نرخ مسافرت خارجی ایران چقدر است؟

ولی‌الله سیف، رییس کل بانک مرکزی ایران در گفت‌وگو با برنامه تلویزیونی «نگاه یک» گفته است: «کشور ما بیش از حد نُرم مسافر به خارج از کشور دارد که باید متعادل شود. حجمی از منابع ارزی که [به دلیل مسافرت به خارج] از کشور خارج و در کشورهای دیگر مصرف می‌شود، به ساختار اقتصاد ایران لطمه می‌زند.»

این صحبت‌ها در جریان بحث درباره بحران ارزی ایران و مسائل پیش‌آمده پس از اعمال سیاست تثبیت نرخ ۴۲۰۰ تومانی دلار مطرح شده است. یکی از این مسایل مشکل تامین دلار برای کسانی است که قصد سفر به خارج از ایران دارند.

مقام‌های رسمی در ایران -از جمله آقای سیف- مدعی‌اند، ایران دچار کمبود ارزی نیست و تراز ارزی در کشور مثبت است. ادعای مثبت بودن تراز ارزی پیش‌تر (به نقل از حسن روحانی رییس‌جمهوری ایران) مورد بررسی قرار گرفته و از سوی روحانی‌سنج نادرست ارزیابی شده است.

رییس کل بانک مرکزی ایران در این گفت‌وگو بلافاصله پس از صحبت درباره «سفرهای خارجی» صحبت تراز ارزی کشور را پیش کشیده و گفته است: «در حال حاضر حجم ورودی ارزی کشور ما اعم از نفتی و غیر نفتی بیش از  ۹۰ میلیارد دلار و حجم واردات ما برای کالای اساسی و مواد اولیه کارخانجات حدود ۷۰ تا۷۵ میلیارد دلار است. تفاضل این دو رقم هم باید با دقت و به عنوان سرمایه ملی صرف شود».

توالی این دو جمله مشخص می‌کند، منظور آقای سیف از «سفرهای خارجی بیش از حد نرم» نوعی بی‌دقتی در نگه داشت سرمایه‌های ملی است.

بررسی ادعا

برای بررسی درستی و نادرستی این ادعا ابتدا تلاش کردیم با آقای سیف از طریق حساب کاربری‌اش در توییتر تماس بگیریم و از او درباره منظورش از «نرم جهانی» سوال کنیم که پاسخی داده نشد.

بنابراین خود دست به کار شدیم تا ببینیم بر اساس آمارهای معتبر بین‌المللی متوسط سفر به خارج، در دنیا چقدر است و در این میان وضعیت ایران چگونه است.

آمار چه می‌گویند

می‌توان با مراجعه مرکز داده‌های بانک جهانی، آمار مسافرت‌های خارجی را مشاهده کرد. منبع بانک جهانی آمار سازمان جهانی گردشگری (WTO) است.

بر این اساس در سال ۲۰۱۶، حدود یک میلیارد و ۴۵۰ میلیون مسافرت بین‌المللی در جهان انجام شده است. برای محاسبه نرخ مسافرت کافی است این عدد را بر جمعیت جهان تقسیم کنیم. نتیجه این تقسیم نشان می‌دهد، در سال ۲۰۱۶ میلادی (جدیدترین آمار موجود) نرخ مسافرت بین‌المللی در دنیا ۲۰درصد بوده است. به تعبیری به ازای هر ۱۰ نفر، ۲ مورد سفر خارجی در این سال انجام شده است.

تعداد مسافرت خارجی ایرانی‌ها در سال ۲۰۱۶، کمی بیش از ۹ میلیون نفر بوده است که اگر آن را بر ۸۰ میلیون جمعیت ایران در آن سال تقسیم کنیم، نرخ سفر خارجی در ایران بیش از  ۱۱ درصد نخواهد شد.

این محاسبه نشان می‌دهد متوسط سفر خارجی در ایران تقریبا نصف میانگین جهانی است.

برای داشتن تصویری مقایسه‌ای از وضعیت موجود، کافی است نگاهی به نمودار زیر که نشان دهنده نرخ مسافرت‌های خارجی در کشور‌های مختلف است بیاندازیم تا ببینیم وضعیت ایران در این مورد به نسبت کشورهای دیگر چگونه است. منبع اطلاعات خام کشورهای مختلف (تعداد سفرهای خارجی و جمعیت) مرکز داده‌های بانک جهانی است.

چنانکه پیدا است، نرخ سفرهای خارجی در ایران چندان بالا نیست. اما در عین حال از برخی کشورها مانند هند، اندونزی، برزیل، ترکیه و حتی چین بالاتر است. نکته قابل توجه اینکه چین با بیش از ۱۳۵ میلیون سفر خارجی در سال ۲۰۱۵، بیش از سایر کشورها مسافر خارجی دارد، اما وقتی این عدد را به نسبت جمعیت حساب می‌کنیم متوجه می‌شویم که نرخ سفر خارجی در چین کمتر از ۱۰درصد است.

از سوی دیگر آمار سفر در اتحادیه اروپا بسیار بالا (حدود ۹۰درصد) است. مثلا تعداد سفر در آلمان و بریتانیا  بیش از جمعیت این کشورها است یا نرخ گردشگری فرانسه و ایتالیا  ۴۰ و  ۵۰ درصد است. این عدد در آمریکا ۲۳ درصد است و در کانادا ۸۶ درصد است.

انواع سفر

تفاوت نرخ سفر در کشورهای مختلف نشان می‌دهد میزان سفر خارجی الگوی مشخص و ثابت ندارد و تاثیر آن بر اقتصاد کشورهای مختلف یکسان نیست.

اثرات سفر بستگی به انگیزه‌های متنوع سفر، شرایط اقتصادی و اجتماعی، سبک زندگی و شیوه‌های تجارت و داد و ستد کشورهای مختلف دارد.

از این منظر گفته‌های سیف مورد نقد برخی کارشناسان قرار گرفت است چنانکه حرمت‌الله رفیعی، رییس هیات مدیره انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی، گفته‌های رییس کل بانک مرکزی ایران را «بهانه‌گیری» توصیف کرد و به پایگاه چمدان گفت: «آمار گردشگران خروجی کشور در سال حدود ۹ میلیون نفر است که ۴ میلیون نفر آنها زائر امام حسین(ع) هستند و در روز اربعین از کشور خارج می‌شوند. حدود یک میلیون نفر نیز در طول سال برای زیارت به عراق می‌روند که ارز چندانی از کشور خارج نمی‌کنند. گروه دیگر نیز بازرگانان و اشخاص دولتی و غیردولتی هستند که برای ماموریت‌های کاری به سفر می‌روند و تعداد آنها نیز حدود یک میلیون نفر است؛ در نتیجه در جامعه ۸۵ میلیون نفری، ۳ میلیون نفر در سال سفر تفریحی خارج از کشور می‌روند. آیا این از نظر رییس بانک مرکزی بیش از حد معمول است؟»

این صحبت‌ها البته تاثیری در وضعیت آمارهای کلی ندارند، چراکه در آمارهای کلی مورد استفاده در این مطلب، انگیزه‌های مسافرت برای هیچکدام از کشورها محاسبه نشده و تعداد سفر به طور کلی محاسبه شده است.

جمع‌بندی

آمارهای معتبر نشان می‌دهند، تعداد گردشگران خارجی سفر کرده به ایران در سال ۲۰۱۶، ۵ میلیون و ۲۰۰ نفر و تعداد ایرانیانی که به خارج سفر کرده‌اند، کمی بیش از ۹ میلیون نفر بوده است. اگرچه تعداد مسافران خروجی ۷۳ درصد بیشتر از گردشگران ورودی است، اما تعداد سفر خارجی ایرانیان هنوز با میانگین‌ و نرم جهانی فاصله زیادی دارد.

با در نظر گرفتن جمعیت کشور می‌توان گفت که به ازای هر ۱۰۰ ایرانی، تنها ۱۱ سفر خارجی انجام شده است. در حالی که به طور متوسط در دنیا به ازای هر ۱۰۰ نفر، ۲۰ سفر خارجی انجام می‌شود.

این نشان می‌دهد نرخ سفر خارجی در ایران تقریبا نصف نرم بین‌المللی است.

به این ترتیب فکت‌نامه این گفته ولی‌الله سیف، رییس کل بانک مرکزی ایران را که «کشور ما بیش از حد نرم مسافر به خارج از کشور دارد» را مغایر با آمارِ معتبر و نادرست ارزیابی می‌کند.

https://www.sharethefacts.co/share/9dda3ee4-308f-4958-9b5b-ca4bde78c3e3