حسن قاضی‌زاده هاشمی
وزیر سابق بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
افزایش آمار مربوط به بیماری تب کریمه کنگو واقعیت ندارد و خبر مربوط به این بیماری تمام شده و بیات است.
نادرست
درستی‌سنجی گفته‌های وزیر بهداشت درباره شیوع تب کریمه-کنگو
حسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت گفته است: "افزایش آمار مربوط به بیماری تب کریمه- کنگو واقعیت ندارد و این بیماری تمام شده و بیات است."
اظهارات وزیر بهداشت مثل اخبار منتشر شده درباره این بیماری شفاف نیست وحاوی تناقض‌هایی است برای نمونه حسن قاضی‌زاده درحالی که اخبار مربوط به تب کریمه-کنگو را "بیات" توصیف کرده، گفته که "این مساله به این معنا نیست که این بیماری ریشه‌کن شده، بلکه به طور کامل کنترل شده است" اما "امسال به دلیل فراگیری فضای مجازی انتشار خبر مربوط به تب کریمه کنگو بازتاب زیادی داشت، اما واقعیت این است که نسبت به سال‌های قبل آمار تعداد بیماران افزایش نیافته بود."
از سوی دیگر آمار ضد و نقیضی در خصوص افراد مبتلا به تب کنگو در سه ماه نخست سال 96 از سوی مقام‌های مسئول از جمله رییس مرکز بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، مسئولان دانشگاه‌های علوم پزشکی در استان‌های مختلف و همچنین رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی اعلام شده است. برای درستی‌سنجی گفته وزیر بهداشت ابتدا سابقه این بیماری و بعد گفته‌های مسئولان بهداشت و درمان استان‌های درگیر با بیماری تب کنگو را بررسی می‌کنیم و در نهایت به جمع‌بندی آمارهای اعلام شده و تطبیق آن با اظهارات وزیر بهداشت می‌پردازیم.
تب کنگو کریمه، بیماری ویروسی تب‌دار و خونریزی‌دهنده‌ای است که با آغاز فصل گرما، شیوع آن بیشتر مشاهده می‌شود. ریشه نام این بیماری به مکان‌هایی برمی‌گردد که نخستین بار این بیماری در آن مشاهده شده است. این بیماری، نخستین بار در سال ۱۹۴۴ و در خلال جنگ جهانی، در کریمه اوکراین شناسایی و تشریح شد و نام تب خونریزی‌دهنده به آن اطلاق شد. حدود ۱۲ سال بعد در سال ۱۹۵۶ گونه‌ای بیماری عفونی در منطقه زئیر در کنگو مشاهده شد. در سال ۱۹۶۹، مطالعات آزمایشگاهی نشان داد که عامل بیماری‌زای دو بیماری مشاهده شده در کریمه و کنگو مشابه است از این رو نام این دو مکان جغرافیایی، در قالب نام کنونی "تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو" در جوامع پزشکی شناخته شد.
به گفته محمد مهدی گویا، رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیردار وزارت بهداشت "تب کنگو قدمتی ۲۰ ساله در ایران دارد و تاکنون همچنان قربانی می‌گیرد. سالیانه بین ۵۰ تا ۱۰۰ ایرانی به این بیماری مبتلا می‌شوند. بیماری‌ای که در ۳۰ درصد موارد حتی با اقدامات درمانی با مرگ‌ومیر مواجه بوده و کشنده است. آخرین آمارها از ابتلا و تلفات این بیماری در سال نود و پنج ۶۲ مورد ابتلا و مرگ ۶ نفر بوده است. از ابتدای سال ۹۶ تا کنون نیز ابتلای بیش از ۳۰ نفر در کل کشور و فوت ۳ فرد گزارش شده است."
در سال ۹۶ اولین اخبار مربوط به تب کنگو از اصفهان مخابره شد، وقتی که یک نفر در اصفهان بر اثر تب کنگو درگذشت و در شرایط خاص او را در گورستان شهر دیزیچه مبارکه دفن کردند.
این خبر به تایید محمدمهدی گویا نیز رسید و رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت با تایید دفن یک قربانی تب کریمه کنگو داخل وکیوم و تابوت پلاستیکی، گفت: "دفن قربانیان این بیماری باید در شرایط بهداشتی ویژه‌ای انجام شود. باید افرادی از تیم بهداشتی که به کار دفن آشنایی دارند انجام دهند، ضمن اینکه از آنها هم باید محافظت شود." از سوی دیگر اخباری مبنی بر ابتلای کادر درمانی بیمارستانی اصفهان به تب کنگو نیز منتشر شد که روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت آن را تکذیب کرد.
پس از انتشار فیلم و عکس‌های تدفین این قربانی در مبارکه اصفهان بود که انتشار آمار ضد و نقیض هم آغاز شد، تا جایی که برخی از منابع مرگ چهار نفر بر اثر بیماری تب کنگو را اعلام کردند. اما کیانوش جهانپور، مسئول روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، در هفته نخست خرداد ۹۶ اعلام کرد که "در چند روز گذشته چهار مورد ابتلا به بیماری تب کریمه کنگو در استان اصفهان گزارش شد که یکی از آنها روز پنجشنبه در یکی از بیمارستان های اصفهان فوت کرد" و "تا زمان اعلام نتایج آزمایش های انجام شده از فرد فوت شده به طور قطع نمی توان دلیل مرگ را تب کریمه کنگو دانست."
پس از آن بود که اخبار مشاهده موارد متعدد ابتلا به تب کنگو در سیستان و بلوچستان، هرمزگان، مازندران، فارس و یزد نیز منتشر شد. یکی از مواردی که خبر ساز شد مرگ یک قصاب در استان هرمزگان بود. طبق آمار دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان در سال جاری پنج مورد مشکوک به بیماری تب کریمه کنگو در استان هرمزگان مشاهده شده است که یک مورد مثبت گزارش شد و به دلیل تاخیر در مراجعه به مرکز درمانی فوت کرد. این قربانی تب کنگو، قصاب یکی از کشتارگاه‌های شهرستان بندرعباس بود. از این پنج نفر در شهرهای هرمزگان؛ دو مورد در بندرعباس، یک مورد در میناب، یک مورد در بندرخمیر و یک مورد هم در شهرستان رودان گزارش شد.
محمودرضا میری بنجار، رییس دانشگاه علوم پزشکی زاهدان هم در اردبیهشت سال جاری از افزایش مبتلایان به تب کریمه- کنگو در استان سیستان و بلوچستان خبر داد و گفت: " ۱۷ نفر در سیستان و بلوچستان به تب کریمه- کنگو مبتلا شدند. براساس آمارها موارد ابتلا به این بیماری رو به افزایش است."
خبر درگذشت یک زن باردار از اهالی بخش چاروسای شهرستان دهدشت در یکی از بیمارستانهای شیراز به دلیل ابتلا به بیماری تب کنگو حساسیت‌هایی را در استان های فارس و کهگیلویه و بویراحمد به وجود آورد. کوروش داوری، سرپرست شبکه بهداشت شهرستان کهگیلویه در این‌باره گفت:"حال نوزاد این زن ۱۹ ساله خوب است و در صورتی که مادر نوزاد بیماری تب کنگو داشت باید علائم تب نیز در کودک مشاهده می شد اما خوشبختانه حال نوزاد خوب و نشانه بیماری را ندارد."
محمدهادی ایمانیه رییس دانشگاه علوم پزشکی شیراز پس از انتشار این خبر، آمار تازه‌ای اعلام کرد و گفت: "اکنون چهار بیمار مشکوک به تب کریمه کنگو در شیراز بستری هستند. هفت بیمار مشکوک به تب کریمه کنگو در بیمارستان های شیراز ایزوله [قرنطینه] بودند. دو بیمار از این هفت نفر فوت کردند و یک بیمار هم مشخص شد به بیماری دیگری غیر از تب کریمه مبتلا است."
استان مازندران هم یکی دیگر از استان‌هایی است که خبر ابتلا به تب کنگو در آن منتشر شد که اولین نمونه آن ابتلای یک مرد میانسال دامدار ساکن روستای طایبکلای کلاردشت بود. محمد سلطانتویه سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی مازندران در این‌باره گفت: "یک بیمار با علائم مشکوک به تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو در کلاردشت داشتیم که با دستور رییس دانشگاه علوم پزشکی مازندران به بیمارستان امام خمینی ساری منتقل شده است."
پس از آن شناسایی دومین مورد بیماری تب کریمه کنگو در غرب استان مازندران نیز مطرح شد و رحیم سیدپور، مدیر شبکه بهداشت نوشهر با اشاره به بستری شدن یک مورد مبتلا به تب کریمه- کنگو در نوشهر، گفت: " یک مرد ۶۰ ساله دامدار مشکوک به علائم این بیماری به بیمارستان نوشهر مراجعه کرد ولی از آنجا که این بیماری در مراحل اولیه بوده، در حال درمان است و بهبودی نسبی حاصل شده است."
از سوی دیگر فرهنگ بابامحمودی، معاون اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی مازندران هم از شناسایی هشت بیمار مشکوک به بیماری تب کنگو خبر داد و گفت:" این بیماری در استان مازندران تحت کنترل است."
این در حالی است که علیرضا پورمازار، مدیرگروه بیماری‌های واگیردار دانشگاه علوم پزشکی صدوقی یزد نیز گفت: "تاکنون ۱۰ مورد مشکوک به کریمه کنگو در استان یزد شناسایی شده است."
اوایل خرداد ماه ۹۶ گزارش بررسی وضعیت بیماری تب کنگو در کمیسیون بهداشت و درمان مجلس ارائه شد و محمدنعیم امینی فرد، سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس دهم، گفت: "طبق این گزارش تب کریمه- کنگو بیماری بومی کشور است که از ابتدای سال ۹۶ تاکنون ۳۱ نفر به این بیماری دچار شده و سه نفر نیز جان خود را از دست دادند."
نتیجه‌گیری
از آنجا که آمار مبنی بر مرگ و میر افراد مبتلا به بیماری کریمه- کنگو و همچنین افراد مشکوک به آن از سوی مراکز رسمی اعلام شده است و مدرک دیگری برای رد این آمار در دست نیست می‌توان شمار مبتلایان به این بیماری را بر همین اساس محاسبه کرد؛ بدین صورت که در اصفهان ۴ مورد، سیستان و بلوچستان 17 مورد، مازندران 8 مورد، شیراز 4 مورد، یزد ۱۰ مورد و هرمزگان ۵ مورد و در مجموع ۴۸ مورد ابتلا به تب کریمه-کنگو در سه ماه نخست سال ۹۶ تاکنون رسانه ای شده و دستکم ۳ نفر به طور قطع جان شان را بر اثر این بیماری از دست داده اند.
جمع‌بندی تعداد مبتلایان یا موارد مشکوک به آن که در بیمارستان های مختلف ایران بستری شده‌اند نشان می دهد که تعداد این بیماران بیشتر از تعداد ۳۱ موردی است که کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در خرداد سال جاری اعلام کرد.
همچنین مشخص است که رفتار و اقدامات وزارت بهداشت با در مواجهه با تب کریمه- کنگو با عدم شفافیت همراه است درحالی که این بیماری در مراحل اولیه بیماری قابل تشخیص و درمان است و اطلاع‌رسانی درباره آن می‌تواند به کاهش تعداد و کنترل این بیماری موثر باشد.
طبق آمار محمدمهدی گویا رییس مرکز بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، در سال ۹۵ شاهد ابتلای ۶۲ نفر و فوت ۶ نفر بوده است. تنها در سه ماه نخست سال ۹۶ براساس جمع‌بندی آمار اعلام شده از سوی مسئولان بهداشت و درمان استان‌های مختلف ایران تا هفته سوم خرداد ماه حداقل ۴۸ بیمار مبتلا یا مشکوک به تب کریمه-کنگو در بیمارستان‌ها بستری شده‌اند و ۳ نفر به طور قطع تا قبل از اظهارات وزیر بهداشت جان خود را براثر این بیماری از دست داده‌اند. یعنی آمار سه ماه نخست سال ۹۶ نزدیک به آمار کل موارد ابتلا به تب کریمه-کنگو در سال ۹۵ است. و این روند افزایشی ادامه دارد همان طور که بعد از سخنان وزیر بهداشت و براساس اعلام مقام‌های مسئول در شیراز ۴ مورد دیگر از بیماران و ۲ مورد دیگر مرگ مشکوک به تب کریمه- کنگو ثبت شده است.
علاوه براین اعلام آمار و اطلاعات شفاف درباره این بیماری همچون پیشگیری و درمان مبتلایان به آن از وظایف وزارت بهداشت و درمان است و رفع مسئولیت از وزارت بهداشت در اظهارات مقام‌های این وزارتخانه پذیرفتنی نیست.
به این ترتیب با استناد به گزارشهایی که به تایید مسئولان بهداشت و درمان استان‌های مختلف رسیده است نشان می‌دهد که برخلاف گفته وزیر بهداشت که "افزایش آمار مربوط به بیماری تب کریمه کنگو واقعیت ندارد و خبر این بیماری تمام شده و بیات است"، موارد ابتلا به تب کریمه-کنگو طی سه ماه نخست سال ۹۶ روندی مداوم و افزایشی داشته است و این گفته حسن قاضی زاده هاشمی نشان "نادرست" می‌گیرد.
