نشر اکاذیب؛ در جهان درستی‌سنجی چه خبر است؟ (۵)
این گزارش، پنجمین شماره از سلسله‌گزارش‌هایی است که فکت‌نامه با عنوان «نشر اکاذیب» منتشر می‌کند. در این گزارش‌ها به اختصار نمونه‌هایی از اخبار جعلی را که در هفته گذشته در سایت‌های درستی‌سنجی و نشریات معتبر دنیا بررسی شده‌اند، به طور خلاصه بررسی و بازخوانی می‌کنیم. تلاش می‌کنیم مروری هم به اخبار مربوط به ایران داشته باشیم.
علیه نمودار لگاریتمی
بسیار پیش می‌آید که رسانه‌ها، برای ارائه اطلاعات مربوط به کووید ۱۹ به جای «نمودار خطی» از «نمودار لگاریتمی» استفاده می‌کنند. به عنوان مثال اگر تعداد قربانیان روز گذشته ۱۰۰ نفر باشد و امروز ۹۵ نفر، در یک نمودار خطی می‌توان این دو عدد را دید اما یک نمودار لگاریتمی نشان می‌دهد وضعیت امروز به نسبت دیروز، بهتر شده است.
همین موضوع، سوژه پژوهشی شده که به دنبال این سوال است: آیا خوانندگان متوجه «نمودار لگاریتمی» می‌شوند؟ بررسی پژوهشگران مدرسه اقتصاد لندن نشان می‌دهد که پاسخ به این سوال «خیر» است؛ ارائه آمار به صورت «نمودار لگاریتمی» می‌تواند برای خوانندگان عام، گمراه‌کننده باشد.
نتایج این پژوهش نشان می‌دهد وقتی داده‌های یکسانی به صورت «خطی» و «لگاریتمی» به دو گروه از پرسش‌شوندگان ارائه شده، تفاوت معناداری در برداشت آنها از واقعیت وجود دارد و کسانی که نمودار را به صورت خطی مشاهده کرده‌اند، تصویر واقع‌بینانه‌تری نسبت به اتفاقات مربوط به کرونا داشته‌اند. هر چند به صورت کلی وجود نمودارهای لگاریتمی درباره شیوع کرونا، ضروری و برای فهم واقعیت، راهگشاست، اما این پژوهش نشان می‌دهد ابزار گیج‌کننده ارائه اطلاعات می‌تواند تهدیدی جدی برای فضای اطلاع‌رسانی عمومی در زمانه کرونا باشد.
جهان فناوری
نمایش زیبای آمارهای کرونا
سایت information is beautiful می‌تواند آمارهای مربوط به غمگین‌ترین سوژه‌های جهانی را نیز، با طراحی مناسبی ارائه کند و صفحه مربوط به کووید ۱۹ این مرکز، مجموعه‌ای از زیباترین داده‌های آماری کرونا را نمایش می‌دهد. داده‌های سایت درباره ایران، بر اساس آمارهای رسمی دولت است؛ آمارهایی که برخی رسانه‌ها و مقامات رسمی، صحت آنها را زیر سوال برده‌اند.
انتقاد از توییتر
سایت the Verge این هفته گزارشی انتقادی درباره توییتر منتشر کرده که نشان می‌دهد سیاست توییتر مشمول مشاور ترامپ نشده است. برد پارسکیل، مدیر کمپین انتخاباتی ترامپ، ادعای بی‌اساسی را درباره «کمک ۹۰ درصدی» داروی هیدروکسی کلروکین به درمان کرونا توییت کرده است. او در توییتر بیش از ۶۰۰ هزار دنبال‌کننده دارد و توییتی که نوشته، نه برچسب نادرست خورده و نه مشمول قانونی شده که توییتر چندی پیش اعلام کرده بود در پیش می‌گیرد و اطلاعات نادرست کووید ۱۹ را حذف خواهد کرد.
فعالیت توییتری پزشکان
گزارش روزنامه وال‌استریت ژورنال نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از پزشکان، متخصصان و دانشمندان با هدف همه‌گیر شدن فکت‌های علمی درباره کووید ۱۹، در توییتر فعال شده‌اند و چند ماه گذشته توانسته‌اند، دایره وسیعی از مخاطبان را برای نوشته‌های خود به وجود آورند.
جلوی سیاست‌مدارها را بگیرید
تازه‌ترین نظرسنجی موسسه Morning Consult نشان می‌دهد کاربران شبکه‌های اجتماعی معتقدند سیاست‌مداران باید برای انتشار اخبار نادرست درباره کووید ۱۹ بهای سنگینی بپردازند. ۳۸ درصد از شرکت‌کنندگان معتقدند شبکه‌های اجتماعی نباید در اختیار سیاست‌مدارانی باشد که مردم را گمراه می‌کنند.
ایران، کرونا و اطلاعات نادرست
روحانی: عملکرد رسانه‌ها خوب بود
حسن روحانی روز سه‌شنبه ۳۰ اردیبهشت در جلسه‌ای که با عنوان «دیدار با جمعی از مدیران و فعالان رسانه‌ای کشور» برگزار شد درباره علکرد رسانه‌های کشور در زمینه پوشش اخبار کرونا گفت: «رسانه‌های کشور در این راه بسیار خوب عمل کرده و در مقابل دروغ‌پراکنی و شایعه‌سازی رسانه‌های بیگانه به خوبی ایستادند.» او همچنین گفت: «رسانه‌ها امروز باید هم با نوشتن حقایق و هم با ننوشتن مطالب نادرست و غیر صحیح، منافع و مصالح نظام و مردم را در نظر بگیرند به این معنی که گاهی مصالح نظام و مردم با ننوشتن مسائل حاشیه‌ای و غیرواقعی تامین می‌شود.» رئیس‌جمهور ایران از رسانه‌ها درخواست کرد «امیدآفرینی کنند.»
گزارش رادیو فردا: گاه‌شمار کرونا در ایران
بررسی وضعیت خبررسانی مقامات جمهوری اسلامی درباره کرونا، سوژه گزارش جدید رادیو فرداست که با عنوان: گاه‌شمار کرونا در ایران؛ از انکار تا دروغ و دروغ‌های بزرگ‌تر منتشر شده است. این گزارش تلاش می‌کند نشان دهد مقامات ایران از تاریخ ۲۲ دی ماه تا ششم اسفند ماه (زمانی که در آن انتخابات مجلس شورای اسلامی و راهپیمایی ۲۲ بهمن نیز برگزار شد) چگونه درباره کرونای جدید، اطلاع‌رسانی کرده‌اند.
خشونت خانگی؛ درستی‌سنجی خبرگزاری مهر
ساناز باقری‌راد، خبرنگار خبرگزاری مهر در گزارش این هفته خود، به سراغ بررسی اخبار مربوط به سوژه «خشونت خانگی» در زمان کرونا رفته است. او در ابتدا «پررنگ شدن واژه خشونت خانگی» را نتیجه «هیاهوهای فراوان» دانسته و ادعا می‌کند با «بررسی آمارهای رسمی کشور» به دنبال یافتن این پاسخ است که آیا خشونت خانگی در ایران بیشتر شده یا تغییری نکرده است.
او در ادامه پس از اشاره به مصاحبه‌های معاون امور اجتماعی بهزیستی، رئیس سازمان بهزیستی و معاون زنان و خانواده رئیس جمهور و اشاره آنها به اینکه خشونت خانگی در دوران کرونا، افزایش نداشته است، به آمارهای دیگر کشورها در زمینه خشونت خانگی اشاره می‌کند و گزارش خود را با سخنرانی آیت‌الله خامنه‌ای درباره اهمیت نقش زن در ایام قرنطینه به پایان می‌برد: «اشاره رهبر انقلاب بر تاثیر نقش زنان بر مدیریت شرایط قرنطینه نشان می‌دهد که اتفاقی که این روزها برای زنان دیگر کشورها در حال رخ دادن است، در ایران رخ نداده است.»
البته فکت‌نامه مستقلا درباره این ماجرا تحقیقی نکرده است و صرفا برای نشان دادن نمونه‌ای از درستی‌سنجی در فضای رسانه‌ای ایران به آن اشاره کرده‌ایم.