رضایت مردم از امنیت عمومی و داخلی کشور چقدر است؟

سردار اسکندر مومنی جانشین فرمانده نیروی انتظامی ایران روز ۱۱ مهر سال ۹۷ در گردهمایی بزرگ کارآگاهان پلیس آگاهی سراسر کشور گفته: «براساس نظرسنجی‌ها ۸۷ درصد مردم از امنیت عمومی و داخلی کشور احساس رضایت دارند». او به نظرسنجی خاصی و مرجع انجام دهنده این نظرسنجی اشاره نکرده است. مومنی در توضیح با اشاره به مواردی از کاهش جرم و جنایت و دزدی در کشور گفته: «جدای از اعداد و ارقام، احساس امنیت عمومی و ذهنی در جامعه افزایش داشته است».

بررسی منابع

این ادعا چقدر با واقعیت تطابق دارد؟ آیا اکثریت قاطع مردم ایران (۸۷ درصد) از امنیت عمومی و داخلی کشور رضایت دارند؟ فکت‌نامه به علت دسترسی نداشتن به منابع قادر به انجام یک نظرسنجی علمی و دقیق برای داوری این ادعا در اختیار ندارد . بنابراین در بررسی صحت و سقم این ادعا به نتایج نظرسنجی‌ها و پژوهش‌های صورت گرفته توسط نهادهای معتبر داخلی مراجعه کرده، تا به درک روشنی از این ادعا دست یابد.

منبع احتمالی

آقای مومنی در اظهارات خود، به منبع خاصی اشاره نکرده است. اما جست‌وجوهای ما نشان می‌دهد، نتایج یک نظرسنجی با زمینه امنیت، تقریبا مشابه آن چیزی است که جانشین فرمانده نیروی انتظامی ایران گفته است.  

این نظرسنجی ۴ روز بعد از حمله تروریستی به ساختمان مجلس و مقبره آیت‌الله خمینی، در یک نمونه آماری ۱۵۰۰ نفری در گستره کشوری (شهر و روستا) انجام شده است. آن طور که خبرگزاری‌های ایران نوشته‌اند «۸۵/۹ درصد مردم به این سوال که آیا شما در خیابان قدم می‌زنید احساس امنیت می‌کنید؟ پاسخ مثبت داده‌اند و پاسخ ۱۴/۱ درصد مردم نیز منفی بوده است».

نکته قابل توجه اینکه که این نظرسنجی، در یک شرایط خاص بعد از حمله تروریستی و با محوریت یک موضوع خاص (تروریسم) انجام شده است. یکی از نخستین سوال‌ها این بوده که «چقدر احتمال می‌دهند با حمله تروریستی روبه‌رو شوند»، که فقط ۶درصد از این بابت احساس نگرانی می‌کردند. یا اینکه «عملکرد نیروهای انتظامی و امنیتی کشور را در  مقابله با تروریست‌ها در حادثه اخیر چگونه ارزیابی می‌کنید؟»

آنچه مسلم است، این نظرسنجی در شرایط اضطراری انجام شده و نتایج آن نمی‌تواند سنجه دقیقی از نظر کلی مردم نسبت به امنیت عمومی و عملکرد نیروهای نظامی و انتظامی باشد. این نظرسنجی تنها می‌تواند در مورد امنیت در برابر مخاطرات تروریستی کاربرد داشته باشد، اما قابل تعمیم به امنیت عمومی نیست.

احساس امنیت یا ناامنی

معتبرترین پژوهشی که در خصوص احساس امنیت مردم مورد بررسی قرار گرفت، نتایج طرح ملی سنجش سرمایه اجتماعی است که در سال ۱۳۹۴ در استان تهران انجام و در مقاله دکتر وحید شالچی استادیار دانشگاه علامه طباطبایی تحت عنوان زمینه های نهادی بروز نگرانی در تجربه زیست ایرانیان، مورد اشاره قرار گرفته است. در این طرح ملی احساس امنیت پاسخگویان در چهار بعد احساس امنیت، تجربه ناامنی، امنیت جانی و امنیت مالی سنجیده شده است. نتایج به دست آمده به این شرح است:

نتایج این طرح نشان می دهد که حدود ۵۰درصد پاسخگویان احساس ناامنی می‌کنند، همین میزان تجربه ناامنی دارند و حدود ۴۷ درصد خیلی کم یا کمی احساس امنیت جانی دارند و بیشتر پاسخگویان (۶۰درصد) احساس امنیت مالی ندارند.

ناامنی در حضور پلیس

نظرسنجی دیگری که توسط خود پلیس انجام و در رسانه‌ها منتشر شده نیز نشان می‌دهد حدود یک سوم مردم ایران از دیدن پلیس احساس امنیت و آرامش نمی‌کنند. زدیک ۱۵ درصد تا حدودی احساس امنیت دارند و فقط نیمی از مردم با مشاهده پلیس در حد زیاد و خیلی زیاد احساس امنیت و آرامش می‌کنند.

نظرسنجی بعد از اعتراضات دی ۱۳۹۶

مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) نیز در یک نظرسنجی که به سفارش مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری انجام شده، به سنجش میزان رضایت مردم از نیروی انتظامی در مواجه با اعتراضات مردمی پرداخته و نتایج آن را به این شرح منتشر کرده است. ۴۵.۸ درصد پاسخگویان عملکرد نیروهای نظامی و امنیتی را خوب ارزیابی کرده‌اند و ۳۰ درصد آن را حاوی ضعف‌هایی دانسته‌اند. همچنین ۴۲.۶ درصد پاسخگویان گفته‌اند که برخورد نیروهای نظامی و امنیتی با مردم معترض فرقی نسبت به گذشته نکرده است. ۳۷.۸ درصد نیز معتقدند بوده‌اند که برخورد نیروهای نظامی و امنیتی با مردم نسبت به قبل بهتر شده است. ۱۵.۸ درصد نیز برخورد این نیروها را بدتر از گذشته ارزیابی کرده‌اند.

امنیت و زنان

زنان به عنوان نیمی از جمعیت جامعه ایران، وضعیت متفاوتی نسبت به مردان را تجربه می‌کنند. حتی اگر این ادعا را صادق بنگریم که مردان ایرانی احساس امنیت بالایی دارند،‌ آیا این ادعا در خصوص زنان نیز می‌تواند صادق باشد؟ نتایج نظرسنجی‌ها چه می‌گوید؟ نظرسنجی مرکز افکارسنجی ایسپا نشان می‌دهد که تفاوت معناداری بین میزان احساس امنیت در بین زنان و مردان در کشور وجود دارد. ۵۹ درصد مردان گفته‌اند برای قدم زدن در شب احساس امنیت دارند در حالی که تنها حدود ۳۲درصد زنان کشور این احساس امنیت را داشته‌اند. بنابراین مردان بیشتر از زنان احساس امنیت می‌­کنند.

یعنی حتی اگر اکثریت مردان ایرانی احساس امنیت عمومی خوبی هم داشته باشند، وقتی به زنان می‌رسیم وضعیت متفاوت است. از آزار و اذیت خیابانی که امنیت را از آنها سلب می‌کند تا آزار و اذیت محل کار، خانواده و تبعیض‌های قانونی موجود، جملگی احساس امنیت را در زنان بطور معناداری کاهش داده است.

پژوهشنامه زنان متعلق به پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نیز در سال ۱۳۹۶ در گزارشی از ارزیابی جامعه‌شناختی ابعاد چهارگانه امنیت اجتماعی در بین زنان سرپرست خانوار می‌نویسد: «نتایج این پژوهش، مشخص می‌کند کمبودها و محدودیت‌های زنان سرپرست خانوار تنها در بخش اقتصادي حائز اهمیت نیست، بلکه کیفیت زندگی این زنان به لحاظ اجتماعی، فرهنگی، عاطفی و ارتباطی نیز باید مورد توجه قرار گیرد. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد سه بعد دیگر امنیت اجتماعی این زنان به ویژه در محیط عمومی جامعه نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است. میزان ابعاد امنیت اجتماعی زنان سرپرست خانوار در بعد جانی و عاطفی و ارتباطی در محیط عمومی کاهش قابل توجهی داشته است».

نیروی انتظامی چهارمین نهاد فاسد از نگاه پاسخگویان نظرسنجی آی‌پوز

آرش غفوری از موسسان مرکز نظرسنجی آی‌پوز در پاسخ به این پرسش فکت‌نامه در خصوص صحت و سقم ادعای جانشین ناجا در خصوص احساس رضایت ۸۷ درصدی مردم ایران از امنیت عمومی و اجتماعی کشور، مخاطبان این گزارش را به نتایج نظرسنجی این موسسه در خصوص نهادهای فاسد در نظام جمهوری اسلامی ارجاع می‌دهد و می‌گوید: «۵۵ درصد پاسخگویان نیروی انتظامی را به عنوان چهارمین نهاد فاسد در نظام سیاسی و اداری ایران معرفی کرده‌اند». او می‌پرسد چطور ممکن است مردم از تامین امنیت به عنوان مهم‌ترین وظیفه نیروی انتظامی رضایت بالا داشته باشند، در حالی که اکثریت آنها معتقدند نیروی انتظامی نهادی فاسد است؟ به باور او قبول این ادعا دشوار است.

جمع‌بندی

سردار اسکندر مومنی جانشین فرمانده ناجا روز ۱۱ مهر سال ۱۳۹۷ در گردهمایی بزرگ کارآگاهان پلیس آگاهی سراسر کشور بدون اشاره به زمان و مکان انجام نظرسنجی مشخصی، گفته: «براساس نظرسنجی‌ها ۸۷ درصد مردم از امنیت عمومی و داخلی کشور احساس رضایت دارند.»

با توجه به عدم دسترسی به منبع اصلی، ادعای مطرح شده را با فکت‌ها و داده‌هایی که از طریق جست‌وجو پیدا کردیم مقایسه کنیم. نتایج تحقیقات ما نشان می‌دهد:

• در میان انواع و اقسام نظرسنجی‌های انجام شده، نتایج یک مورد خاص به ادعای آقای مومنی نزدیک است. نظرسنجی‌ ایسپا در تاریخ ۲۱ خرداد ۱۳۹۶، با موضوع حمله تروریستی ۱۷ خرداد ۱۳۹۶ انجام شده بود. نتایج این نظرسنجی به دلیل شرایط خاص و زمینه آن، در بهترین حالت، در شرایط اضطراری و در حوزه امنیت و تروریسم کاربرد دارد و قابل تعمیم به موضوع امنیت عمومی، نیست.
• میان آنچه گفته شده با سایر نظرسنجی‌های مشابه، تفاوت قابل ملاحظه‌ای وجود دارد. مثلا در طرح ملی سنجش سرمایه اجتماعی بیش از نیمی از شهروندان استان تهران احساس ناامنی می‌کنند. همین میزان تجربه ناامنی دارند. ۴۷ درصد احساس می‌کنند امنیت جانی و ۶۶ درصد امنیت مالی ندارند.
• در یک نظرسنجی با موضوع مشابه که خود نیروی انتظامی انجام داده بود، بیش از یک سوم مردم در حضور پلیس احساس ناامنی می‌کنند. یا در نظرسنجی دیگری که ایسپا در سطح ملی انجام داده، بیش از نیمی از افراد (۵۵درصد) گفته‌اند برای قدم زدن در شب احساس ناامنی می‌کنند.  
• احساس امنیت به طور معناداری در زنان به نسبت مردان پایین‌تر است. بنابراین با در نظر گرفتن این واقعیت که نیمی از جمعیت جامعه را زنان تشکیل می‌دهند، رضایت ۸۷ درصدی نمی‌تواند با واقعیت تطابق داشته باشد. فقط در نظرسنجی ایسپا که احساس امنیت در هنگام قدم زدن در شب را بررسی کرده، بیش از دو سوم زنان گفته‌اند از قدم زدن شبانه احساس ناامنی می‌کنند.

چنانکه مشخص است نظرسنجی معتبری که مستقلا به موضوع امنیت عمومی پرداخته باشد، وجود ندارد (یا ما آن را پیدا نکرده‌ایم)، از سوی دیگر میان آنچه گفته شده با نتایج سایر نظرسنجی‌ها و تحقیقات پراکنده‌ای که در زمینه‌های مختلف انجام شده، تناقض دیده می‌شود.

بررسی‌های ما نشان می‌دهد، جانشین فرمانده نیروی انتظامی، نتایج یک نظرسنجی را که در شرایط خاص حملات تروریستی و با زمینه امنیت و تروریسم انجام شده، به‌جای نظر مردم درباره امنیت عمومی استفاده کرده و به این ترتیب روی فکت مهمی سرپوش گذاشته است. به همین دلیل فکت‌نامه این گفته سردار اسکندر مومنی را که «براساس نظرسنجی‌ها ۸۷ درصد مردم از امنیت عمومی و داخلی کشور رضایت دارند»‌ را ادعایی گمراه‌کننده ارزیابی می‌کند.

https://www.sharethefacts.co/share/8896c1fc-88df-406b-9515-7d74ecc49acb