شغل تمام‌وقت دارند» نشان درست می‌دهد.

https://www.sharethefacts.co/share/df03245a-787d-4c1f-aa40-2782f7aa7433