بررسی گفته مدیرعامل سایپا درباره سودآوری فروش خارجی پراید

محسن جهرودی، مدیر عامل شرکت خودروسازی سایپا به خبرنگاران گفته: «به‌رغم آنچه در افکار عمومی در خصوص عرضه پراید با قیمت‌هایی بسیار نازل‌تر از قیمت داخلی گفته می‌شود، ما هر دستگاه پراید را به‌قیمت ۴۲۵۰ دلار در بازارهای صادراتی می‌فروشیم که هر خودروی پراید صادراتی ۳میلیون تومان سود دارد. هرگز این محصول پرسود را از رده خارج نخواهیم کرد اما عرضه آن در داخل متوقف خواهد شد».

به گفته او قیمت ریالی فروش پراید صادراتی (با احتساب دلار ۴۲۳۵ تومانی) ۱۸ میلیون تومان است.

ادعای مطرح شده دو بخش دارد. یکی مربوط به قیمت پراید صادراتی و دیگری مربوط به سود ۳ میلیون تومانی است.

بخش اول، آیا پراید صادراتی ۴۲۵۰ دلار فروخته می‌شود؟

برای رسیدن به پاسخ این سوال، اول به اطلاعات گمرک ایران مراجعه کردیم تا ببینیم بر اساس آخرین آمار چه تعداد پراید به کدام کشورها صادر شده و ارزش گمرکی هر کدام چقدر بوده است.

بر اساس اطلاعات موجود در گزارش‌ گمرک ایران از صادرات خودرو و قطعات خودرو در سال ۱۳۹۷ و همین‌طور گزارش سال ۹۶ ارزش گمرکی متوسط هر پراید در یک سال گذشته حدود ۵۵۰۰ دلار بوده است.

ارزش گمرکی یک کالا از جمله خودرو برای اطمینان از قیمت قطعی فروش یک کالا کافی نیست. برای اطمینان سعی کردیم تا از بازار خرید و فروش خودرو در عراق مطمئن شویم.

یکی از سایت‌های خرید و فروش خودرو در عراق، IRAQ Sale است. با مراجعه به این سایت می‌توان از قیمت انواع خودرو نو و کارکرده در شهرهای مختلف این کشور باخبر شد.

در بخش تنظیمات با انتخاب سایپا می‌توان دید که قیمت انواع محصولات تولیدی این کارخانه ایرانی چقدر است.

این ۳ مورد قیمت پراید ۱۳۱، نو و کارکرده را در شهرهای مختلف نشان می‌دهد.

قیمت پرایدِ نو با کمی تفاوت در امکانات، یکی ۵۹۰۰ و دیگری ۶۵۰۰ دلار است.

از سوی دیگر می‌بینیم یک پراید دست دوم مدل ۲۰۱۵ با کارکرد ۵۰ هزار کیلومتر، به قیمت ۷۳۰۰ دلار (گران‌تر از خودرو نو) به فروش رفته است.

تفاوت قیمت ماشین نو و کارکرده، مربوط به هزینه پلاک است.

با این اوصاف قیمت ۴۲۵۰ دلاری گفته شده از سوی مدیرعامل سایپا غیرمنطقی به نظر نمی‌رسد. با احتساب سود و دستمزد واسطه‌های ایرانی و عراقی و هزینه حمل ماشین، می‌توان پذیرفت که کارخانه سایپا هر پراید را برای صادرات ۴۲۵۰ می‌فروشد. این محصول در گمرک ایران ۵۵۰۰ دلار ارزش‌گذاری شده و در بازار کشور همسایه حدود۵۹۰۰ دلار فروخته می‌شود.

بخش دوم،‌ آیا هر پراید صادراتی ۳ میلیون تومان سود دارد؟

برای پاسخ دادن به این سوال، تلاش کردیم تا ضمن بررسی منابع مختلف، برآوردی دقیق و مطمئن از هزینه تولید و فروش هر دستگاه پراید به دست آوریم.

ا- قیمت خالص پراید در سال ۱۳۹۷، رسما ۱۷ میلیون و ۸۸۰ هزار تومان اعلام شده که بعد از بیمه و مالیات و خدمات به ۲۱ میلیون و ۳۶۱ هزار تومان می‌رسد.

اما دقیقا مشخص نیست که تولید هر دستگاه پراید چقدر برای سایپا آب می‌خورد، اما اگر گزارش‌های پراکنده‌ای را که در رسانه‌ها منتشر شده‌اند، مبنای محاسبه قرار دهیم، می‌توانیم برآوردی از قیمت تمام شده هر دستگاه پراید به دست آوریم.

ما این کار را بر اساس دو گزارش انجام دادیم:

گزارش اول، پنج سال پیش، خبرگزاری فارس گزارش داده بود، بر اساس آنالیز قیمت ارائه شده به شورای رقابت، قیمت تمام شده یک پراید آماده تحویل (با بیمه و مالیات و همه چیز) در سال ۹۲ با ارز مبادله‌ای ۲۰ میلیون و با ارز آزاد ۲۲ میلیون تومان است. اگر فرض کنیم هزینه تولید به نسبت تورم زیاد شده باشد، در سال ۹۶ باید هزینه تولید هر دستگاه پراید بیش از ۳۱ میلیون تومان باشد.

گزارش دوم، از سوی دیگر سال گذشته مدیر فروش و بازرگانی سایپا گفته بود: «تولید پراید زیان‌ده بود و هر دستگاه پراید تولیدی زیان ۳ تا ۴ میلیون تومانی دارد». اگر صحبت‌های این مقام مسئول را مبنای محاسبه قرار دهیم، احتمالا قیمت تمام شده یک پراید باید جدود ۲۵ میلیون تومان باشد.

چنان که مشاهده می‌شود با هر دو فرض، پراید یک محصل کاملا زیان‌ده است که هر دستگاه آن بین ۳ تا ۱۰ میلیون تومان ضرر دارد. در این شرایط اگر فرض کنیم هر پراید صادراتی ۴۲۵۰ دلار به سایپا برگرداند، زیان تولید پراید حتی با دلار ۶ هزار تومانی هم جبران نمی‌شود، چه برسد به دلار ۴۲۰۰ تومانی رسمی که مدیرعامل سایپا در مصاحبه خود به آن اشاره کرده.

۲- برای اطمینان باز هم جلوتر رفتیم و تلاش کردیم تا با استناد به اطلاعات مالی و گزارش‌های عملکرد رسمی صحت گفته‌های مدیر عامل سایپا را بررسی کنیم.

بر اساس اطلاعات موجود دروب‌سایت رسمی گروه سایپا، آخرین گزارش عملکرد این شرکت مربوط به سال ۹۵ است.  

در این گزارش به طور مشخص آمده که در سال ۹۵ این شرکت نزدیک به ۱۸ هزار میلیارد تومان محصول (خودرو سواری، خودرو سنگین و قطعات) فروخته که بهای تمام شده‌شان بیش از ۱۵ هزار میلیارد تومان بوده است. بعد از اضافه کردن سایر درآمدها و کسر هزینه‌های عملیاتی و مالی و مالیات، سود خالص گروه سایپا رسما ۳۰۸ میلیارد تومان اعلام شده است.

در همین گزارش گفته شده در این سال نزدیک به ۲۶۹ هزار دستگاه پراید ساخته شده است.

در صفحه ۴۵بخش اول گزارش عملکرد سال ۹۵، آمار فروش خالص داخلی و صادراتی سایپا به طور دقیق ذکر شده است. این جدول می‌تواند پاسخ بسیاری از ابهامات را روشن کند.

این آمار نشان می‌دهد در سال ۹۵، بیش از تولید این شرکت پراید فروخته شده. بیش از ۲۷۸ هزار دستگاه پراید به ارزش حدود ۴۸۱۱ میلیارد تومان در داخل کشور و ۵۲۸۹ دستگاه پراید به ارزش ۷۱ میلیارد تومان در خارج از کشور.

حاصل تقسیم این اعداد نشان می‌دهد که به ازای فروش هر دستگاه پراید در داخل و خارج از ایران چقدر نصیب سایپا می‌شود.

در سال ۹۵ به ازای هر پراید در داخل کشور ۱۷ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان به حساب سایپا واریز شده، در حالی که قیمت متوسط فروش خالص هر پراید در خارج از کشور (پراید صادراتی) ۱۳ میلیون و ۴۵۵ هزار تومان بوده است.

همین محاسبات در مورد سال ۹۴ نشان می‌دهد که در آن سال نیز قیمت فروش خالص سایپا برای هر پراید در داخل کشور نزدیک به ۱۷ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان و در خارج کمتر از ۱۳ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان بوده است.

جمع‌بندی

خلاصه تحقیقات ما نشان می‌دهد:

۱- ارزش گمرکی هر پراید صادراتی هنگام خروج از کشور ۵۵۰۰ دلار است.

۲- قیمت هر پراید نو (بدون بیمه و پلاک) در عراق بیش از ۵۵۰۰ دلار است.

۳- مدیرعامل سایپا می‌گوید، این شرکت هر پراید را ۴۲۵۰ دلار می‌فروشد. (اختلاف قیمت مربوط به هزینه‌های تجاری و واسطه‌گری در هر دو کشور است).

۴- اسناد مالی ارائه شده در گزارش عملکرد سایپا نشان می‌دهد، سایپا پرایدهای صادراتی را دست‌کم ۳ میلیون تومان ارزان‌تر از قیمت داخلی می‌فروشد. (در سال‌های ۹۴ و ۹۵ در حالی که قیمت پراید داخلی بیش از ۱۷ میلیون تومان و قیمت پراید صادراتی کمتر از ۱۴ میلیون تومان بوده است).

۵- فکت‌نامه دلیل اختلاف حساب را نمی‌داند، اما حساب و کتاب‌های فوق نشان می‌دهد، قیمت فروش پراید صادراتی برای سایپا هم کمتر از قیمت گفته شده از سوی مدیرعامل و هم کمتر از سود ادعایی است.

۶- حتی اگر فرض کنیم سایپا هر پراید صادراتی را ۴۲۵۰ دلار بفروشد و آن را با ارز مبادله‌ای تبدیل به ۱۸ میلیون تومان کند، تفاوتی میان سوددهی پراید صادراتی و غیرصادراتی وجود ندارد.

با این حساب و با توجه به تناقض‌های آشکاری که میان فکت‌های رسمی و غیررسمی با ادعای مطرح شده وجود دارد، فکت‌نامه این ادعای آقای محسن جهرودی، مدیر عامل سایپا را که «قیمت پراید صادراتی ۴۲۵۰ دلار است و بیش از ۳ میلیون تومان سود دارد» نادرست ارزیابی می‌کند.