ماجرای سفر استیون هاوکینگ به ایران

این روزها که خبر درگذشت استیون هاوکینگ، فیزیک‌دان نام‌دار بریتانیایی در صدر اخبار است، داستانی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌چرخد که حکایت از سفر او به ایران در تابستان ۱۳۴۱ همزمان با زلزله اول شهریور ماه بوئین‌زهرا دارد.

از جمله سایت خبرآنلاین، به مناسبت درگذشت آقای هاوکینگ مطلبی منتشر کرد و از قول او نوشت:

«در تعطیلات طولانی پس از امتحان پایانی کالج در سال ۱۹۶۲ ترتیب یک سفر کوتاه را دادم و به ایران سفر کردم. همراهم دانشجویی بود به نام جان الدر که قبلا آنجا رفته بود و زبان فارسی را می‌دانست. با قطار به استانبول رفتیم و بعدش به شرق ترکیه نزدیک کوه آرارات. پس از قطار وارد محدوده شوروی می شد، پس مجبور شدیم سوار اتوبوسی پر از مرغ و گوسفند شویم و به تبریز و سپس به تهران برویم. در تهران، جان و من از هم جدا شدیم و من با دانشجوی دیگری به سمت جنوب، به اصفهان، شیراز و تخت جمشید رفتم، که پایتخت پادشاهان ایران باستان بود و اسکندر آن را ویران کرد. سپس با گذر از کویر مرکزی به مشهد رسیدیم».

در ادامه این مطلب بلاهایی که بر سر آقای هاوکینگ در این سفر آمده هم اشاره شده:

«در راه بازگشت به خانه، من و همسفرم گرفتار زمین لرزه بوئین زهرا به بزرگی ۷/۱ شدیم که بیش از ۱۲هزار نفر را کشت. من باید در نزدیکی مرکز زمین لرزه بوده باشم، ولی چون بیمار بودم و اتوبوس در جاده های پر دست انداز ایران بالا و پایین می پرید متوجه آن نشدم. چون زبان فارسی بلد نبودیم، در چند روز بعد هم که تبریز به دلیل اسهال شدید و استخوان شکسته سینه‌ام به خاطر کوبیده شدن به صندلی جلو اتوبوس ماندگار شدیم، چیزی نفهمیدم. تازه هنگامی که به استانبول رسیدیم پی بردم که چه پیش آمده».

کنجکاو شدیم بفهمیم این داستان صحت دارد یا اینکه مثل بسیاری مطالب فضای مجازی ترفندی برای جذب مخاطب بیشتر است. برای بررسی این مطلب، منابع معتبر را جست‌وجو کردیم و دریافتیم داستان سفر او به ایران درست است. استیون هاوکینگ در زندگی‌نامه خود «تاریخ مختصر من» می‌گوید در سال ۱۹۶۲ و فاصله میان فارغ‌التحصیلی از آکسفورد تا آغاز تحصیلش در کمبریج به همراه دوستش به ایران سفر می‌کند و از تهران و اصفهان و شیراز و تخت‌جمشید بازدید می‌کند.

او خود یک بار داستان سفر و زلزله و مصائب دست‌اندازهای جاده‌های ایران را بهار دو سال پیش در یک مهمانی شام  در هاروارد تعریف کرده است. میزبان این مهمانی کامران وفا فیزیکدان ایرانی‌-آمریکایی بود.

با این حساب، فکت‌نامه درستی این داستان را تایید می‌کند و به مخاطبان اطمینان می‌دهد داستان سفر دانشمند فقید بریتانیایی به ایران در سال ۱۳۴۱، هم‌زمان با زلزله بویین‌زهرا درست است.