مهاجرت خوزستانی‌ها به روایت آمار رسمی

پروانه سلحشوری، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی، روز ۱۴ شهریور ۹۷، به ایرنا گفته است: «در چند سال اخیر ۴۰۰ هزار نفر از خوزستان به سمت شمال کشور مهاجرت کرده‌اند؛ این مهاجرت‌ها که همچنان نیز ادامه دارد، بافت جمعیتی این منطقه را تغییر داده است».

جست‌وجوی منبع خبر

برای بررسی این عدد، اول با خانم سلحشوری تماس گرفتیم و از او درباره منبع آماری که ارائه کرده سوال کردیم. او به فکت‌نامه گفت که این آمار را شنیده و سعی می‌کند منبع دقیق آن را پیدا و به ما اعلام کند.

در ادامه خود دست به کار شدیم تا ببینیم بر اساس آمار رسمی، میزان مهاجرت در استان خوزستان در سال‌های اخیر چقدر بوده است.

بررسی آمار

مهم‌ترین منبع و مرجع در این زمینه، داده‌های سرشماری مرکز آمار ایران است که یک بخش مجزا تحت عنوان مهاجرت دارد.

بر اساس آمار مهاجرت در آخرین سرشماری، طی فاصله ۵ سال (۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵)، ۲۴۰ هزار و ۸۸۶ نفر از استان خوزستان مهاجرت کرده‌اند که ۱۰۵ هزار و ۳۹۵ نفرشان در داخل استان جابجا شده‌اند. در همین زمان ۱۶۱ هزار و ۷۱۵ نفر هم به استان خوزستان وارد شده‌اند.

اگر از این آمار، مهاجرت‌های درون‌استانی (جابجایی در شهرستان‌ها) را کم کنیم، آمار خالص مهاجرت استان خوزستان، ۱۳۵ هزار و ۴۹۱ خروجی و ۵۶ هزار و ۳۲۰ ورودی است.

در واقع خالص مهاجرت در استان خوزستان طی ۵ سال منفی ۷۹ هزار و ۱۷۱ نفر بوده است که از این نظر استان خوزستان، در میان ۳۱ استان ایران، رکورددار است.

بعد از خوزستان، لرستان با منفی ۶۴ هزار نفر و کرمانشاه با منفی ۳۴ هزار نفر، مهاجرفرست‌ترین استان‌های ایران بوده‌اند.

مقایسه این آمار مهاجرت در سرشماری سال ۱۳۹۰ نشان می‌دهد، آمار خروج از استان در این دوره تقریبا ۲۰ هزار نفر افزایش یافته است، اما آمار مهاجرت‌های درون استانی حدود ۵۷ هزار نفر کمتر شده است. طی سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰، ۱۱۵ هزار و ۶۲۲ نفر از استان خوزستان به مناطق دیگر کشور مهاجرت کرده‌اند. ۱۶۲ هزار ۳۰۰ نفر داخل استان جابجا شده و ۶۲ هزار ۲۰۱ نفر هم به استان خوزستان وارد شده‌اند. در این دوره خالص مهاجرت استان خوزستان منفی ۵۴ هزار و ۵۳۰ نفر بوده است. در آن دوره نیز خوزستان مهاجرفرست‌ترین استان ایران بوده و بعد از آن استان‌های کرمانشاه و لرستان کمترین خالص مهاجرت را داشته‌اند.

مهاجران از خوزستان به کدام استان‌ها رفته‌اند

بررسی جزئیات آمار مهاجرت در سرشماری سال ۱۳۹۵ نشان می‌دهد، اصفهان مقصد اصلی ۲۲درصد مهاجران خوزستانی بوده است. بعد از اصفهان تهران با ۱۷ درصد در مقام دوم و استان البرز با ۹ درصد سوم است. مجموع سهم ۳ استان شمالی کشور (گیلان و مازندران و گلستان) کمتر از ۲/۵ درصد بوده، سهم استان‌های آذربایجان غربی و شرقی و اردبیل هم روی هم ۱/۲ درصد و سهم خراسان شمالی و خراسان رضوی با هم ۴/۲درصد است.

در واقع از نزدیک ۱۳۵ هزار نفری که در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ از خوزستان مهاجرت کرده‌اند، کمتر از ۱۱ هزار نفر در نوار شمالی کشور ساکن شده‌اند.

نقشه اینتراکتیو زیر نشان می‌دهد که چه تعداد از مهاجران خوزستانی در این ۵ سال به کدام استان‌ها مهاجرت کرده‌اند.

!function(e,t,n,s){var i="InfogramEmbeds",o=e.getElementsByTagName(t)[0],d=/^http:/.test(e.location)?"http:":"https:";if(/^\/{2}/.test(s)&&(s=d+s),window[i]&&window[i].initialized)window[i].process&&window[i].process();else if(!e.getElementById(n)){var a=e.createElement(t);a.async=1,a.id=n,a.src=s,o.parentNode.insertBefore(a,o)}}(document,"script","infogram-async","https://e.infogram.com/js/dist/embed-loader-min.js");

جمع‌بندی

خانم سلحشوری در گفت‌وگو با خبرگزاری ایرنا، با اشاره به آمار ۴۰۰ هزار نفری مهاجرت از خوزستان به مواردی از مشکلات زیستی و اجتماعی اشاره کرده که باعث افزایش مهاجرت در این استان شده است.

آب ناسالم، ریزگردها و هوای نامطبوع، گرمای زیاد هوا و شرایط اقلیمی نامساعد همچنین بیکاری، فقر و گرانی باعث شده تا مردم در زندگی روزمره دچار مشکلات بسیار شوند و مجبور به ترک محل سکونت خود باشند.

اگرچه آمار رسمی نشان می‌دهد، آمار ارائه شده از سوی نماینده تهران صحیح نیست، اما شواهد و قرائن زیادی وجود دارند که نشان می‌دهند شرایط دشوار زیستی در این استان سبب شده، تا به رغم وجود ظرفیت‌های اقتصادی و منطقه‌ای خوزستان، میل به مهاجرت در آن بالا باشد.

بر اساس آخرین گزارش حساب‌های منطقه‌ای مرکز آمار ایران، سهم استان از تولید ناخالص ملی نزدیک ۱۶ درصد است و از این جهت خوزستان بعد از تهران با فاصله به نسبت سایر استان‌ها در مقام دوم قرار دارد. حتی اگر نفت را هم کم کنیم، باز اوضاع خوزستان چندان بد نیست و با سهم ۶ درصدی بعد از تهران و اصفهان و مشهد در مقام چهارم قرار دارد.

با این همه سایر شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی خوزستان تعریف چندانی ندارد. به عنوان مثال بر اساس آمار اشتغال سال ۱۳۹۶، نرخ مشارکت اقتصادی در استان خوزستان ۳۹.۳ است که یک درصد کمتر از میانگین کشوری است. نرخ بیکاری هم ۱۴.۷ است که ۲.۶درصد بالاتر از میانگین نرخ بیکاری در کل ایران است.

به جز این شواهد زیادی هست که نشان می‌دهد استان خوزستان به شدت دچار بحران زیست‌محیطی است، چنانکه شرایط زندگی در این منطقه، به دلیل وضعیت بد آب و هوایی، ریزگردها و آلودگی طولانی‌مدت هوا، بحران آب (آب شرب و آب کشاورزی و صنعتی) بسیار سخت شده است.

در این شرایط برای درک وضعیت بحرانی مهاجرت در خوزستان، خود آمارهای رسمی کافی‌ به نظر می‌رسند و بدون بزرگ‌نمایی هم نشان می‌دهند، وضعیت استان به نسبت سایر مناطق کشور، بحرانی است. خوزستان، بعد زا سال ۱۳۸۵ و  بر اساس آمار سرشماری سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۵ رکورددار خالص مهاجرت در ایران بوده و تفاوت میان آمار خروجی و ورودی به آن، بیشتر از سایر نقاط ایران بوده است.

حتی مقایسه آمار میان دو سرشماری اخیر هم نشان می‌دهد، میزان مهاجرت درون‌استانی به اندازه قابل توجهی کاهش یافته و رفتار غالب مهاجرت از روستا یا شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ داخل استان، بیشتر به خارج از استان تمایل پیدا کرده است.

با این اوصاف فکت‌نامه، ضمن تاکید بر وجود وضعیت بحرانی اقتصادی، سیاسی و زیست‌محیطی در خوزستان و اشاره به اینکه بر اساس آمارهای رسمی این استان بعد از سال ۱۳۸۵ مهاجرفرست‌ترین منطقه ایران بوده است، آمار مهاجرت ۴۰۰ هزار خوزستانی را اغراق‌شده و مغایر با آمار رسمی می‌داند و به گفته پروانه سلحشوری نشان نادرست می‌دهد.

https://www.sharethefacts.co/share/14ee3fa9-f9ed-48f7-9fd5-8de8f92c481b