آیا اینترنت همراه در ایران ارزان‌تر از بقیه کشورهای دنیا است؟

حسین فلاح جوشقانی، معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، ۲۱ مهر ماه ۱۳۹۷ به باشگاه خبرنگاران جوان گفته است:‌

شرکت‌های ارائه‌دهنده‌ی اینترنت ثابت، بارها گلایه کردند که چرا این تعرفه‌ها با قیمت پایین عرضه می‌شود؛ این موضوع موجب برهم زدن بازار کسب‌وکار ما شده است. ما بارها در مقابل این موضوع مدارا کردیم ولی باید با کمال صراحت بیان کنم ایران ارزان‌ترین قیمت موبایل اینترنتی در دنیا را دارد و فوق‌العاده ارزان است.

او این سخنان را در واکنش به نارضایتی کاربران اینترنت همراه از افزایش قیمت‌ها بیان کرده و گفته است: «رویکرد این افزایش قیمت ۲۰ الی ۳۰ درصدی در بسته‌های روزانه و هفتگی، سوق دادن مردم در استفاده از بسته‌های بلندمدت بوده است.»

متوسط قیمت هر گیگابایت اینترنت همراه در ایران چقدر است؟

برای بررسی این ادعا می‌بایست قیمت بسته‌های مشابه اینترنت همراه در کشورهای مختلف را با یکدیگر مقایسه کنیم. برای نمونه، قیمت اینترنت یک ماهه با حجم یک گیگابایت در ایرانسل ۱۰ هزار و ۵۰۰ تومان، همراه اول ۱۰ هزار و ۴۰۰ تومان و در رایتل  ۹۰ هزار تومان (بدون مالیات) است. اگر قیمت روزِ دلار آمریکا را حدود ۱۴هزار تومان فرض کنیم، متوسط اینترنت همراه با حجم یک گیگابایت در ایران چیزی در حدود ۷۰ سنت محاسبه می‌شود.

قیمت اینترنت همراه در کدام کشورها کمتر است؟

سایت وب فاندیشن (Web Foundation) گزارشی از قیمت سرویس مشابه در ۶۰ کشور با درآمد کم یا متوسط منتشر کرده است که اطلاعاتی از ایران در این لیست موجود نیست. کمترین قیمت در آخرین گزارش این سایت که ماه گذشته منتشر شده مربوط به مصر با قیمت حدود ۸۴ سنت آمریکا برای یک گیگابایت اینترنت همراه است. با توجه به این آمار که سال ۲۰۱۷ منتشر شده است، و با در نظر گرفتن ارزش ریال در آن تاریخ، احتمالا ایران کم‌ترین قیمت اینترنت همراه را نداشته است، اما در حال حاضر و با کاهش شدید ارزش ریال، ایران می‌تواند مقام ارزان‌ترین سرویس اینترنت همراه را داشته باشد.

این در حالی است که برخی گزارش‌های رسانه‌ای حکایت از آن دارند که قیمت بسته‌های اینترنت همراه از سوی برخی اپراتورهای خارجی ارزان‌تر از قیمت بسته‌های مشابه ارائه شده از سوی اپراتورهای ایرانی است. ایران‌اینترنشنال در گزارشی که به تازگی در همین مورد منتشر کرد، نوشت:

اپراتور Jio از جمله اپراتورهای کشور هند است که خدمات اینترنتی خود را با قیمت ارزانی به مشترکانش ارائه می‌دهد. هزینه بسته ۴۲ گیگابایتی یک ماهه این اپراتور تنها ۲ دلار قیمت دارد؛ به عبارتی ۰.۰۴۸ دلار به ازای هر گیگابایت. در ایران، اپراتور ایرانسل حداکثر ۱۰ گیگابایت به ازای یک ماه را در بسته‌های خود تعریف کرده است که با توجه نرخ دلار این روزها، هر گیگابایت آن برای مشترک ۰.۲۱ دلار هزینه دارد…

این مقایسه البته مقایسه کاملی نیست، اما در ادعای مطرح شده از سوی معاون وزیر ارتباطات ایران تردید وارد می‌کند.

مقایسه قیمت‌ها به نسبت درآمدهای عمومی

برای اینکه بتوانیم تصویر دقیق‌تری از گرانی و ارزانی اینترنت به دست آوریم باید آن را با سطح درآمدهای عمومی مقایسه کنیم. این نحوه محاسبه از آنجا که قدرت خرید و سهولت دسترسی عمومی به اینترنت را در نظر می‌گیرد، شاخص دقیق‌تر و معتبرتری برای مقایسه میان کشورهای جهان به دست می‌دهد.

به همین دلیل در آمارهای معتبر بین‌المللی هم به جای آنکه قیمت خام خرید یک حجم واحد اینترنت را در کشورهای مختلف مقایسه کنند، نسبت قیمت‌ها را به درآمد ناخالص ملی (GNI) محاسبه می‌کنند.

آمار «اتحادیه بین المللی مخابرات (ITU)» در سال ۲۰۱۷ نشان می‌دهد طبق آمار ITU در سال ۲۰۱۷، هزینه اینترنت همراه برای یک گیگابایت در ایران معادل ۰/۸٪ درآمد سرانه درآمد ناخالص ملی بوده است.

این در حالی است که به طور متوسط قیمت یک گیگابایت اینترنت همراه در جهان نزدیک ۷درصد از درآمد سرانه است. این نسبت در آسیا و اقیانوسیه کمتر و ۵/۴ درصد است.

(در گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۱۵ در خصوص هزینه اینترنت همراه نیز به گزارش همین اتحادیه استناد شده است).

تصویر جدول منتشر شده در صفحه ۸۲ گزارش Measuring the Information Society Report 2017

مقایسه این آمار با سایر کشورها نشان می‌دهد که ایران در کنار کشورهای قبرس، اسلواکی و امارات متحده عربی چهل و چهارمین کشوری است که به نسبت درآمدهای عمومی اینترنت ارزان در اختیار مردم قرار می‌دهد.

در صورت در نظر گرفتن افزایش ۲۰ تا ۳۰ درصدی اخیر در قیمت‌ها، رتبه ایران تا حدود ۶۰ پایین خواهد آمد.

در رده‌بندی کشورهایی که به نسبت درآمدهای عمومی اینترنت ارزان در اختیار شهروندان خود قرار می‌دهند،‌ اتریش، دانمارک، لوکزامبورگ (با ۰/۱ درصد از سرانه درآمد ملی) استرالیا، لیختنشتاین، نروژ، قطر و سوئد (با ۰/۲ درصد از سرانه درآمد ملی) و فرانسه و آلمان (با ۰/۳ درصد از سرانه درآمد ملی) در صدر قرار دارند.  

جمع‌بندی

• قاعدتا افزایش چشمگیر قیمت دلار، باعث شده تا قیمت بسیاری از خدمات در ایران، از جمله قیمت اینترنت همراه- در مقایسه با کشورهای دیگر ارزان به نظر برسد.
• هنوز آمار معتبری منتشر نشده که نشان دهد بعد از نوسان‌های ارزی اخیر، قیمت اینترنت در ایران کمتر از بقیه نقاط جهان است یا نه.
• در مقام مقایسه کم یا زیاد بودن قیمت‌ها نشان دهنده گرانی و ارزانی نیست. این موضوع به شدت بستگی به قدرت خرید دارد. به همین دلیل است که در مقایسه قیمت خدمات در کشورهای مختلف، قیمت‌ها نه به صورت خام، بلکه به نسبت سرانه درآمد ناخالص ملی GNI با هم مقایسه می‌شوند.  این نحوه محاسبه مبنای گزارش‌ها و  آمارهای بین‌المللی است، از جمله آخرین گزارش‌ اتحادیه بین المللی مخابرات (ITU) است.
• در مقام مقایسه ارزش واقعی یک گیگا بایت اینترنت همراه، معادل ۰/۸درصد درآمد سرانه ملی است و از این نظر ایران چهل و چهارمین (۴۴) کشوری است که به نسبت درآمد سرانه اینترنت ارزان در اختیار شهروندانش قرار می‌دهد. برآوردهای فکت‌نامه نشان می‌دهد، افزایش ۲۰ تا ۳۰ درصدی قیمت‌‌ها باعث می‌شود جایگاه ایران تا رتبه ۶۰ تنزل پیدا کند. در این محاسبه نوسان و تغییر قیمت دلار تاثیری ندارد.

حتی اگر بپذیریم متوسط قیمت اینترنت همراه در ایران، کمتر از بقیه کشورهای جهان است، باز هم این گفته که ایران ارزان‌ترین اینترنت همراه را به شهروندان خود ارائه می‌کند، ادعای درستی نیست. فکت مهمی که در گفته‌های معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، روی آن سرپوش گذاشته شده، قدرت خرید و متوسط درآمد سرانه است که اگر آن را در محاسبات قرار دهیم، ایران در میان کشورهایی که اینترنت همراه ارزان به شهروندان خود ارائه می‌کنند نه اول که چهل و چهارم (۴۴) است.

با این حساب فکت‌نامه این گفته حسین فلاح جوشقانی که «ایران ارزان‌ترین قیمت موبایل اینترنتی در دنیا را دارد» در بهترین حالت ادعایی گمراه‌کننده می‌داند.

https://www.sharethefacts.co/share/1f2268ac-78b8-4d72-985f-afd94adecd22