داود نمازی
مشاور وزیر کشور
والله از بودجه دولتی به طلبه‌ها پرداخت نمیشود.
نادرست
وابستگی تامین معیشت طلاب به بودجه دولتی
داود نمازی، مشاور وزیر کشور در امور هماهنگی روحانیت، ائمه جمعه و جماعات، ۲۵ شهریور در جمع مدیران شهرستان دشتی گفت: «والله از بودجه دولتی به طلبه‌ها پرداخت نمیشود.» او اضافه کرده: «ما ۳۰۰ هزار طلبه نداریم، کل طلبه‌ها به بیش از ۹۰ هزار نفر می‌رسد که ۱۰ هزار نفر آنها سطح سه و چهار هستند والله کل شهریه طلبه سطح سه و چهار یک میلیون تومان است و مابقی طلبه‌ها از ۷۰۰ هزار تومان به پایین است.» او در توجیه بودجه ای که دولت به حوزه علمیه پرداخت می‌کند، گفته: «بودجه‌ای که دولت پرداخت می‌کند در زمینه ساخت، ساز، تعمیر و تجهیز حوزه‌های علمیه است.»
آیا از طلبه‌ها سهمی از بودجه دولتی ندارند؟ آیا از بودجه سالیانه کشور، دولت پولی به طلبه‌ها پرداخت نمی‌کند؟ فکت‌نامه این ادعا را مورد سنجش و بررسی قرار داده است. بخش اول بررسی‌های فکت‌نامه، به محل تامین شهریه‌های طلاب و بخش دوم به اعتبارات حوزه‌های علمیه در بودجه عمومی.
شهریه طلبه‌ها از کدام محل تامین میشود؟
طبق سنت حوزه‌های علمیه، طلبه‌ها و روحانیون، هر ماه از مراجع تقلید، وجهی دریافت می‌‌‌کنند که به آن شهریه گفته میشود. پیش از این دفتر مراجع، سه روز اول ماه قمری به روی طلاب باز بود تا شهریه آنها را پرداخت کنند بعدها با آمدن فناوری کارت‌های اعتباری، برخی مراجع مطرح مثل سیدعلی خامنه‌ای، سیدعلی سیستانی، حسین نوری همدانی و … با اعطای کارت اعتباری به طلاب، شهریه را به حساب آنها واریز می‌‌‌کنند ولی هنوز هستند مراجعی که به شیوه سنتی و به‌صورت حضوری شهریه را در دفتر خود پرداخت می‌‌‌کنند. عبدالرضا حسینی از طلاب سطح سه* حوزه علمیه قم در گفت‌وگو با فکت‌نامه با اعلام این مطلب می گوید: پولی که مراجع به طلبه‌ها پرداخت می‌‌‌کنند یکسان نیست. از آیت‌الله خامنه‌ای که بیشترین وجه را پرداخت می‌کند بگذریم، بقیه مراجع سرشناس با فاصله‌ای زیاد نسبت به رقم پرداختی رهبری، شهریه پرداخت می‌‌‌کنند. برخی از مراجع نیز به طلاب خاص یا تنها به شاگردانی که در کلاس‌های آنها حاضر می‌شوند، شهریه پرداخت می‌‌‌کنند. ضمن اینکه شهریه طلاب متاهل به نسبت طلاب مجرد بیشتر است.
حجم بودجه دولتی حوزه‌های علمیه
دولت در سال ۱۳۹۷ نزدیک به ۲۰۰۸ میلیارد تومان از بودجه عمومی کشور را مستقیم به حوزه‌های علمیه و دستگاه‌های تابعه اختصاص داده است. بخش عمده‌ای از این بودجه، به طلاب به عنوان نیروی انسانی حوزه‌های علمیه پرداخت میشود. البته بخشی از این بودجه نیز همانطور که داود نمازی مشاور وزیر کشور اعلام کرده، صرف ساخت، ساز، تعمیر و تجهیز حوزه‌های علمیه میشود.
اما به طور خاص ردیف بودجه «۱۱۴۰۸۴» در قانون بودجه سالیانه با عنوان «مرکز خدمات حوزه‌های علمیه» به موضوع معیشت طلاب اختصاص دارد. در بودجه سال ۱۳۹۷، ارزش این ردیف ۸۹۷ میلیارد تومان پیش‌بینی شده که کلا اختصاص به هزینه‌های جاری دارد. اگر تعداد طلبه‌ها را (طبق ادعای داود نمازی مشاور وزیر کشور) حدود ۹۰ هزار نفر بدانیم دولت بابت هزینه‌های هر طلبه، سالانه مبلغ ۹ میلیون و ۹۹۶ هزار تومان به حساب مرکز خدمات حوزه علمیه واریز می‌کند.
با این همه در جلد دوم پیوست چهارم قانون بودجه ۱۳۹۷ جزئیات بیشتری از این ردیف مشخص میشود.
۸۹۷ میلیارد تومان اعتبارات این ردیف به ۳ بخش تقسیم شده است: ۶۰۰ میلیارد تومان برای حمایت فرهنگی و معیشتی، ۲۹۷ میلیارد تومان برای حق بیمه طلاب و روحانیون غیرشاغل و ۴۳ میلیارد تومان برای پوشش بیمه سلامت طلاب.
در بخش اول «حمایت فرهنگی و معیشتی»، بیش از ۳۳۵ میلیارد تومان برای «پرداخت کمک‌هزینه معیشتی طلاب» در نظر گرفته شده و ۲۶۵ میلیارد تومان باقی‌مانده صرف پرداخت مستمری، کمک به تامین مسکن، کمک به تغذیه طلاب، کمک به صندوق قرض‌الحسنه میشود. ( مشروح کمک‌هایی که مرکز خدمات حوزه علمیه به طلاب با بودجه دولتی ارائه می‌کند در گفت‌وگوی مدیر این مرکز تشریح شده است.)
این تصویر از جلد دوم پیوست چهارم قانون بودجه ۱۳۹۷ صفحه ۲۰۱ برداشته شده است.
دریافتی طلبه‌ها چقدر است؟
عبدالرضا حسینی با اشاره به اینکه طلبه‌های سطح چهار بیشترین دریافتی را دارند، شهریه خود را مبلغی حدود یک میلیون تومان اعلام کرده و به فکت‌نامه می‌گوید: «طلاب سطح چهار نیز چیزی در همین حدود دریافتی دارند.» او بر این نکته هم تاکید دارد که همه طلاب از همه مراجع شهریه دریافت نمی‌کنند. بعضی از طلاب به دلایل فکری و سیاسی ممکن است از مرجعی شهریه دریافت نکنند، بنابراین سطح دریافتی‌ها می‌‌‌‌تواند متفاوت باشد ولی در مجموع چیزی بیش از یک میلیون تومان نیست. او اضافه می‌کند: «نیمی از شهریه را آیت الله خامنه‌ای و بقیه را دیگر مراجع پرداخت می‌‌‌کنند.»
مراجع مدعی هستند که این پول‌ها را از محل وجوهاتی که از مقلدین خود دریافت می‌‌‌کنند، پرداخت می‌‌‌کنند ولی آیا این ادعا در خصوص تمامی مراجع صادق است؟
همه وجهی که رهبر جمهوری اسلامی به طلاب پرداخت می‌کند قاعدتا نمی‌‌‌‌تواند از محل دریافت وجوهات مردمی باشد. او به طور میانگین ماهی ۵۰۰ هزار تومان به هر طلبه پرداخت می‌کند. اگر ادعای مشاور وزیر کشور صحیح باشد و تعداد واقعی طلبه‌ها را ۹۰ هزار نفر بدانیم، آیت‌الله خامنه‌ای ماهیانه مبلغ ۴۵ میلیارد تومان و سالیانه ۵۴۰ میلیارد تومان به طلاب شهریه می‌پردازد. احتمالا این رقمی نیست که از وجوهات مردمی قابل تامین باشد، چراکه نه تعداد مقلدین مشخص است و نه همه آنها وجوهات پرداخت می‌‌‌کنند. ضمن اینکه قرار نیست مراجع تمام وجوهات دریافتی را به حساب طلاب واریز کنند. بنابراین منبع این پول را باید درآمدهای نهاد رهبری از محل سازمان‌های اقتصادی قدرتمند تحت نظر این نهاد، همچون آستان قدس رضوی، بنیاد مستضعفان، ستاد اجرایی فرمان امام و… دانست.
آیا همه مخارج زندگی طلاب از شهریه‌ها تامین میشود؟
همانطور که مشاور وزیر کشور اعلام کرده و پیگیری‌های فکت‌نامه نیز نشان می‌‌دهد، میانگین شهریه طلاب بین ۸۰۰ تا ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان است. زندگی با چنین درآمدی یعنی زندگی زیر خط فقر. وجود دارند طلبه‌هایی که با همین شهریه زندگی می‌‌‌کنند و زندگی فقیرانه‌ای هم دارند، ولی همه طلاب این‌گونه نیستند. اکثریت طلاب به ویژه طلبه‌های درس خارج، علاوه بر تحصیل، در نهادهای دینی مشغول ترویج و تبلیغ دین و معارف اسلامی هستند. برخی از آنها به‌عنوان امام جماعت در مساجد، صاحب پایگاه هستند و برخی دیگر در امور روحانیون نهادهای نظامی همچون سپاه و بسیج، برخی دیگر در دفاتر نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه‌ها، و برخی نیز در دستگاه‌های دولتی همچون آموزش و پرورش، سازمان‌های دینی وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و … فعالیت دارند. بودجه این نهادها عموما توسط دولت جمهوری اسلامی تامین میشود. بنابراین بخشی از منابع مالی در اختیار طلاب، از محل بودجه دولتی تامین میشود.
بودجه دولتی نهادهای دینی طلاب
دولت در سال ۹۷ علاوه بر بودجه‌ای که مستقیم به حوزه‌های علمیه پرداخت می‌کند، بودجه کلانی را نیز به سازمان‌ها و نهادهایی می‌‌دهد که طلاب بیشترین شاغلان آن را تشکیل می‌دهند. این بخش دولتی بودجه طلاب رقمی معادل ۸۵۶ هزار میلیارد تومان است.
جمع‌بندی
داود نمازی، مشاور وزیر کشور در امور هماهنگی روحانیت، ائمه جمعه و جماعات، گفته: «والله از بودجه دولتی به طلبه‌ها پرداخت نمیشود.» به ادعای او «بودجه‌ای که دولت پرداخت می‌کند در زمینه ساخت، ساز، تعمیر و تجهیز حوزه‌های علمیه است.» فکت‌نامه این ادعا را مورد بررسی قرار داده و به این نتایج رسیده است:
۱- شهریه طلاب توسط مراجع تقلید و از محل وجوهات دریافتی تامین میشود. نیمی از شهریه طلاب توسط آیت‌الله خامنه‌ای رهبر ایران پرداخت میشود که در راس هرم قدرت قرار دارد. بنابراین می‌توان گفت بخش عمده شهریه طلاب توسط حکومت و از محل درآمدهای بنیادها و سازمان های اقتصادی تحت کنترل رهبر ایران تامین میشود.
۲- صحیح است که دولت به‌عنوان قوه مجریه، مستقیم به طلبه‌ها شهریه پرداخت نمی‌کند ولی حوزه‌های علمیه و دستگاه‌های تابعه، در قانون بودجه، ردیف‌های متعددی را به خود اختصاص داده‌اند. مجموعا دولت در سال ۹۷ مبلغ ۲۰۰۸ میلیارد تومان از بودجه عمومی کشور را مستقیم به حوزه‌های علمیه و مبلغ ۸۵۶ هزار میلیارد تومان نیز به دستگاه‌های تابعه پرداخت کرده است.
۳- دولت از طریق مرکز خدمات حوزه علمیه که وظیفه تامین اجتماعی، پرداخت وام قرض‌الحسنه و اداره تعاونی مصرف و تعاونی مسکن طلاب را برعهده دارد. بر اساس داده‌های قانون بودجه ۹۷، برای این مرکز ۸۹۷ میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده که ۶۰۰ میلیارد تومان برای حمایت فرهنگی و معیشتی، ۲۹۷ میلیارد تومان برای حق بیمه طلاب و روحانیون غیرشاغل و ۴۳ میلیارد تومان رای پوشش بیمه سلامت طلاب است. به فرض آنکه تعداد طلبه‌ها به ادعای مشاور وزیر کشور ۹۰هزار نفر باشد، می‌توان گفت سالیانه حدود ۹میلیون و ۹۶۰هزار تومان برای تامین معیشت هر طلبه به حساب مرکز خدمات حوزه علمیه واریز میشود.
بنابراین می‌توان گفت، ادعای داود نمازی مشاور وزیر کشور نادرست و سوگند جلاله او دال بر صحت ادعای وی نیست.
- به‌روزرسانی: در واکنش به این مطلب برخی از خوانندگان به نکاتی اشاره و پرسش‌هایی را مطرح کردند که در این مقاله تکمیلی سعی به طور مستدل به این سوالات پاسخ دهیم.
*تحصیلات حوزوی در چهار سطح تعریف شده است. طلاب دروس پایه ۱ تا ۶، سطح یک را تشکیل می‌دهند. آنها وقتی دروس پایه ۷ تا ۹ را می گذرانند، سطح ۲ و با ورود به درس پایه ۱۰ سطح ۳ به حساب می‌آیند. طلاب پس از پایان ۱۰ درس پایه، اصطلاحا وارد مقطع درس خارج می‌شوند. طلاب درس خارج سطح ۴ به شمار می‌آیند که عالی ترین سطح طلبگی است. طلاب برای ورود به سطح بالاتر باید امتحانات خود را با معدل ۱۴ قبول شده باشند.
عکس: محمدحسین امامی/باشگاه خبرنگارن جوان
https://www.sharethefacts.co/share/d562fefd-d5de-4c38-a943-8442f33c7662
