برخی واقعیات درباره ماجرای «خون‌های آلوده فرانسوی»
اشاره روز گذشته آیت‌الله علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران به «خون‌های آلوده»، بار دیگر ماجرای «آلودگی فراورده‌های خونی» سال ۱۳۶۳ را در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان در کانون توجه قرار داده است.
رهبر جمهوری اسلامی ایران، در سخنرانی روز جمعه، ۱۹ دی ۱۳۹۹ در جریان اعلام عمومی «ممنوعیت ورود واکسن آمریکایی، انگلیسی و فرانسوی» گفت:
«من واقعا اعتماد هم ندارم، نمی‌دانم، گاهی اوقات هست که اینها می‌خواهند واکسن را روی ملت‌های دیگر امتحان کنند، ببینند اثر می‌کند یا نمی‌کند. بنابر‌این، از آمریکا و از انگلیس [واکسن تهیه نشود]. البته به فرانسه هم من خوش‌بین نیستم، علتش هم این است که سابقه آن خون‌های آلوده را اینها دارند.»
آن طور که در پانوشت این سخنرانی در سایت رسمی رهبر جمهوری اسلامی ایران نوشته شده، اشاره آیت‌الله خامنه‌ای به ماجرایی است که در دهه ۶۰ در ایران رخ داده است.
«انستیتو "مریو" متعلق به فرانسه، فاکتورهای انعقادی خون را که آلوده به ویروس اچ‌آی‌وی بودند، به ایران صادر نمود. در اثر استفاده از این خونها تعداد قابل توجهی از بیماران هموفیلی به این ویروس مبتلا شده و جان خود را از دست دادند.»
این اولین بار نیست که بحث خون‌های آلوده در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، به‌خصوص در میان هواداران آیت‌الله خامنه‌ای، مطرح می‌شود. به عنوان مثال در ماجرای اخراج پزشکان بدون مرز از ایران، در نخستین روزهای سال ۱۳۹۹ نیز حملات وسیعی با کلیدواژه «خون‌های آلوده» علیه گروه داوطلب پزشکان بدون مرز ترتیب داده شد.
اما ماجرا چیست؟
شرح ماجرا آن طور که رسانه‌های رسمی ایران بر اساس پرونده‌های قضایی تشکیل شده تعریف می‌کنند چنین است:
ماجرای خون‌های آلوده در ایران در دو مرحله رخ داده است. یک بار شرکت فرانسوی «مریو»، فراورده‌های خونی را وارد ایران و چند کشور دیگر از جمله آلمان، ایتالیا، آرژانتین، عربستان، عراق و… کرده و همین کافی بود تا بیماران هموفیل زیادی در این کشورها به اچ‌آی‌وی مثبت مبتلا شوند.
اما در نوبت دوم ماجرا ارتباطی با شرکت فرانسوی نداشته است، فرآورده‌های خونی داخلی به دلیل نقص فنی در ویروس‌زدایی دستگاه، باعث سرایت ویروس هپاتیت سی به قربانیان شده است.
در مجموع در پی این اتفاق ۱۹۳ نفر در ایران به ایدز مبتلا شدند.
آیا به این پرونده رسیدگی قضایی شده است؟
رسیدگی قضایی به پرونده خون‌های آلوده از سال ۱۳۷۳ شروع شد. مقام‌های قضایی در سال ۱۳۹۵ اعلام کرده‌اند ۱۷۰۰ پرونده در این قضیه باز شده است.
در پرونده خون‌های آلوده چه نهادهایی محکوم شده‌اند؟
خبرگزاری ایلنا در گزارشی که دو سال پیش منتشر شده نوشته «دادگاه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان انتقال خون ایران را در خصوص آن محکوم کرد. حکمی که طی آن سازمان انتقال خون ایران ملزم به پرداخت خسارت به ۹۷۴ شاکی پرونده، درمان بیماران مبتلا و عذرخواهی وزارت بهداشت شده است؛ اما بعد از آن همه خسارت پرداخت نشد، تعداد بیماران مبتلا به ایدز که با دریافت خون‌های آلوده و یا از طریق افراد مبتلا، دچار این ویروس شدند، اعلام نشد و مهم‌تر از آن درمان برخی بیماران و عذرخواهی "وزارت بهداشت" نیز مسکوت ماند.»
آیا ایران از فرانسه شکایت حقوقی کرده است؟
معلوم نیست. خبرگزاری میزان در گزارشی به تاریخ ششم تیر ۱۳۹۵ نوشته: «به دنبال روشن شدن این موضوع که منشاء آلودگی فرآورده‌های خونی به ویروس HIV در پرونده موسوم به هموفیلی‌ها، خارجی بوده است سازمان انتقال خون ایران در سال ۱۳۸۷ طرح شکایت علیه شرکت فرانسوی صادر کننده فاکتورهای خونی آلوده به ایران را در دستور کار قرار داد؛ اما از آن زمان تاکنون شکایت ایران از این شرکت فرانسوی به نتیجه‌ای نرسیده است.»
در مرداد ۱۳۹۴، لوران فابیوس، وزیر خارجه وقت فرانسه، که در زمان انتقال خون‌های آلوده نخست وزیر فرانسه بود به ایران سفر کرد. در آن زمان مصطفی پورمحمدی وزیر وقت دادگستری در پاسخ به سوال خبرنگاران درباره پیگیرد قضایی فرانسه، پاسخ روشنی نداد و حتی طرح دعوای حقوقی علیه فرانسه را تایید نکرد.
آیا ماجرای خون‌های آلوده منحصر به ایران است؟
خیر. این اتفاق منحصر به ایران و حتی فرانسه نیست، بلکه در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ ده‌ها هزار نفر در سراسر دنیا به دلیل تزریق فراورده‌های خونی آلوده به ویروس HIV و هپاتیت سی مبتلا شدند و بسیاری جان باختند.
گزارشی که در سال ۱۹۹۴ (۱۳۷۲ خورشیدی) در نیویورک تایمز منتشر شده، تنها در خود فرانسه ۴۰۰ نفر کشته شدند.
در گزارش دیگری که در سال ۱۳۸۰ در سایت بی‌بی‌سی منتشر شده گفته شده در ژاپن بیش از ۱۴۰۰ بیمار هموفیلی به ویروس HIV مبتلا شدند و حدود ۵۰۰ نفر جان باخته‌اند. در ایتالیا مرگ ۱۳۰۰ نفر در اثر تزریق خون آلوده تایید شده است. در کانادا ابتلای ۲هزار نفر به ویروس HIV تایید شده است.
این موضوع همچنان در رسانه‌ها مطرح می‌شود. به عنوان مثال در سال ۱۳۹۶ بحث پیگیری دوباره این ماجرا در بریتانیا خبرساز شده بود.
«گزارش پارلمان بریتانیا نشان می‌دهد که فرآورده‌های خونی آلوده به حدود ۷۵۰۰ تزریق شده بود که بسیاری از آنها به بیماری‌های خونی از جمله هموفیلی مبتلا بودند.» گفته شده در دهه‌های ۱۹۷۰ ۱۹۸۰ حدود ۲۳۰۰ نفر در بریتانیا به دلیل تزریق خون‌های آلوده جان باخته‌اند.
جمع‌بندی
ماجرای تزریق خون آلوده به بیماران هموفیلی در دهه ۱۳۶۰ یکی از وقایع تلخ و ناگواری است که عواقب آن هنوز دامن‌گیر قربانیان است.
اما باید تاکید کرد رسوایی «خون‌های آلوده» در دهه ۱۳۶۰ (۱۹۸۰ میلادی) منحصر به ایران و حتی فرانسه نیست. در بسیاری از کشورهای جهان از آمریکا و بریتانیا و فرانسه و کانادا و ایتالیا گرفته تا ایران و ژاپن تزریق خون آلوده به ویروس HIV به بیماران هموفیلی، باعث بیماری و مرگ هزاران نفر شده است.
پرونده‌های قضایی زیادی در دادگاه‌های سراسر دنیا باز شده. در ایران نیز وزارت بهداشت و سازمان انتقال خون مسئول شناخته شده و محکوم به پرداخت غرامت شده‌اند.
در چنین شرایطی دامن زدن به تئوری توطئه، اگر سوءاستفاده سیاسی از احساسات عمومی نباشد، «کوچک‌انگاری» یک بحران جهانی است که چهار دهه پیش در کشورهای زیادی رخ داده است.
ماجرای «خون‌های آلوده» بیش از آنکه یک توطئه سیاسی علیه ایران باشد، یک رسوایی جهانی در دهه ۱۹۸۰ میلادی است که ایران نیز گرفتار آن بوده است.