حسن روحانی
رییس‌جمهور پیشین
در طول ۵سال گذشته آمار اشتغال خالص، ۲ میلیون و ۷۰۰هزار شغل بوده است
نادرست
نگاهی به آمار اشتغال خالص در طول پنج‌سال گذشته
حسن روحانی ریيس‌جمهوری ایران، ششم شهریور ۱۳۹۷ در پاسخ به سوال نمایندگان مجلس درباره اشتغال گفته است: «در زمینه بیکاری کارنامه دولت یازدهم و دوازدهم بسیار درخشان است. جزو کارنامه‌هایی است که کمتر در کشوری شما می‌یابید. شما ببینید در سال ۸۴ تا ۹۱، اشتغال ما چقدر بود. اشتغال خالص را نمی‌توانم بگویم چقدر بوده، آنقدر کم بوده که نمی‌شود گفت؛ ۸۴ تا ۹۱ اشتغال خالص ما ۱۰هزار نفر بوده است».
روحانی سپس در توضیحات خود به آمارهای دیگری هم اشاره کرده است:
در طول ۵ سال گذشته اشتغال خالص، ۲میلیون و ۷۰۰هزار نفر بوده است. این افتخار بزرگی برای کشور است. به آمار بانک مرکزی، به آمار مرکز آمار به همه اینها مراجعه و مقایسه کنید. البته اشتغال سرمایه خارجی می‌خواهد، امنیت داخلی می‌خواهد و البته اشتغال شرایط خاص سکون سیاسی می‌خواهد، اما در عین حال در زمینه اشتغال موفقیت بسیار بزرگی داشتیم. برای اولین بار در بهار ۹۷، بیش از تعدادی که داوطلب کار بودند، اشتغال ایجاد کردیم؛ ۷۱۱ هزار نفر جویای کار بودند و برای اولین بار ۷۵۶هزار اشتغال درست شده است.
از لحاظ بیکاری، کارنامه خوبی داریم، اما مردم قانع نیستند. این حرف درست است. هنوز بیکاری فراوانی داریم، این درست است. بیکاری مزمن چندین ساله داریم. نرخ بیکاری ۱۲.۱درصد است که بسیار زیاد است و قابل قبول نیست. خانواده‌های فراوانی هستند که هنوز حس نکردند. از شما می خواهم به این نکته توجه کنید که اگر دولت یازدهم و دوازدهم مثل دولت دهم و نهم در اشتغال کار می‌کرد، امروز رقم بیکاری به جای ۱۲درصد، ۲۲درصد بود. این هنر دولت یازدهم و دوازدهم است. البته در همه زمینه‌ها قوای دیگر و مجلس شورای اسلامی، کمک کردند.
رییس‌جمهوری ایران در صحبت‌های خود در مجلس چند بار تاکید کرد که منبع آمارهای او، مراجع رسمی آماری کشور، یعنی بانک مرکزی و مرکز آمار ایران است.
با توجه به این توضیح فکت‌نامه در قدم نخست به سراغ مرکز آمار ایران رفت تا ببینید اعداد و ارقام گفته شده، تا چه حد منطبق با آمار و داده‌های رسمی است.
آمار اشتغال خالص در ۵ سال اول ریاست جمهوری روحانی چقدر است؟
بر اساس آخرین آمارهای منتشر شده از آمارگیری نیروی کار ایران در سال ۱۳۹۶، تعداد شاغلان در این سال ۲۳ میلیون و ۳۷۸ هزار و ۶۱۳ نفر شمارش شده است. کل جمعیت فعال ۲۶ میلیون و ۵۸۸ هزار و ۸۱۹ نفر بوده و جمعیت بیکاران قطعی ۳ میلیون و ۲۱۰ هزار و ۲۰۶ نفر بوده است.
اطلاعات مربوط به آمار اشتغال طی سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۵ نیز در گزارش مرکز آمار ایران با عنوان «بررسی شاخص‌های عمده بازار کار در سال‌های ۸۴ تا ۹۵» در دسترس است.
برای محاسبه اشتغال خالص طی ۵ سال گذشته، کافی است جمعیت شاغلان سال ۱۳۹۶ را از سال ۱۳۹۲ (۲۱ میلیون و ۳۰۴ هزار شغل) کم کنیم. حاصل این تفریق ۲ میلیون و ۳۳ هزار نفر می‌شود که حدود ۷۰۰ هزار نفر کمتر از آمار گفته شده از سوی حسن روحانی است.
اما اگر یک بازه زمانی ۶ ساله را در نظر بگیریم و تعداد شاغلان را بین سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۱ محاسبه کنیم، آمار اشتغال خالص حدود ۲ میلیون و ۷۵۱ هزار نفر خواهد شد که به عدد گفته شده از سوی رییس‌جمهوری ایران نزدیک است. اما هم رییس جمهوری ایران روی بازه زمانی ۵ ساله تاکید داشته و هم منطقا برای گزارش عملکرد دولت باید بازه زمانی بعد از سال ۱۳۹۲ را که دولت حسن روحانی مسئولیت داشته ملاک عمل قرار داد.
اگر به آمارهای فصلی رجوع کنیم، آمار اشتغال در تابستان ۱۳۹۲ نشان می‌دهد در زمان آغاز به کار دولت اول روحانی در تابستان آن سال ۲۲ میلیون و ۱۹۱ هزار نفر بوده است. این عدد در تابستان ۱۳۹۶ به ۲۳ میلیون و ۸۲۷ نفر رسیده است. اختلاف این دو رقم نشان می‌دهد، حجم اشتغال خالص طی ۵ سال اول ریاست جمهوری روحانی، بیشتر از یک میلیون و ۶۳۶هزار نفر نبوده است.
آمار اشتغال خالص طی سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۱
آمار اشتغال خالص بین سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۱، معادل تفاوت جمعیت شاغلان در این سال‌ها است. به این منظور کافی است عدد ۲۰ میلیون و ۶۱۹ را از ۲۰ میلیون و ۶۲۸ کم کنیم. نتیجه برابر ۹ هزار نفر است که نزدیک به عدد گفته شده از سوی حسن روحانی (۱۰ هزار نفر) است.
مقایسه آمار بهار ۹۷ با بهار ۹۶ چه چیزی را نشان می‌دهد؟
روحانی در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفته است: «برای اولین بار در بهار ۹۷، بیش از تعدادی که داوطلب کار بودند، اشتغال ایجاد کردیم؛ ۷۱۱هزار نفر جویای کار بودند و برای اولین بار ۷۵۶هزار اشتغال درست شده است».
احتمالا منظور او این بوده که آمار اشتغال خالص در این مقطع زمانی بیش از افزایش جمعیت فعال بوده است. برای اطمینان از صحت این ادعا کافی است آمار مشارکت اقتصادی (جمعیت فعال) و اشتغال را در دو دوره بهار ۹۷ و بهار ۹۶ با هم مقایسه کنیم.
جمعیت شاغل در بهار ۱۳۹۶، ۲۳ میلیون و ۳۰۸ هزار نفر بوده است. این آمار در بهار ۹۷ به ۲۴ میلیون و ۶۵ هزار نفر می‌رسد. تفاوت این دو آمار نشان دهنده آمار اشتغال خالص در این بازه زمانی یک ساله است: ۷۵۷ هزار نفر.
اما اگر آمار مشارکت یا جمعیت فعال بهار ۹۷ را (۲۷ میلیون و ۳۸۷ هزار نفر) به نسبت بهار ۹۶ (۲۶ میلیون و ۶۷۵ هزار نفر) مقایسه کنیم می‌فهمیم در این دوره یک ساله ۷۱۲ هزار نفر به جمعیت آماده کار اضافه شده است.
این اتفاق البته برای اولین بار رخ نداده، چنانکه در همین دوره بین سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۶ برخی سال‌ها آمار اشتغال خالص بیشتر از افزایش جمعیت فعال بوده است.
مثلا بین سال‌های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵، آمار جمعیت فعال ۱۹۱ هزار نفر افزایش داشته، اما آمار اشتغال خالص ۲۲۲ هزار نفر زیاد شده است.
آیا کارنامه اشتغال‌زایی روحانی موفق بوده است؟
نگاهی به داده‌های جدول بالا نشان می‌دهد، به رغم آنکه آمار اشتغال خالص به نسبت دوره احمدی‌نژاد بیشتر شده، اما در عین حال جمعیت بیکاران هم از ۲ میلیون و ۴۸۸ هزار نفر سال ۱۳۹۲ به ۳ میلیون و ۲۱۰ هزار نفر رسیده است. در واقع ۷۲۶ هزار نفر به تعداد بیکاران اضافه شده است.
این در حالی است که دوره ریاست جمهوری احمدی‌نژاد جمعیت بیکاران فقط ۱۷۳ هزار نفر افزایش داشته است.
دلیل این مساله افزایش شدید جمعیت آماده به کار بعد از سال ۱۳۹۴ است، به گونه‌ای که در طول ۳ سال بیش از ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر به نیروی آماده به کار کشور اضافه شد. به طور میانگین سالی ۹۰۰ هزار نفر. در حالی که پیش‌تر در فاصله سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۳، میانگین افزایش جمعیت فعال در ایران سالانه ۵۲ هزار نفر بوده است.
با این اوصاف اگرچه کارنامه اشتغال‌زایی در دوران روحانی ظاهرا موفق است، اما او موفق نشده فاصله کار و تقاضای کار را پر کند. همین سبب شده که آمار بیکاری در دوران او افزایش پیدا کند.
آیا در صورت تداوم وضعیت اشتغال در دولت احمدی‌نژاد، الان نرخ بیکاری ۲۲ درصد بود؟
در تمام این سال‌ها، به رغم تغییرات جمعیت فعال و جمعیت شاغل، نرخ بیکاری بین ۱۱ تا ۱۳ درصد نوسان داشته است. در واقع رفتار بازار کار در تمام این سال‌ها هماهنگ با تغییرات جمعیتی بوده است، هرگاه که جمعیت فعال افزایش یافته آمار و نسبت اشتغال هم بیشتر شده و برعکس.
با این اوصاف هرگز نمی‌توان به طور قطعی گفت که اگر دولت پیشین تداوم پیدا می‌کرد، آمار بیکاری امروز به ۲۲ درصد می‌رسید.
اما اگر فرض کنیم همچنان آمار اشتغال امروز همان ۲۰ میلیون و ۶۲۸ هزار نفر سال ۱۳۹۱ باقی می‌ماند، نرخ بیکاری با جمعیت فعال ۲۶ میلیون و ۵۸۹ هزار نفری سال ۱۳۹۶، معادل ۲۲ درصد می‌شد.
جمع‌بندی
۱- حسن روحانی مدعی شده در ۵ سال اول دولت او آمار اشتغال ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر افزایش یافته است. این در حالی است که برآوردهای مرکز آمار نشان می‌دهد آمار اشتغال در ۵ سال (۱۳۹۲ تا ۱۳۹۶)، کمی بیش از ۲ میلیون نفر افزایش داشته است. احتمالا روحانی برای محاسبه عدد ۲ میلیون ۷۰۰ آمار اشتغال سال ۹۶ را با سال ۹۱ مقایسه کرده است، اما برای مقایسه دقیق کارنامه اشتغال‌زایی دولت او باید تغییر شاخص‌ها را بعد از سال ۹۲ بررسی کرد. فکت‌نامه برای اطمینان آمار اشتغال‌زایی فصلی تابستان ۹۲ (آغاز به کار دولت روحانی) با تابستان ۹۶ را مقایسه کرده است. به طور دقیق طی ۵ سال ریاست‌جمهوری او آمار اشتغال در فصل تابستان یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر افزایش داشته است.
۲- حسن روحانی گفت آمار اشتغال خالص در دولت‌های نهم و دهم کمتر از ۱۰ هزار نفر است. داده‌های مرکز آمار ایران، این گفته را تایید می‌کند.
۳- او همچنین مدعی شده در بهار ۹۷، میزان افزایش آمار اشتغال فصلی به نسبت بهار ۹۶ برای اولین بار بیشتر از آمار افزایش جمعیت فعال بوده است. آمار رسمی نشان می‌دهد که بخشی از حرف او درست است و طی یک سال آمار اشتغال در فصل بهار بیشتر از آمار افزایش جمعیت آماده به کار بوده، اما بخش دوم ادعای او درست نیست. این اتفاق پیش‌تر هم سابقه داشته است.
۴- حسن روحانی همچنین گفته است اگر روند اشتغال‌زایی در دولت محمود احمدی‌نژاد تداوم پیدا می‌کرد، الان نرخ بیکاری به ۲۲ درصد می‌رسید. اگر فرض کنیم بعد از سال ۱۳۹۱ آمار اشتغال در حد ۲۰ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر ثابت می‌ماند، با احتساب جمعیت فعال ۲۶ میلیونی، نرخ بیکاری حدود ۲۲ درصد محاسبه می‌شود. اما این محاسبه نمی‌تواند محاسبه دقیق و معتبری باشد، چرا که حتی در دولت سابق هم به رغم نوسان‌های محدود نرخ مشارکت با نرخ اشتغال نسبت مستقیم داشته‌اند. به این معنی که تا به حال هم‌زمان با افزایش یا کاهش جمعیت آماده کار، جمعیت شاغل هم زیاد یا کم شده است. در واقع نسبت مستقیمی میان رونق و مشارکت وجود داشته است و بعید نبود که این نسبت حتی در صورت تداوم دولت سابق نیز ادامه پیدا کند.
اگرچه اعداد و ارقام ارائه شده از سوی حسن روحانی، چندان دور از آمارهای رسمی نیستند، اما توجه به جزئیات نشان می‌دهد، این آمار دقیق نیستند. فکت‌نامه به این گفته حسن روحانی که «در طول ۵سال گذشته آمار اشتغال خالص، ۲ میلیون و ۷۰۰هزار شغل بوده است» نشان نادرست می‌دهد.
https://www.sharethefacts.co/share/97cc09c6-c60f-4997-b13f-f62f48192da1