خبرگزاری فارس
خبرگزاری رسمی
شوهرکشی در ایران بیشتر از زن‌کشی است.
نادرست
ادعای خبرگزاری فارس درباره همسرکشی در ایران
خبرگزاری فارس با انتشار یک اینفوگرافیک در شبکه‌های اجتماعی نوشته است: «شوهرکشی در ایران بیشتر [از زن‌کشی] است!». در این اینفوگرافیک گفته شده:
«در حالی که ۸۲درصد از قربانیان همسرکشی در جهان زنان هستند، در ایران ۶۰ درصد از قربانیان مرد هستند»
جست‌وجوی منبع
فارس منبعی برای این ادعا ارائه نکرده است. ما حین جست‌وجو به گزارشی قدیمی برخوردیم که ۳ سال پیش در خبرگزاری ایسنا منتشر شده است.
در این گزارش، به نقل از قاضی ابراهیم اسلامی نوشته شده:
«متاسفانه همسر کشی در تهران بسیار نگران کننده است به طوری که از هر ۱۰ پرونده قتل، ۶ شوهرکشی وجود دارد که همه آن به مسئله خیانت بازمی‌گردد.»
برای اطمینان با آقای اسلامی تماس گرفتیم و از او درباره این گفته سوال کردیم:
آیا این جمله که از هر ۱۰ پرونده قتل ۶ شوهرکشی وجود دارد درست از سمت شما نقل شده است؟
من فکر می‌کنم به اشتباه این موضوع نقل شده است. منظور من در پرونده‌های همسرکشی بوده است. در واقع در پرونده‌های همسرکشی سهم شوهرکشی بیشتر است که متاسفانه به دلیل بحث‌های خیانت و فضایی که در جامعه وجود دارد، رخ می‌دهد. اما این جمله که از هر ۱۰ پرونده قتل ۶ شوهرکشی وجود دارد، اشتباه نقل شده است. البته آمار همسرکشی هم اصلا اعلام نمی‌شود. من این آمار را در همایشی که مربوط به خانواده و زوجین و اختلافات خانوادگی بود، بازگو کردم که احتمالا خبرنگار مطلب را اشتباه نقل کرده است.
منبع آماری شما کجا بود؟
من در حال حاضر مدتی است که از دفتر قضایی بازنشسته شده‌ام و الان قاضی جنایی نیستم اما به هر حال زمانی که به عنوان قاضی فعالیت داشتم به طور تخصصی در شعبه قتل کار می‌کردم. در شعبه قتل انواع گوناگون قتل وجود داشت اما در بین پرونده‌های همسرکشی فراوانی شوهرکشی بیشتر از زن کشی بود تا جایی که ما یک همایشی در دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی در سال ۹۶ یا ۹۷ تحت عنوان خشونت علیه مردان برگزار کردیم.
پس این آمار بر اساس دیده‌های شما از پرونده‌های قتلی که به دست شما می‌رسیده اعلام شده و ممکن است قضات دیگر آمار دیگری داشته باشند؟
در طول یک سال شاید حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ پرونده قتل در تهران رسیدگی می‌شد. چون در تهران قتل یک شعبه تخصصی دارد. یعنی تمام قتل‌های استان تهران در دادگاه کیفری یک استان تهران رسیدگی می‌شود که سابقا دادگاه کیفری استان بوده است. این قتل‌ها انواع مختلف و انگیزه‌های مختلف داشت شوهرکشی، زن کشی، کودک آزاری و کودک کشی، قتل با انگیزه شرفی، قتل با انگیزه مالی و… هر کدام از این‌ها فراوانی خاص خود را داشت ما درباره این فراوانی انواع قتل آمار می‌گرفتیم. یعنی چقدر از پرونده‌های قتلی که به شعبه می‌رسد قتل با انگیزه مالی هستند. چقدر از قتل‌ها سیاسی است و … ما قضات روی پرونده‌های قتل کار پژوهشی انجام می‌دادیم و آمار ارائه می‌کردیم.
این آمار به کجا ارائه می‌شد؟
این آمار را در محافل علمی و در همایش‌ها و پژوهش‌های دانشگاهی. چون به هر حال ما اغلب تدریس می‌کردیم.
این آمار چقدر دقیق است این که پیمایش دقیقی برای رسیدن به عدد ۶ به ۱۰ صورت گرفته یا یه طور حدودی بیان شده است؟
در بحث همسرکشی متاسفانه آمار زن کشی بیشتر بود. بالا بودن آمار زن کشی قابل کتمان نیست و خیلی واضح است. یعنی اگر شما یه دادگاه کیفری یک استان تهران هم بروید و یک تحقیق میدانی در دادگاه جنایی انجام دهید در واقع متوجه می‌شوید که چقدر این موضوع واضح و روشن و بدیهی است.
آیا این آمار که مربوط به تهران است را می‌شود به استان‌های دیگر هم تعمیم داد؟
در بحث حقوق جزا و جرم‌شناسی ما مبحثی داریم تحت عنوان حقوق اقلیت‌ها و قومیت‌ها یعنی آمار جرائمی که الان در تهران رسیدگی می‌شود با ایلام، خوزستان و کرمانشاه و کرمان و خراسان متفاوت است. ما به صورت خاص در مورد قتل‌هایی در حوزه همسرکشی در تهران صحبت کرده‌ایم. طبیعتا در یک منطقه‌ای مثل خوزستان، کرمانشاه یا کردستان در قتل‌ها موسوم به همسرکشی نسبت زن‌کشی و شوهرکشی با تهران کاملا متفاوت باشد و ما اصلا نمی‌توانیم این موضوع را تعمیم دهیم.
آمار قتل های خانوادگی در ایران چقدر است؟
سازمان پزشکی قانونی کشور، آمار قتل‌های مشکوک به دیگرکشی را منتشر کرده که نشان می‌دهد در سال ۱۳۹۹ جمعا ۲۵۲۰ نفر به قتل رسیده‌اند که از این تعداد ۴۳۳ مورد آن زن و ۲۰۸۷ مورد آن مرد بوده است.
در گزارش‌های پزشکی قانونی مشخص نشده که چه تعداد از این موارد «قتل خانوادگی» بوده‌اند، اما در میان اخبار آمارهایی به طور جسته و گریخته از سوی مقام‌های رسمی اعلام شده است:
از جمله هادی مصطفایی، معاون مبارزه با جرایم جنایی پلیس آگاهی دوم مهر ۱۳۹۳ در گفت‌وگویی با خبرگزاری مهر اعلام کرد:
«۳۰ درصد قتل‌های کشور را قتل‌های خانوادگی تشکیل می‌دهند که بیشترین قتل‌ها مربوط به همسرکشی است. البته در همسرکشی هم مردان بیش از زنان دست به جنایت می‌زنند.»
در یک مقاله علمی که در تابستان ۱۳۹۰ با عنوان «مطالعه کیفی عوامل اجتماعی همسرکشی» منتشر شده، به نقل از معاون مبارزه با جرایم جنایی پلیس آگاهی آمارهایی از همسرکشی توسط مردان ارائه شده است.
در این مقاله گفته شده نوشته میزان همسرکشی توسط مردان ۱۶ درصد و رتبه اول قتل‌های خانوادگی در سال ۱۳۸۸ بوده که نسبت به سال‌های پیش، روند تقریبا ثابتی داشته است. سهم شوهرکشی نیز ۶ درصد بوده که نسبت به سال‌های قبل دو برابر شده است.
نویسندگان این مقاله مریم قاضی‌نژاد و ماریا عباسیان هستند که در زمان انتشار آن به ترتیب عضو هیات علمی گروه جامعه‌شناسی و کارشناس ارشد جامعه شناسی دانشگاه الزهرا بوده‌اند.
آمار خشونت خانوادگی علیه زنان چقدر تغییر کرده است؟
آمار رسمی موجود در سالنامه آماری ۱۳۹۹ پزشکی قانونی نشان می‌دهد که از مجموع ۸۰,۱۸۷ پرونده همسرآزاری، موارد زن‌آزاری ۲۵ برابر بیشتر از مردآزاری است. در سال ۱۳۹۹ تعداد ۷۷,۱۹۶ زن به دلیل همسرآزاری در مرکز پزشکی قانونی کشور مورد معاینه قرار گرفته‌اند، حال آنکه این عدد در مردان تنها ۲۹۹۱ مورد بوده است.
ضمن اینکه نگاهی به نمودار آمار همسرآزاری در ۱۲ سال گذشته نیز نشان می‌دهد که همسرآزاری در ۱۲ سال گذشته روند صعودی داشته است.
چند درصد قربانیان همسرکشی در جهان زنان هستند؟
در گزارش سال ۲۰۱۸ از سوی دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل، گفته شده ۶۴درصد قربانیان قتل‌های خانوادگی را زنان تشکیل می‌دهند. ۸۲درصد قربانیان همسرکُشی هم زنان هستند.
جمع‌بندی
خبرگزاری فارس با انتشار یک اینفوگرافیک در شبکه‌های اجتماعی نوشته: «شوهرکشی در ایران بیشتر از زن‌کشی است.»
هیچ سندی در تایید این ادعا وجود ندارد، در عوض شواهد و قرائنی هست که عکس این ادعا را تایید می‌کند.
حدس می‌زنیم منبع این ادعا اظهارات ۳ سال پیش یک قاضی دادگستری است که در یک سخنرانی گفته بود از هر ۱۰ پرونده همسرکشی در استان تهران ۶ شوهرکشی وجود دارد. ما از قاضی اسلامی درباره صحبت‌های او سوال کردیم. او گفت این آمار را از بررسی و تحقیق روی پرونده‌های استان تهران به دست آورده است. آقای اسلامی همچنین به ما گفت آمارهای او صرفا درباره استان تهران است، ممکن است وضعیت در مناطق دیگر کشور متفاوت از این باشد.
به دلیل عدم دسترسی به داده‌ها نمی‌توانیم به طور مستقل آمارهای قاضی اسلامی را تایید یا رد کنیم، حتی در صورت صحت این آمار باز هم نمی‌توان وضعیت تهران را به کل کشور تعمیم داد.
آمار رسمی و به روزی درباره قتل‌های خانوادگی و همسرکشی در ایران به طور عمومی در دست نیست، اما اطلاعات پراکنده‌ای که در سال‌های گذشته درباره همسرکشی منتشر شده‌اند، حکایت از آن دارند آمار زن‌کشی در ایران بیشتر از مردکشی است.
به عنوان مثال «معاون مبارزه با جرایم جنایی پلیس آگاهی در سال ۹۳ گفته: «۳۰درصد قتل‌های کشور را قتل‌های خانوادگی تشکیل می‌دهند که بیشترین قتل‌ها مربوط به همسرکشی است. البته در همسرکشی هم مردان بیش از زنان دست به جنایت می‌زنند.»
یا در یک مقاله دانشگاهی در سال ۱۳۹۰ به نقل از آمار نیروی انتظامی نوشته شده: «میزان همسرکشی توسط مردان ۱۶ درصد و رتبه اول قتل‌های خانوادگی در سال ۱۳۸۸ بوده که نسبت به سال‌های پیش، روند تقریبا ثابتی داشته است. سهم شوهرکشی نیز ۶ درصد بوده که نسبت به سال‌های قبل دو برابر شده است.»
با این اوصاف «فکت‌نامه» این ادعا را که «شوهرکشی در ایران بیشتر است»، بی‌اساس می‌داند و به آن نشان «نادرست» می‌دهد.
