آمار مدیرعامل «آنا» درباره خودکشی و افسردگی در ایران و جهان دقیق نیست.

حسن کربلایی، روزنامه‌نگار و مدیرعامل خبرگزاری دانشگاه آزاد اسلامی (آنا) در یادداشتی که ۲۶ شهریور ماه در این پایگاه خبری منتشر شده، نوشته است:

بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، ایران در مرگ و میر ناشی از مصرف مشروبات الکلی رتبه ۱۸۳ از مجموع ۱۸۳ کشور جهان را دارد و در این خصوص دارای پایین‌ترین میزان مرگ و میر ناشی از مصرف مشروبات الکلی است.همچنین بر اساس گزارش این سازمان، ایران در خصوص مرگ ناشی از خودکشی رتبه ۱۶۴ از مجموع ۱۸۳ کشور را دارد. بر اساس همین گزارش بیشترین آمار خودکشی در کشورهای اروپایی است.

او با ارائه این آمار نتیجه گرفته است که «جامعه امروز ایران به مدد آموزه‌های دینی و اخلاقی و نیز صبر انقلابی و بصیرت سیاسی نه دچار افسردگی است و نه دچار غم و اندوه و بی‌قراری. مردم به آینده امیدوارند برای همین نرخ امید به زندگی در جامعه ما تا ۷۶ سال افزایش یافته است. این ادعای ما نیست بلکه آمار ثبت شده در بانک جهانی از آن حکایت دارد».

آمار خودکشی در ایران

طبق معمول تلاش کردیم تا با آقای کربلایی تماس بگیریم و از او درباره منبع گفته‌هایش سوال کنیم.  چند بار با خبرگزاری آنا تماس گرفتیم اما تا لحظه تنظیم گزارش موفق به صحبت با او نشده‌ایم.

در گام بعدی خود دست به کار شدیم تا از طریق سازمان بهداشت جهانی اطلاعات و داده‌های مربوط به نرخ خودکشی در ایران و کشورهای مختلف را پیدا کنیم.

بر اساس آخرین آمارهای سازمان بهداشت جهانی، در سال ۲۰۱۶ نرخ خودکشی در ایران ۴/۱ در هر ۱۰۰ هزار نفر بوده است و ایران در میان ۱۸۳ کشور در ردیف ۱۴۹ قرار دارد. نرخ خودکشی مردان ۵ و نرخ خودکشی در زنان ایرانی ۳/۱ در هر ۱۰۰ هزار نفر بوده است و بر این اساس ایران در رتبه ۱۵۴ خودکشی مردان و ۱۱۸ خودکشی زنان در جهان قرار دارد.

بر همین اساس در سال ۲۰۱۵ ایران با نرخ خودکشی ۴ در ۱۰۰هزار نفر در مقام ۱۴۹ قرار داشته است. در سال ۲۰۱۰ ایران با نرخ ۶/۶ در رتبه ۱۱۱، در سال ۲۰۰۵ با نرخ ۱۰/۷ در رتبه ۶۷ و در سال ۲۰۰۰ با نرخ ۱۰/۷ در جایگاه ۷۱ قرار دارد.

این آمار نشان می‌دهد نرخ خودکشی در ایران به نسبت ۱۸ سال قبل نصف شده است.

برای اطمینان آمار داخلی را هم بازخوانی کردیم. در صفحه مربوط به آمار مرگ و میر مشکوک به خودکشی در سایت سازمان پزشکی قانونی موردی جهت نمایش وجود ندارد. با این همه در میان اخبار رسانه‌ها آمارهایی که از سوی مسئولان و کارشناسان داخلی اعلام می‌‌شود (به عنوان نمونه این گزارش) مشابه آمارهای سازمان بهداشت جهانی است.

۱۰ کشور اول دارای بالاترین نرخ خودکشی

بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی نسبت خودکشی در سال ۲۰۱۶ مربوط به لیتوانی با نرخ ۳۱/۹ در ۱۰۰ هزار نفر بوده و بعد از آن روسیه (نرخ ۳۱)، گویان در آمریکای جنوبی (نرخ ۲۹/۲)، کره جنوبی (نرخ ۲۶/۹)، بلاروس (نرخ ۲۶/۲)، سورینام در آمریکای جنوبی (نرخ ۲۲/۸)، قزاقستان (نرخ ۲۲/۵)، اوکراین (نرخ ۲۲/۴)، لتونی (۲۱/۲) و لسوتو در جنوب آفریقا (نرخ ۲۱/۲) در میان ۱۰ کشوری قرار دارند که رکوردار خودکشی در جهان‌اند.

در سال ۲۰۱۰، ۱۰ کشور روسیه، بلاروس، لیتوانی، کره جنوبی، قزاقستان، اوکراین، سورینام، گویان، مجارستان و ژاپن بالاترین آمار را به خود اختصاص داده بودند.

بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۵ کشورهای روسیه، بلاروس، لیتوانی، قزاقستان، اوکراین، اسلونی، کره جنوبی، مجارستان، لتونی و سورینام، ۱۰ کشوری بودند که بالاترین نرخ خودکشی در جهان به نام آنها ثبت شده بود.

همچنین در سال ۲۰۰۰ نیز ۱۰ ردیف بالایی جدول را این کشورها تشکیل داده بودند: روسیه، لیتوانی، بلاروس، اوکراین، لتونی، قزاقستان، مجارستان، اسلوونی و استونی و سریلانکا.

آمار مرگ و میر در اثر استفاده از الکل و مواد مخدر

بر اساس آماری که سایت (رتبه‌بندی سلامت جهان) منتشر کرده است، نرخ مرگ و میر بر اثر مصرف الکل در ایران ۰/۱۱ در هر ۱۰۰ هزار نفر است (حدود ۸۸ نفر در سال) و از این نظر ایران در میان ۱۸۳ کشور در رده آخر قرار دارد. السالوادور، روسیه، استونی، گواتمالا و نیکاراگوئه ۵ کشوری‌اند که بیشترین میزان مرگ و میر بر اثر مصرف الکل در آنها اتفاق می‌افتد.

البته نباید فراموش کرد که ممنوعیت مصرف الکل در ایران یکی از عوامل مهمی است که حتی ممکن است در گزارش علت مرگ و میر ناشی از مصرف الکل تاثیر بگذارد. نکته دیگر آنکه بخش قابل ملاحظه‌ای از مرگ و میر ناشی از مصرف الکل، به دلیل استفاده از مشروبات دست‌ساز و غیراستاندارد است. این روزها خبر تلفات ۱۶ نفر در جنوب ایران در اثر مسمومیت با الکل خبرساز شده است.

از سوی دیگر آمار مرگ و میر ناشی از مصرف مواد مخدر در ایران تعریف چندانی ندارد. ایران با نرخ ۲/۷۸ در هر ۱۰۰هزار نفر در میان ۱۸۳ کشور در ردیف ۳۵ قرار دارد.

آمار افسردگی

آمار دقیقی در مورد میزان افسردگی در ایران وجود ندارد، با این همه در جست‌وجو در لابه‌لای رسانه‌ها می‌توان به اعداد و ارقام متفاوتی رسید. به عنوان مثال روزنامه ایران در گزارشی که در فروردین ۱۳۹۶ منتشر کرده، به نقل از وزیر بهداشت میزان افسردگی در ایران را ۱۲/۶ درصد اعلام کرده و نوشته است که برآورد کارشناسان بیش از این است.

با این همه برای مقایسه وضعیت ایران با سایر کشورها، تلاش کردیم تا با جست‌وجو در منابع خارجی، برآورد کارشناسان و سازمان‌های بین‌المللی را مبنای بررسی قرار دهیم.

بر اساس آماری که در سایت OurWorldData  ایران یکی از بالاترین نرخ‌های افسردگی را در اختیار دارد. منبع آمار این سایت داده‌های سازمان Global Burden of Disease Study است که نرخ افسردگی را در ایران ۵/۶۹ درصد در سال ۲۰۱۶ برآورد کرده است.

از طریق نقشه و نمودار اینتراکتیو زیر می‌توانید وضعیت ایران را از این نظر با سایر نقاط دنیا مقایسه کرد.

جمع‌بندی

حسن کربلایی در یادداشت خود با ارائه آمار و ارقامی درباره نرخ خودکشی و مصرف الکل در ایران و مقایسه با آمارهای جهانی نتیجه گرفته «جامعه امروز ایران به مدد آموزه‌های دینی و اخلاقی و نیز صبر انقلابی و بصیرت سیاسی نه دچار افسردگی است و نه دچار غم و اندوه و بی‌قراری».

• آمار و ارقامی که از سوی مدیرعامل خبرگزاری دانشگاه آزاد بیان شده اگرچه دقیق نیست، اما می‌توان آن را نزدیک به آمارهای سازمان بهداشت جهانی دانست. بر اساس آمار معتبر نرخ خودکشی در ایران کمتر از میانگین جهانی است، اما رتبه ایران در ۱۸ سال اخیر هیچگاه ۱۶۴ نبوده است. در سال ۲۰۱۶ ایران در میان ۱۸۳ کشور جهان در رده ۱۴۹ قرار داشته است.
• در میان کشورهایی که بالاترین نرخ خودکشی را داشته‌اند بیش از آنکه کشورهای اروپای غربی یا کشورهای که درآمد سرانه آنها بالا است به چشم بخورد، حضور روسیه و برخی ۱۱۱کشورهای اروپای شرقی جلب توجه می‌کند. در آخرین آمار سازمان بهداشت جهانی، لیتوانی، روسیه، گویان، کره جنوبی، بلاروس، سورینام ، قزاقستان، اوکراین، لتونی و لسوتو ۱۰ کشوری‌اند که بیشترین نرخ خودکشی را در سال ۲۰۱۶ داشته‌اند.
• در یادداشت آقای کربلایی به پایین بودن نرخ مرگ و میر ناشی از الکل اشاره شده بی‌آنکه به ممنوعیت استفاده از الکل و مجازات آن در ایران اشاره شود. احتمال تاثیر این موضوع روی آمارها زیاد است، به خصوص اینکه وضعیت آمار مشابه در مورد مواد مخدر چندان تعریفی ندارد. ایران سی‌و‌پنجمین کشوری است که در آن بیشترین مرگ و میر ناشی از مصرف مواد مخدر گزارش شده است.
• حتی به فرض صحیح دانستن آمارها، باز هم نتیجه‌گیری صورت گرفته با واقعیت همخوانی ندارد. هم برآوردهای داخلی و آمارهای بین‌المللی نشان می‌دهد نرخ افسردگی در ایران بالاتر از میانگین جهانی است و نرخ افسردگی در ایران به نسبت بسیاری از کشورهای جهان بالا است.
• مدیرعامل خبرگزاری «آنا» در یادداشت خود به نرخ امید به زندگی در ایران اشاره کرده که باید متذکر شد این شاخص ارتباطی با افسردگی ندارد، بلکه نشان دهنده متوسط طول عمر افراد جامعه است.

فکت‌نامه بعد از بازخوانی آمارها و فکت‌های معتبر، آمارهای ارائه شده در یادداشت حسن کربلایی را غیردقیق می‌داند. حتی در صورت صحت آمار، باز هم نتیجه‌گیری انجام شده با واقعیت سازگار نیست. با این اوصاف این گفته که «کشورهای پیشرفته بیشترین نرخ خودکشی را دارند و جامعه امروز ایران بر اساس آمارهای جهانی دچار افسردگی نیست»، «نادرست» ارزیابی می‌شود.

عکس: زهیر صیدانلو/فارس

https://www.sharethefacts.co/share/8b73ad2d-2adf-479e-a985-ca304a120fd3