سهم هر ایرانی از اینترنت چقدر است؟

محمدجواد آذری‌جهرمی، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت و گزینه پیشنهادی وزارت ارتباطات در نطق دفاعیه خود در مجلس گفته است: «سرانه پهنای باند در حال حاضر ۳۵ کیلوبیت در ثانیه برای هر شهروند است و پهنای باند داخلی ۴۰ درصد کل پهنای باند کشور است».

فکت‌نامه برای بررسی این ادعا، تلاش می‌کند تا با کنار هم قرار دادن شواهد و مدارک و سایر ادعاهای مطرح شده در گزارش عملکرد و برنامه‌های اعلام شده، درستی این ادعا را مورد بررسی قرار دهد.

بررسی ادعا

در قدم اول تلاش کردیم تا از طریق تماس با حساب کاربری فعالِ آقای آذری‌جهرمی در توییتر از او درباره منبع و نحوه محاسبه سرانه پهنای باند سوال کنیم که این تلاش تا لحظه تنظیم این متن بی‌نتیجه مانده است. به همین خاطر تلاش کردیم تا از طریق بررسی داده‌های موجود، صحت این ادعا را ارزیابی کنیم.

قاعدتا سرانه پهنای باند شهروندان ایرانی، حاصل تقسیم کل پهنای باند کشور بر جمعیت کشور است، با این همه با توجه به اینکه معمولا سرانه پهنای باند در گزارش‌های بین‌المللی بر اساس پهنای باند به ازای هر کاربر تعیین می‌شود، تعداد کاربران را به جای جمعیت کل کشور مبنای محاسبه قرار دادیم. با توجه به اینکه تعداد کاربران اینترنت پرسرعت در ایران کمتر از جمعیت کشور است، قاعدتا حاصل تقسیم کل پهنای باند به تعداد کاربران عدد بزرگ‌تری را نشان می‌دهد.

بر اساس آخرین گزارش‌ عملکرد منتشر شده از سوی وزارت ارتباطات، تعداد کاربران اینترنت پرسرعت در ایران ۴۳میلیون نفر است. این عدد در متن برنامه پیشنهادی آذری‌جهرمی به مجلس نیز به عنوان یکی از دستاوردهای دولت یازدهم مورد تاکید قرار گرفته است.

با این حساب کافی است عدد پهنای باند را بر ۴۳ میلیون تقسیم کنیم تا درستی یا نادرستی ادعا اثبات شود. برای این کار باید ببینیم پهنای باند اینترنت در ایران چقدر است؟

پهنای باند اینترنت در ایران چقدر است؟

برای این سوال جواب قطعی وجود ندارد و آمار معتبری در دست نیست. تا کنون آمار زیادی در این‌باره ارائه شده است که با یکدیگر هم‌خوانی ندارند.

بر اساس داده‌های گزارش عملکرد دولت و متن برنامه پیشنهادی آذری‌جهرمی، ظرفیت شبکه انتقال در ایران بیش از ۱۰ هزار گیگابیت بر ثانیه است. پهنای باند داخلی ۶۸۰۰ گیگابیت بر ثانیه و تزانزیت ترافیک بین‌الملل ۵۵۸ گیگابیت بر ثانیه است.

اما بر اساس داده‌های وب‌سایت رسمی شرکت ارتباطات زیرساخت عدد کل پهنای باند (در لحظه نگارش این گزارش) ۶۳۰ گیگابیت برثانیه است که بین ۱۱۰ تا ۱۴۰ گیگابیت برثانیه آن به پهنای باند داخلی اختصاص دارد.

این تصویر از روی نوار دینامیک پایین صفحه سایت شرکت ارتباطات زیرساخت برداشته شده است. پیشتر نیز روحانی‌سنج برای بررسی وعده وزیر ارتباطات دولت یازدهم مبنی بر ۱۰ برابر کردن پهنای باند، این عدد را مبنای محاسبه خود قرار داده بود. دلیل اعتبار این عدد از یک سو ساختار دینامیک آن و از سوی دیگر وجود شواهدی قطعی مبنی بر افزایش کمیت، کیفیت و سرعت اینترنت بود.

بر این اساس هر دو گزاره مطرح شده در ادعای آذری‌جهرمی نادرست خواهد بود. هم نتیجه تقسیم ۶۳۰ گیگابیت بر ثانیه بر ۴۳ میلیون کاربر متفاوت از ۳۵ کیلوبیت برثانیه خواهد شد و هم سهم ترافیک داخلی کمتر از یک چهارم کل پهنای باند خواهد شد.

برآوردهای بین‌المللی: معتبرترین منبع در این زمینه یکی از شاخص‌های رقابت‌پذیری در گزارش مجمع جهانی اقتصاد است. در آخرین گزارش منتشر شده در سال ۲۰۱۷ شاخص سرانه پهنای باند اینترنت در ایران ۸/۵ کیلوبیت برثانیه به ازای هر کاربر بوده است. این شاخص بر اساس پهنای باند اینترنت بین‌المللی است و منبع آن گزارش بین‌المللی بر اساس آخرین گزارش اتحادیه ارتباطات بین‌المللی (ITU) این سازمان در سال ۲۰۱۶ است.

محاسبات

با این همه فکت‌نامه با در نظر گرفتن احتمال خطای کلامی و برای پرهیز از قضاوت زودهنگام، علاوه بر محاسبات فوق، محاسبات دیگری را بر مبنای سایر ادعاهای مطرح شده از سوی خود آذری‌جهرمی انجام داده است و همه اعداد ارائه شده در برنامه پیشنهادی را یک بار دیگر بررسی کرده است.

داده‌ها:‌

تعداد مشترک اینترنت پرسرعت: 43 میلیون نفر (منبع: گزارش عملکرد دولت و برنامه وزیر پیشنهادی ارتباطات)

کل پهنای باند: 630 گیگابیت بر ثانیه (منبع: داده‌های شرکت ارتباطات زیرساخت)

ظرفیت شبکه انتقال: 10041 گیگابیت بر ثانیه (منبع: برنامه وزیر پیشنهادی ارتباطات)

شبكه پهن باند داخلی: 6800 گیگابیت برثانیه (منبع: برنامه وزیر پیشنهادی ارتباطات)

ترانزیت ترافیک بین الملل: 558 گیگابیت برثانیه (منبع: برنامه وزیر پیشنهادی ارتباطات)

برآورد تخمین کل حجم ترافیک: 558Gb/s / 0.6=930Gb (بر اساس تقسیم‌بندی ۴۰درصد ترافیک داخلی، ۶۰درصد خارجی)  

محاسبه برآورد سرانه:‌

سرانه کل پهنای باند: 630Gb/s / 43m User = 14.7kb/sec/user

سرانه ظرفیت شبکه انتقال: 10041Gb/s / 43m User = 233kb/sec/user

سرانه شبکه پهن‌باند داخلی: 6800Gb/s / 43m User = 158kb/sec/user

سرانه ترافیک بین‌المللی کاربران: 558Gb/s / 43m User = 13kb/sec/user

سرانه بر اساس برآورد کل ترافیک اینترنت در ایران: 930Gb/s /43m user = 21.6kb/sec/User

با توجه به عدم شفافیت و نبود آمار معتبر قطعی، نمی‌توان گفت سرانه پهنای باند اینترنت در ایران دقیقا چقدر است. بر اساس برآوردها از کل حجم پهنای باند اینترنت در ایران، سرانه کلی (داخلی و خارجی) باید چیزی کمتر از ۱۵ کیلوبیت بر ثانیه باشد. همان عددی که در در بخشی از برنامه آذری‌جهرمی در جدول تحلیل شاخص‌ها به عنوان «برآورد پهنای باند اینترنت بین‌الملل» به آن اشاره شده است.

با این همه آنچه مشخص است، عدد ارائه شده از سوی گزینه پیشنهادی وزارت ارتباطات با داده‌های موجود -حتی داده‌های ارائه شده از سوی خود او- همخوانی ندارد.

نتایج محاسبات نشان می‌دهد سرانه پهنای باند اینترنت، هم بر اساس برآوردها درباره پهنای باند واقعی و هم بر اساس ادعاهای کلان مطرح شده در گزارش عملکرد، متفاوت از آن چیزی است که در مجلس بیان شده است. قاعدتا برای رسیدن به سرانه ادعایی باید به عددی معادل ۱۵۰۵ گیگابیت برثانیه برای کل پهنای باند رسید. در حالی که این عدد نزدیک به هیچ یک از اعداد ارائه شده تا کنون به نظر نمی‌رسد.

بر این اساس، فکت‌نامه به این نتیجه رسیده که با توجه به داده‌های موجود، سرانه پهنای باند در ایران، بیش از ۱۵کیلوبیت بر ثانیه نیست و به همین علت ادعای مطرح شده از سوی محمدجواد آذری‌جهرمی، نادرست است.